دره‌نگ هه‌ستكرنا سه‌ركردێن سوونا
عه‌ره‌بێن سوونه پێكهاته‌كێ گرنگێ عێراقێ یه. بوَ ماوێ هه‌شتێ و دو سالانه ل سه‌ر ده‌مێ شاهاتیێ و كوَماریێ ئه‌و ده‌ستهه‌لاتداربوون. ئه‌ڤروَ یێ كه‌فتینه د بارودوخه‌كێ شه‌پرزه و ئالوَز دا. خه‌لكێ وان یێ ده‌ربده‌ر بووی و ل بن بارێ په‌نابه‌ریێ ڤه د نالن سه‌رانسه‌ری عێراقێ. پرانییا خاكا وان یا هاتییه داگیركرن ژ لایێ تیرورستێن داعش ڤه. وه‌ك هه‌ستكرنه‌كا دره‌نگ ب به‌رپرسایه‌تیێ ل 22/11/2015 پێكئینانا لژنه‌كێ هاته راگه‌هاندن ل ژێر ناڤێ (لژنا هه‌ڤكارییا بلند بوَ ئێك ده‌نگییا بوَچوونێن سه‌ركردێن سوونا). ژ ناڤێ لژنێ دیار دبیت كو سوونه د ئێك ده‌نگ نینن و هه‌ڤكاری د ناڤبه‌را واندا نینه. ئه‌ڤ لژنه یا پێكهاتییه ژ سێزده ئه‌ندامان كو نوینه‌رێن پێكهاتێ سوونا نه ژ شه‌ش پارێزگه‌هێن ب ( گه‌رم ) تێنه ب ناڤكرن ئه‌وژی ئه‌ڤه‌نه : به‌غدا، ئه‌نبا، سه‌لاحه‌دین، نه‌ینه‌وا، دیالا و كه‌ركووكێ. هه‌ر چه‌نده هیچ سه‌رژمێریاریه‌كا گشتی نه‌هاتییه ئه‌نجامدان، لێ ل گوَره‌ی ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان سێ ژ وان پارێزگه‌ها د تێكهه‌لن و به‌غدا یا ل بن كونتروَلا شیعا و كه‌ركووك ژی باژێره‌كێ كوردانه و دو ل سه‌ر سیێ ژ خه‌لكێ وێ كوردن. ئارمانجا ڤێ لژنێ رزگاركرنا خه‌لكێ ڤان پارێزگه‌هانه ژ وان كاودانێن سه‌ختێن ئه‌و كه‌فتینێ. ل ڤێره پرسیار ئه‌وه بوَچی ئه‌ڤه ب سه‌رێ سوونا هات؟ ئه‌رێ ئه‌ڤ لژنه دێ شێت وان قوَرتال كه‌ت؟ بوَ به‌رسڤدانا پرسیارا ئبَكێ، ب هزرا من ئه‌ڤا ب سه‌رێ سوونا تێتن دزڤریتن بوَ هه‌لویستێ سه‌ركێشێن وان یێن سیاسی و ئاینی هه‌ر ژ سه‌ر ده‌مێ دكتاتوریه‌تێ تاكو ئه‌ڤروَ. یا ئاشكه‌رابوو كو كورد و شیعه دژی سیاسه‌تا رژێما به‌عسیا بوون لێ ئه‌و یان پشته‌ڤانێن سته‌مكاریێ بوون یانژی د بێ هه‌لویست بوون و ئه‌ڤ چه‌نده دیار بوو ده‌ما كوردا و شیعا سه‌رهلدان كری ل سالا 1991 بتنێ ئه‌و پارێزگه‌هێن ئه‌ڤروَ دگه‌رم ل وی ده‌می د سار بوون ، ژ بلی كه‌ركووكێ، و بوونه ئه‌گه‌ره‌كێ مانا دكتاتوَری و رژێما وی. پشتی روخاندنا رژێمێ ژ لایێ ئه‌مریكا ڤه ، عێراق چوو د قوَناغه‌كا دی دا لێ نوینه‌رێن سوونا باوه‌ر نه‌دكر و هزر دكر جاره‌كا دی ئه‌و دێ زڤرن و بنه ده‌ستهه‌لاتدار. ل سه‌ر وێ هزرا شاش وان پشكداری د عێراقا نووی دا نه‌كر به‌لكو ده‌ست ب به‌رهنگاریه‌كا چه‌كدار كر دژی له‌شكری ئه‌مریكی و د وی ده‌رگه‌هیرا تیروَرست هاتنه