ده‌ریایا بێ دلۆپ!
سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى
هه‌كه به‌راوردیا شیانێن وه‌لاتێ عیراقێ بهێته‌كرن ل گه‌ل وه‌لاتێن دى یێن نه‌پێشكه‌فتى، دێ بینێ شیانێن ئابوورى یێن ڤى وه‌لاتى گه‌له‌ك و گه‌له‌ك زێده‌ترن ژ یێن دى، بگره ژ شیانیێن چاندنێ كو دو رووبارێن گرنگ د ناڤ ئاخا عیراقێ دا ده‌رباز دبن, به‌رده‌ستیا زێده یا ده‌ستێن كارى ژبه‌ر زۆریا هژمارا ئاكنجیان, ل دووڤ ئاماره‌كا هاتیه‌كرن ژلایێ رێڤه‌به‌ریا زانیاریێن پترۆلێ یا ئه‌مریكی (EIA) دایه دیاركرن وه‌لاتێ عیراقێ ل رێزا پێنجێ دهێت ب هه‌بوونا یه‌ده‌كه‌كێ زێده ژ پترۆلێ، كو دهێته خه‌ملاندن ب 147 ملیار به‌رمیلان, دیسا ئه‌ڤ وه‌لاته گه‌له‌ك زه‌نگینه ب هه‌بوونا غازێ و گه‌له‌ك كانزایێن دى, و به‌رى دۆرپێچ بهێنه سه‌پاندن ل سه‌ر ڤى وه‌لاتى و به‌رى په‌یدابوونا شه‌رى ل گه‌ل وه‌لاتێ كوێتێ داهاتێ ڤى وه‌لاتى نێزیكى (98%) ژ پترۆلێ و نه‌فتا تێكهه‌ل پێكدهات, راسته ل شه‌شى هه‌یڤا هه‌شتا سالا 1990 دۆرپێچ ب ته‌مامى هاتیه سه‌پاندن ل سه‌ر ڤى وه‌لاتى و ئه‌ڤ كاودان به‌رده‌وام بووینه هه‌تا سالا 2013 و ب ئێكجارى وه‌لاتێ عیراقێ ژ به‌ندێ حه‌فتێ هاتیه ده‌رخستن و دۆرپێچ ل سه‌ر ب دووماهى هاتیه, دیسا زێده‌بوونا به‌رهه‌مێ ناڤخوه‌یێ وه‌لاتێ عیراقێ ل دووڤ به‌لاڤۆكێن سندۆقا دراڤى یا نیڤده‌ولى ل سالا 1980 تنێ 53.9 ملیار دۆلار بوون، لێ د وه‌ختێ نوكه دا 254 ملیار زێده‌تر بووینه و د سالا بهێت دا دهێته پێشبینكرن ببنه 276 ملیار دۆلار, زێده‌بارى ل دووڤ راپۆرتێن به‌نكا ناڤه‌ندى یا وه‌لاتێ عیراقێ هنارتیێن ڤى وه‌لاتى زێده بووینه و ب تایبه‌تى ژ سالا 2004 و هه‌تا نوكه به‌رده‌وام گه‌شه كرینه و ئه‌ڤ گۆژمه ژ 17.7 ملیار دۆلاران بووینه 152.6 د سالا 2018 دا, دیسا ل دووڤ هه‌مان ژێده‌ر راسته خه‌رجیاتێن ڤى وه‌لاتى ژى بلند بووینه سال بۆ سالێ كو د سالا 2004 دا خه‌رجیاتێن ڤى وه‌لاتى تنێ 45.2 ملیار دۆلار بوون و د سالا 2019 دا بووینه 119.6 ملیار دۆلار. سه‌ره‌رایى زه‌نگینیا ڤى وه‌لاتى و خێر و بێرا و متا و كه‌ره‌سته‌یێن وێ, و سه‌ره‌رایى كو ئه‌ڤ وه‌لاته ده‌ریایه‌كا تژى زێرێ ره‌شه لێ هه‌ر چاڤێ هه‌ڤوه‌لاتیێن وێ یێ ل ده‌وروبه‌ر و جیرانان و هێشتا مرادا وان دلۆپه‌كا گازێ یه و چاڤێ وان یێ ل سه‌ر كۆچبه‌ریێ و هه‌مى پێكۆلان دكن تنێ خوه خلاس كن ژ ڤى وه‌لاتى و ژبه‌ر ئێش و ژانێنن دبینن د ناڤ جه‌رگێ وه‌لاتى دا و ژبه‌ر نه‌یه‌كسانى و نه‌بوونا كێمترین خزمه‌تێن ژیانێ مینا ئاڤ و كه‌هره‌ب و خزمه‌تێن ساخله‌میێ. هه‌روه‌سا ئه‌ڤ خونیشادانێن ل ڤێ دووماهیێ ل عیراقێ په‌یدابووین و به‌رده‌وامیا وان هه‌ر ژبه‌ر نه‌بوونا خزمه‌تایه، چونكى نه‌خۆش تنێ دزانن كا برینا وان چه‌ندا بژانه, دبیت هنده‌ك جاران ده‌ستێن وه‌لاتان هه‌بن بۆ هاندان و تێكدانا ره‌وشا وه‌لاتێن زه‌نگێن مینا عیراقێ چونكى د به‌رژه‌وه‌ندیا وان دایه چه‌ند بارودۆخ یان كاودان ئالۆزتر بن. ل دووماهیێ ملله‌تێ كورد ژى بێبه‌هر نه‌بوویه ژ نه‌خوه‌ش و ئازارێن په‌یدا بووین ل ڤى وه‌لاتى و تێكچوونا كاودانیێن سیاسى و ئابوورى ب نه‌رێنى بۆ هه‌رێما كوردستانێ ژى دێ زڤرن، چونكى هێشتا كوردستان قه‌واره‌كه د چارچووڤێ عیراقێ دا و د كاودانێن خوه‌ش و دروست دا بۆدجه و مووچێن هه‌ڤوه‌لاتیێن وێ هاتن بڕین ژلایێ ده‌ستهه‌لاتدارێن عیراقى ڤه، دیسا هه‌كه ئه‌ڤ كاودان به‌رته‌نگ بوون و به‌رده‌وام ئالۆزى په‌یدابوون دیسا دێ بنه‌رێنى بۆ هه‌رێما كوردستانێ زڤرن, لێ دخوازین د داهاتى دا ده‌ریایا پترۆلێ بارانه‌كا تێر دلۆپ ب سه‌ر هه‌ژار و به‌له‌نگازان دا ببارینیت.
