دو ئاراستەیێن جودا د ناڤا بزاڤا رزگاریخوازییا كوردی دا ژ بـۆ چـارەسەرییا دۆزا كـوردی پەیدابـووینە
عادل حەسەن
2 ــــ 2
هەر جهێ پێشمەرگە لێ بیت، رێبەرێ گەلێ كورد «سەرۆك مەسعوود بارزانی» ل وێ دەرێ یە، هەر دەرفەتەكا ژبۆ ب ناڤودەنگكرن و بهێزكرنا سەنگا پێشمەرگەی چێببیت، رێبەرێ كوردان ئێكەم كەسە پشكداری وێ بزاڤێ دبیت.
دەمێ رێبەرێ كوردان بهیستی كو دێ رێیەك ب ناڤێ پێشمەرگەی ل پایتەختا فرەنسا هێتە ڤەكرن، هەمی كار و ئەركێن خوە یێن تایبەت و گشتی هێلان و بەر ب پاریسێ ڤە برێكەت، ژ بۆ كو پشكداری وێ مەراسیمێ ببیت.
ڤەكرنا رێكەكێ ب ناڤێ پێشمەرگەی ل پاریس تنێ دانانا بنەمایەكێ ئاسنی نەبوو ل سەر دیوارەكی، بەلكو راگەهاندنا جەڤەنگەكی بوو.
راگەهاندنەك بوو كو دۆزا كوردی ژ پشتگوهـ هاڤیتنێ بەر ب سەنتەرێ هێشا جیهانی گوهارت.
د سەردەمێ نوكە دا، دو ئارستەیێن جودا د ناڤا بزاڤا رزگاریخوازییا كوردی دا ژ بۆ چارەسەرییا دۆزا كوردی پەیدابووینە.
ئارستەیا ئیكێ: رێبەرێ گەلێ كورد سەرۆك مەسعوود بارزانی سەركێشییا وێ دكەت، ئەو دبینیت كو مافێن نەتەوەیێن راستەقینە ژ بۆ كوردان دبنە بنەمایێ سەرەكی ژ بۆ ئاسویێ پێشەرۆژا كوردان.
ئارستەیا دوێ: عەبدوللا ئۆجالان رێبەرێ زیندانكرنی یێ پارتیا كاركەرێن كوردستانێ سەركێشییا وێ دكەت، ئەو ژی دبینیت كو ب رێیا هلوەشاندن و بشافتنا دۆزا كوردی د ناڤا دیمۆكراسیكرنا گەلان دا دێ كورد مافێ خو بدەستئێخن.
ئەڤ دو ئاراستەیە نەتنێ هەڤركیەكا پارتایەتی یە، بەلكو هەڤركیەكا فەلسەفییە ل سەر واتەیا: ئازادی، بنەكۆكا دادوەریێ، رۆلێ بیردانكا كۆمێ ژ بۆ بدەستڤەئینا مافان.
د گۆتارا سەرۆك بارزانی دا ئەوا ل پاریسێ هاتیە خواندن، گرنگی ب خزمەتگوزاریێ و هویركاتیێن سیاسەتا رۆژانە یا ل هەرێما كوردستانێ نەهاتبوو دان، بەلكو وێنەیەكێ جوانگوریێ و قوربانیدانێ ژ بۆ پاراستنا كەرامەت و مافێن نەتەوەیێن كوردستانییان دا پێشمەرگەی.
فەیلەسۆفێ جیهانی «هایدگر» زۆر ب باشی ل سەر ڤی تێگەهێ فەلسەفی شرۆڤە كرینە و گۆتییە: هەبوونا رەسەن ئەو هەبوونە كو ل بەرانبەر نەمانێ راوەستی نەك ژێ ب رەڤی.
ل سەر ڤێ چەندێ پیشمەرگێ كوردستانێ خۆ ل بەرانبەر نەمانێ ڤەنەكێشا، بەلكو مرنا خو كرە بەر پەرەكێ ڤەكری كو ئەڤرۆ جیهان هەموو ل سەر ڤی بەرپەری ل نەخشەرییا پاریس دنڤێسسیت، ئەها ل ڤێرە گوهۆرینا نەتەوەیی دبیتە مەرجەكێ ئەنتۆلۆژی، مەبەست ژ مەرجێ ئەنتۆلۆژی ئەوە كو بۆ پێشمەرگێ كوردستانێ چ واتەیا ژیانێ نینە گەر دانپیدان ب كیانێ نەتەوەیی یێ كوردان نەهێتەكرن.
لێ ئاراستەیا كو ئۆجالان برێڤە دبەت، پێچەوانەی ئاراستەیا سەرۆك بارزانی یە، ئۆجالان دبینیت كو پێدڤییە كورد ژ نەتەوەییبوونێ دەرباز ببن و بەر ب مللەتبوونەكا مژەوی ڤە بچن و ناڤێ ڤێ كرییە دیمۆكراسیكرنا گەلان.
دبیت نێرینا ئۆجەلان پیچەك كەیفا بەشەكێ رۆژئاڤاییا ئینابیت، لێ وان ژبیركریە كو فەیلەسۆفێ جیهانی «بۆل ریكور» گۆتییە: گەر دانپێدان ب بیردانكا بریندار نەهێتە كرن، ل پێشەرۆژێ دێ لەعنەت و سەرشۆریێ پێشوازی كەت.