ژور. هه‌ر وه‌سا پرانییا خه‌لكێ وان پارێزگه‌ها ده‌نگ دژی ده‌ستورێ هه‌میشه‌یێ عێراقا فیدرال دا. عه‌ره‌بێن سوونه تێكهه‌لی سسته‌مێ نووێ عراقێ نه‌بوون و نه‌شیان ب شێوه‌كێ ئێكگرتی و سه‌رده‌میانه كێشا خوه پێشڤه ببه‌ن. گوَڕه‌پانێن وان یێن مانگرتنێ بوونه جهێ گه‌شه‌كرنا گروپێن توَندره‌و. ئه‌ڤ هه‌لویستێن وان یێن وێرانكه‌ر و دوبه‌ركییا وان ژ لایه‌كیڤه و سه‌ره‌ده‌ریكرنا توندا تائیفه‌گه‌رییا ( مالكی ) ژ لایه‌كی دیڤه بوونه رێخوه‌شكه‌ر كو ده‌وله‌تا تیروَرستییا داعش د ده‌مه‌كێ كورت دا وان پارێزگه‌ها داگیر بكه‌ت و خه‌لكێ وان په‌ریشان و ده‌ربده‌ر ببیت. سه‌باره‌ت به‌رسڤا پرسیارا دووێ و رولێ لژنێ، دوو بوَچوونێن هه‌ین، ئه‌رێ ئه‌ڤه لژنه‌كا خوَمالییه ژ لایێ سیاسه‌تمه‌دار و كه‌سایه‌تی و سه‌ركردێن كیانێن سیاسیێن سووناڤه هاتیه دامه‌زراندن یانژی ده‌سته‌كی ده‌ره‌كی ل پشت وانه. ئه‌گه‌ر ل دووف بوَچوونا ئێكێ هاتبنه دامه‌زراندن ب دیتنا من رێكا وان دێ یا پر ئاسته‌نگ بیت. ئاسته‌نگا ئێكێ ئه‌وه كو جه‌ماوه‌رێ وان یێ به‌ربه‌لاڤه د ناڤبه‌را كوردستانێ و ده‌ڤه‌رێن دی یێن عێراقێ دا و باوه‌ری ب نووینه‌رێن خوه نه‌مایه ژ به‌ر هندێ ب ساناهی نا ئێته كوَمكرن كو ببیته هێزه‌كا جه‌ماوه‌ری بوَ پشته‌ڤانییا لژنا بلند. ئاسته‌نگا دووێ ئه‌وه كو ئاخا وان یا داگیر كریه و ئه‌و پێتڤی هێزه‌كا له‌شكری نه كو بشێن ده‌ڤه‌رێن خوه رزگار بكه‌ن. ئه‌گه‌ر ئه‌و ب هیڤییا حه‌شداشه‌عبی ڤه ب هێلن، وی ده‌می رێك نا ئێته دان كو ئه‌و ب زڤرنه‌ڤه وه‌كو ئه‌وا هاتیه كرن ل هنده‌ك ده‌ڤه‌رێن رزگاركری ل سه‌لاحه‌دین و دیالا. ئاسته‌نگا سیێ نه‌بوونا سه‌ركرده‌كێ كارێزما د ناڤ سوونادا و هه‌ر ژ ده‌ستپێكێ ناكوَكی یێ دیار دبن و هنده‌ك كه‌سایه‌تێن سووونا ئه‌وێن نه‌بووینه ئه‌ندامێن لژنێ، ره‌خنا ئارسته‌ی وان دكه‌ن ژبه‌ر هندێ ده‌رگه‌هێ لژنێ ما ڤه‌كری بوَ زێده‌كرنا ئه‌ندامان. بوَچوونا دووێ ئه‌وه كو پێشبینی تێنه كرن شه‌رێ دژی تیروَرستێن داعش یێ به‌ر بدوماهبێ ڤه دچیت و دبیت پشته‌ڤانییه‌كا ده‌ره‌كی ل پشت لژنێ هه‌بیت وه‌كی هێزا ئه‌مریكا و دراڤێ وه‌لاتێن كه‌نداڤی كو هاریكارییا سوونا بكه‌ن بوَ لادانا وان ئاسته‌نگا و ئه‌ڤ لژنه ببیته نووینه‌را سوونا د دانانا نه‌خشێ ئاینده‌یێ عێراقێ دا و د سه‌رپشكبن بوَ دیاركرنا چاره‌نڤێسێ خوه، چ د چارچوَڤێ هه‌رێمه‌كا فێدرال دا ل گه‌ل عێراقێ یانژی راگه‌هاندنا ده‌وله‌ته‌كا سه‌ربخوه.
