دڤێت قوربانیێن جینۆسایدێن كوردان بهێنە قەرەبووكرن
ئەڤرۆ
ئەڤرۆ، تایبەت:
د چالاكیەكێ دا ل وەلاتێ فرەنسا شاندەكێ ناڤەندا خانی یا رەوشەنبیری و راگەهاندنێ ل رێككەفتی 22-4-2023 كوربەندەك ژێر ناڤێ (ناساندنا جینوسایدێن كوردان ژ لایێ مێژوویی و قانوونی ڤە) ل هۆلا كونفرانسان ل باژێرڤانیا مونتوبان ب هەڤكاری دگەل رێكخراوا قوربانیێن جینوسایدا كورد ل فرەنسا سازكر، د ڤی كوربەندی دا بەحسێ چەندین بابەتێن گرنگ هاتە كرن، ب ئامادەبوونا ژمارەكا كوردان و هندەك كەسایەتیێن فرەنسی، هەردیسا وەكو پشكەك ژ بەرنامێ كارێ ڤێ چالاكییێ، شاندێ ناڤبری سەرەدانا ژمارەكا خێزانێن كورد ل فرەنسا كر و ل نێزیك ئاگەهی رەوشا وان بوون.
ئحسان ئامێدی، بەرپرسێ ناڤەندا خانی یا رەوشەنبیری و راگەهاندنێ، ب تێرو تەسەلی بەحسێ چەندین قوناغێن گرنگ یێن مێژوویا جینوسایدێن كوردان كر، ئەوژی هەر ژ دەستپێكا پارچەكرنا كوردستانێ پشتی شەرێ چالدیران و دروستبوونا رێككەفتنا (زەهاو) ل سالا 1639 هەتا دگەهیتە جینوسایدا ئێزدیان ل سالا 2014 ، دیسا ناڤبری وەكو نڤێسەر و بەرپرسێ ناڤەندا خانی، بەحسێ رۆلێ راگەهاندنێ ژی كر د گەهاندنا پەیاما كوردان دا بۆ ناڤخۆ و دەرڤەی وەلاتی، و چاوانییا ناساندنا ئەو جینوسایدێن ب سەرێ كوردان هاتین ب شێوەكێ ئەكادیمیی.
ژ لایەكی دی ڤە، ئحسان ئامێدی وەكو پێشمەرگەك، د چەندین قوناغان دا یێ نێزیكی كاودانێن ئەنفالێن كوردان بوویە و ل گەل ئەوان دەربەدەری و نهامەتیا ژییایە، ل گورەی سەربۆرێن خوە دیاركر كو، راستە نها ئێمناهییەك ل دەڤەرێن كوردان بەرقەرار بوویە، لێ هزرا ئەنفالكرن و جینوسایدا دژی كوردان هەر مایە، و هەر دەمێ دەلیڤە دروست بیت، دێ سەرهلدەت و گۆت: داخازێ ژ فرەنسا دكەم وەكو دەولەتەكا مەزن و ئەنداما هەردەما جڤاتا تەناهییا نیڤدەولەتی كو پرسا جینوسایدێن كوردان بهێتە نیڤدەولەتی كرن، ودانپێدانا رێكخراوێن نیڤدەولەتی و ئەندامێن وان پێ بهێتەكرن، دیسا زیانڤێكەفتی ژی بهێنە قەرەبووكرن.
هەروەسا گۆتژی: ل دویڤ بریارا پەرلەمانێ عیراقێ یا ژمارە (2) یا سالا 2008 دانپێدان كریە كو ئەوا ب سەرێ كوردان هاتی كومەل كوژیە و جینوسایدە، كە واتە ئەڤ چەندە حكومەتا عیراقێ پێگیر دكەت كو قەرەبوویا كوردان بكەت، لەوا دهیتە خاستن سەرۆك كومارێ عیراقێ كو كوردە، و هەموو كاربەدەستێن كورد ل بەغدا، و پەرلەمانتارێن كورد ل پەرلەمانێ فیدرالی و حكومەتا هەرێمێ و وەزارەتا شەهید و ئەنفالكریان ل دویڤ ڤێ بریارێ خەمێ ژ ڤێ پرسێ بخۆن و كارەكێ جدی ژبۆ قەرەبووكرنا كوردان بكەن.