كورد كۆمەكا مرۆڤان نینن كو داخوازا رێڤەبەرییا باژێرەڤانیەكێ یان ژیانەكا خۆشگوزەران دكەن، بەلكو كورد مللەتەكە ژ بۆ بەردەوامییا خۆ بەردەوام رووبارێن خوینێ رژاندینە، هیچ كەسەك نەشێت بیردانكا قەتلازییا دێرسمێ و هەلەبجە و جینۆسایدا بارزانییان و بەهدینان ب پرۆژەیێ مللەتبوونەكا مژوەی كورت بكەت كو تایبەتەمەندیێن كوردان تێدا دهێنە ژناڤبرن، ئەڤ جۆرێ ژ ناڤبرنێ مۆدێلەكا سەردەمە ژ بۆ دان پێ نەدانێ.
دیرۆكا جیهانی دبێژیتەمە كو ئەو نەتەوەیێن ژ بن زۆرداریێ و قەتلازییان رزگاربووین، نەشیایینە هەبوونا خۆ بپارێزن، تنێ ئەو نەبن ئەوێن شیایین كیانەكێ نەتەوەی بۆ خۆ دروست بكەن.
غاندی هینگێ شیا هندستانێ بەر ب سەرخەبوونێ ڤە ببەت دەمێ بیردانكا كۆمێ كرییە شەنگستێ ئاڤابوونا دەولەتێ بۆ هندۆس و بوسرمانان كو جودابوونەكا مەزن د ناڤبەرا هەردو ئۆلان دا هەیە.
سیمۆن بۆلیفار ل ئەمریكا باشوور ب درووشمێن مللەتبوونێ (أممی) كێشوەرێ خۆ رزگار نەكر، بەلكو ب دانا شۆناسا نەتەوەیی ئەو كیشوەر رزگاركر.
جەمال عەبدولناسر ب نووژەنكرنا نەتەوەیا عەربی شیا بنگەهەكێ ریزگرتنێ بۆ عەرەبان ڤەگەرینیت.
كەمال ئەتاتورك شیا ب تێگەهی دروستكرنا نەتەوەیا ترك، دەولەتا تركیێ ل سەر هەرفتەیێن ئیمبراتۆریەتا ئۆسمانییان ئاڤا بكەت.
راستە مە نێرینێن جودا ل سەر ڤان كەسان هەنە، لێ ب سەربۆرێن وان، بۆ مە دیار دبیت كو هێشتا تێگەهێ نەتەوەیبوونێ ب دوماهی نەهاتییە، بەلكو بوویە مەرجەكێ دیرۆكی یێ دانپێدانی.
چەند مە دیرۆك خواندییە بۆ مە دیار نەبوویە كو نەتەوەیەك هەیە ب رێیا بشافتنا نەتەویا خۆ د ناڤا مللەتبوونێ (الاممية)، ئازادی و رزگاربوون ب دەست ئێخست بیت.
رێبەرێ گەلێ كورد نەهاتییە گۆتنێن وان دوبارە بكەت، لێ مفا ژ سەربۆرێن وان وەرگرتییە كو هیچ دانپێدانەك ب دەست ناهێت گەر ب رێیا ئاڤاكرنا كیانەكێ نەتەوەیی یێ دانپیدای نەبیت.
دەمێ ل مەراسیمێن پاریسێ، سێ پیشمەرگە «سریانی، ئێزدی، بوسرمان» ئامادە‌كرین، دڤیا وێنەیێ نەتەوەیا كورد بەرچاڤ بكەت و بێژیت كو كورد نەتەوەیەكا گرتی نینە، بەلكو نەتەوەیەكا ڤەكری یە و هەموو جوداهییان هەمبێز دكەت، نەك ژناڤ دبەت. ئەڤ جۆرە وێنەیە گۆتنا فەیلەسوفێ جیهانی «حنە ئارنت» دچەسپینیت، دەمێ دبیژیت: «سیاسەت ل وی دەمی دەستپێدكەت پێ دكەت، دەمێ ژیان د ناڤبەرا جوادبوونان دا گەشێ دكەت، نەك ژناڤ برنا جودابوونان دا».
كوردایەتی ل دەڤ بارزانی پرۆژەیەكێ گرتی نینە، بەلكو پرۆژەیێ دانپێدانێ یە ، واتە دەستپێكێ دانپێدان ب كوردان و پاشی دانپێدان ب ئەوێن دیتر.
لێ ئەو پرۆژەیێ ب ناڤێ «دیمۆكراسیكرنا گەلان» كو نوكە گەلەك زڕنایێ بۆ لێددەن، میشێل فۆكۆ ب دەستهەلاتا ڤەشارتی ئانكو (االسلطة المموهة) ب ناڤكرییە.
دەستهەلاتا ڤەشارتی ئەو دەستهەلاتە ئەوا بانگەوازییا ئازادیێ دكەت، لێ دژی هەبوونا تەیە.
دەمێ شۆناسا نەتەوەیی دهیتە بشافتن د ناڤا مللەتەكێ دیمۆكراسی یێ بێ سنۆر، ل وی دەمی ئەو دەولەت دێ مفایەكێ زۆر باش ژ وێ بشافتنی كەت و ب بۆرینا دەمی دێ هەبوونا تە وەك نەتەوە ژناڤ بەت و هیچ دانپیدانەكێ ب نەتەوەیا تە ناكەت، بەلكو دێ وەك كۆمەكا مرۆڤێن پەنابەر د پرۆژەیێ نەتەوەیێن دی دا د وەلاتێ تەدا، رەفتارێ ل گەل تە كەت.
ئەڤەیە جودابوونا ستراتیژی د ناڤبەرا فەلسەفا بارزانی و فەلسەفا ئۆجالان دا، دەربارێ بدەستڤئینانا مافین رەوا یێن نەتەوەیا كورد.
