دیاردەیێن خۆ فرۆشتنێ و خۆمالیكرنا مرۆڤان
خالد ئەحمەد بادی
ل دێرین زەمان ب شێوەكی فەرمی و ئاشكەرا كرین و فرۆتنا مرۆڤان دهاتەكرن و رەواجەكا مەزن ل سەر بوو و خەلكی بازرگانیەكا مەزن و دویر ژ بنەمایێن مرۆڤی و مرۆڤایەتیێ ئەنجام ددا، ب ڤێ كریارا كەشەفرێت. وەكو كولە ئانكو بەند (عەبد) دهاتە هژمارتن و هەروەسا كرین و فرۆتن, ب مخابنی ڤە مرۆڤان چ بوها و قیمەت نەبوون و خودایێ مەزن د پەرتووكێن پیرۆز و ئاسمانی دا یا دیاركری كو مرۆڤان بوهایەكێ مەزن یێ هەیی و قورئانا پیرۆز دا خودایێ مەزن یا گوتی مە مرۆڤ ب باشترین شێوە وشكل یێ دروستكری و ئافراندی, د چیرۆك و خەلەكا یوسڤێ پەیامبەر دا كو دەمێ برایێن وی ب چەند دەرهەمەكێن كێم فرۆت بوو, ئەڤ دیاردەیا كرێت و دویر ژ هەمی یاسا و رێسایا ئەڤ دیاردە ل سەر تاك و جڤاك و گرۆپ و مرۆڤان ل جیهانێ هاتبوو بژاندن, ل گەل بۆرینا هەمی قووناغ و چەرخان و پێشكەفتنا مرۆڤایەتیێ و جیهان كەفتیە د چەرخێ جیهانگێری و تكنولۆجیا و زانستێن نوی یێن جیهانی دا و د هەمی واران دا جیهان و جڤاكێن مرۆڤان پێشكەفتن ب خۆڤە دیت و هێدی هێدی ئەو دیاردە كێم بوو، پاشی ب شێوەكی گشتی ئەو شێواز و كریارە هاتە بنبركرن. ئەو دەمێ نەزانین بۆرین و نەماین, دەمێن نەخۆش و كێماسی و هەر تشتەكی كو ل ڤی چەرخی دا و نەبوونا ئالاڤ و هێز و دەزگەه و ئامیر و شیانان هەمی هاتن و بۆرین و ب چ شێوە و چ تێگەهشتن بۆرین و ئەو دەم و سال و چەرخێن سەخت و دژوار ل سەر جڤاكێن جیهانێ دا بۆرین و نەمان, جهێ داخێ یە نوكە و ل ڤی سەردەمی ب شیوازەك دا و ب كریارەكا بەربەلاڤ ئەڤ جۆرە كار و كریار دیاردە یا ساخ بوویە ڤە و ب رێژەكا زۆر بەربەلاڤ و زێدە ل زۆر وەلاتان وب تایبەت ل وەلاتێ مە, ب هزاران نموونە هەنە دا كو بەرژەوەندیێن خۆ یێن تایبەت بپارێزیت، دێ خۆ فرۆشێت ب بهایەكێ كێم یان ب چەند دینار و دەرهەمان, یان دێ بیتە لەگلەگی یان دێ بیتە ئیزگێ وی ژبۆ ڤەگوهاستنا دەنگوباس و بێ بەختی یا یان ژی دێ بیتە گەندەل و دزیكەر بۆ وی كابرایی دا كو ژێ رازی بیت, یان ژی دێ بیتە پالێ وی بۆ هەر كار و كریارەك و فەرمانەكێ بیت دا كو ئەوی كەسێ ئەو كری ژێ رازی بیت. مخابن و سەد جاران مخابن كو ئەو دیاردەیا كرین و فرۆتن و خۆمالیكرنا مرۆڤان دوبارە دیاربوویە ڤە و دەركەفتی یە د ناڤ جڤاكێن زۆر وەلاتان دا، هەر دیسا ل وەلاتێ مە ئەو دیاردەیا خراب دەركەفتی یە و بوویە بازارەكێ مەزن یێ كرین و فرۆتن و خۆمالیكرنا مرۆڤان, و ئەگەر تو نەكەی، دێ یێ بێ بەهر بی ژ هەر تشتەكی و دێ خەلكەك هەبن بێژن یان یێ نەزان و نەفامایا یان ژی یێ خشیم و ترسنۆكە یان ژی دێ بێژنی نزانیت ئیدارەیا خۆ بكەت, ئۆمێدەوارین بازارێ فرۆتن و كرین و خۆمالیكرنا مرۆڤان ل چ دەڤەر و جهان نەمینیت.