چیا ئەمین، بەرپرسێ رێكخراوا نێڤدەولەتی یا قوربانیێن جینوسایدا كورد ل فرەنسا، كو ب رێكخستنا ئەڤی كوربەندی راببوو دبێژیت: ل سالا 2017 رێكخراوا مە هاتیە دامەزراندن، و یا تایبەتە ب دیڤچوونا كەیسێن گرێدایی ب جینوسایدا كوردان ڤە، ئەوژی ل ئەوروپا و ناڤخۆی كوردستانێ، هەر وەسا دا دیاركرن كو ستافێ رێكخراوێ ژ چەندین كەسانێن نافخۆیی وبیانی پێكدهێت، هەر ژ سیاسەتمەدار و پەرلەمانتارێن فرەنسی و ماموستایێن زانكویێ و پارێزەرێن فرەنسی و یێن ل هەرێما كوردستانێ كاردكەن، زێدەباری چەندین رێكخراوێن نێڤدەولەتی كو هەماهەنگی دگەل رێكخراوا مە هەیە، وەكو فیدراسوونا كومەلێن كورد ل فرەنسا، رێكخراوا مەدام دانیال مێتران، ئەنستیتیوتا كوردی، فاندەشینا ئێزدیان، زێدەباری نوینەراتییا هەرێما كوردستانێ ل پاریس.
ژ لایەكێ دیڤە چیا ئەمین ئاشكراكر كو، رێكخراوا وان كارەكێ مرۆڤایەتی و نەتەوەی، بێ لایەن ئەنجامددەت، وهەموو بزاڤان دكەت كو ب هەڤكاری دگەل كەسانێن پسپور د بوارێ جینوسایدێ دا، قەرەبوویا كوردان بكەت، دیسا ب ئەركێ خرڤەكرنا دیكیومێنتێن ئەنفالێن كوردان رادبیت ژبۆ هندێ دا بهێنە پێشكێشكرن بۆ پەرلەمانێ فرەنسا داكو دەنگی ل سەر بدەن و ب جینوساید بهێنە نیاسین و گۆت: ل پێش هەلبژارتنێن ڤێ داوییێ یێن سەرۆك كومارێ فرەنسا، مە پێنگاڤەكەت دگەل گروپەكێ پەرلەمانتارێن فرەنسی، كەیسێ ئەنفالێن كوردان ل پەرلەمانێ فرەنسا بلندكر و گەنگەشە ل سەر هاتەكرن، لێ ب مخابنی ڤە، دەنگێن پێدڤی ل سەر نەهاتنە دان كو ببیتە جینوساید، لەورا ئەم نها بزاڤان دكەین دۆبارە ئەڤی بابەتی ساخ بكەینەڤە ب پالپشتییا حكومەتا هەرێما كوردستانێ و هەموو رێكخراوێن نێڤدەولەتی.
پارێزەرێ فرەنسی “ژانلو لێڤی” كو ئێك ژ كەسانێن ئامادەبووی د كوربەندی دا دیاركر كو، ئەوی كەیسەكێ كوردەكی كو دگەل خێزانا خوە دەربەدەر ببوو د ماوەیێ پرۆسێسا ئەنفالان دا كو نها ل فرەنسا دژیت، ل دادگەهێن فرەنسا پێ ئاخفتی یە، وچیرۆكا وی زۆر یا كاریگەرە و نها ئەو كەیس د قوناغێن ڤەكولینێ دایە ل گورەی قانوونێن نێڤدەولەتی كو فرەنسا ئیمزا ل سەر كریە و گۆتژی: ئەز یێ ئامادەمە ب رێیا قانوونێن نیڤدەولەتی ل فرەنسا بەرەڤانیێ ژ مافێن كوردان بكەم.
كاروان هرۆری، پارێزەرێ بەشدار د كوربەندی دا، د سمینارا خوە دا دیاركر كو، ئەوی بەحسێ چەندین پێزانینان ل دۆر قانوون و رێككەفتنێن نێڤدەولەتی یێن گرێدای ب جینوسایدان ڤە كر مینا رێككەفتنا قەدەغەكرنا تاوانا بربركرنا رەگەزێ مرۆڤی و سزادانا وێ یا سالا 1948، هەردیسا ئاماژە دا گرنگیا جێبەجێكرنا قانوونا دادگەها تاوانان یا عیراقی یا بلند ئەوا ژمارە (10) ل سالا (2005) دەركەتی، كو د مادێ ئێك دا، د برگا دویێ بەحسێ كەسێن دكەڤنە ل بن ڤێ قانوونێ كر، زێدەباری دەستهەلاتا وێ ل سەر تاوانێن هاتینە ئەنجامدان هەر ژ سالا (1968 تا 2003) ل عیراقێ، كو پێكهاتینە ژ تاوانێن بربركرنا ب كۆم و تاوانێن دژی مرۆڤایەتی یێ، و هندەك تاوانێن دیتر مینا یێن شەری.
د بەردەوامییا ئاخفتنێن خوەدا پارێزەر هرۆری دیاركر كو، دادگەهكرنا هندەك سەركردێن بەعسیان ژ لایێ دادگەها تاونێن
