دێ سه‌ركه‌ڤین
باوه‌رنامێن نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتى جێگیردكه‌ت كو نابیت مرۆڤ ژ مافێن خوه یێن بنه‌كى بێ به‌هر بیت و په‌سه‌ندا مافێ چاره‌نڤیسێ هه‌مى گه‌لان و ئازادیا دیاركرنا ناڤه‌ندا خوه یا سیاسى دكه‌ت.
لێ ماف دهێن ستاندن و ناهێنه‌دان، هێز فاكته‌رێ سه‌ره‌كیێ سه‌ركه‌فتنێ یه، هێز پێدڤیه هه‌بیت دا بشێت مافێن خوه ب ده‌ستڤه‌بینیت و سه‌ربۆرا سیاسیا گه‌لێ كوردستانێ خۆیا كریه كو هه‌رده‌مێ ب هێزكه‌فتى دژمن و داگیركه‌را گفتوگو و دانوستاندنێن كرین و دانپێدان ب مافێن كورستانێ یا ئینایى و هه‌رده‌مێ لاواز بووى یێن پاشگه‌زبووین ل وان رێكه‌فتن و سۆز و په‌یمانان و درێژى یا دایه سیاسه‌تا سه‌ركوتكرن و ویرانكرنێ.
پشتى دابه‌شكرن و لێكڤه‌كرنا د وێ یا كوردستانێ ژ ئه‌نجامێ ریكه‌فتنێن سایكس ـ بیكو، و سان ـ ریمۆ، و سیڤه‌ر، و لۆزان، ئه‌و پارچا كوردستانى یا ل ژێر ده‌ستهه‌لاتا ده‌وله‌تا ئوسمانلى بوو سێ پارچه و هه‌ر پارچه‌ك ب ده‌وله‌ته‌كا نوو چێكرى ڤه هاته گرێدان (داگیركرن) توركیا و عیراق و سووریا، ئێدى بزاڤا سیاسیا كوردستانێ ژى ژیكڤه‌بوو و هه‌ر بزاڤه‌كێ تایبه‌تمه‌ندیا پارچا وێ ده‌وله‌تێ وه‌رگرت یا كو پێڤه هاتیه گریدان.
د مێژوویا بزاڤا رزگارخوازیا كوردستانێ ل باشۆرێ كوردستانێ هه‌ر ژ دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا عیراقێ هه‌تا نوكه گه‌له‌ك ئیستگه‌هێن گرنگ و گورانكاریێن جۆرى په‌یدابووینه، ژ به‌ركو ئه‌ڤ پارچا كوردستانێ ب خورتى و بێى حه‌زكرنا خه‌لكێ وێ ب ده‌وله‌تا عیراقێ ڤه هاته گرێدان، له‌وا خه‌بات و به‌رخودان به‌رده‌وام بوون پێناڤى سه‌رخوبوونا كوردستانێ.
ل ئه‌نجامێ خه‌بات و شۆره‌شێن شێخ مه‌حموودێ حه‌فید، حوكمه‌تا به‌ریتانیا دانوستاندن ل گه‌ل شێخى كرن و دانپێدان ب مافێن كوردان كرن، پاشى كۆمه‌لا نه‌ته‌وه‌ین هه‌ڤگرتى ل سالا 1925ێ لژنه‌ك دروستكر بۆ دووڤچوونا ره‌وشا كوردان ل ویلایه‌تا مووسل و لژنێ د راپۆرتا خوه‌دا دانپێدان ب وێ كو راستیا بارێ ئاكنجیا ل ویلایه‌تا مووسل به‌ر ب دانپێدانێ ب دامه‌زراندنا ده‌وله‌ته‌كا كوردى یا سه‌ربه‌خوه دبه‌ت، چونكى كورد 5/8 خه‌لكێ مووسل پێكدئینن، لێ كۆمه‌لا نه‌ته‌وه‌یان ئه‌و پێ به‌س بۆ كو كوردان مافێ پشكداریێ د رێڤه‌به‌ریێ و دادوه‌ریێ و ده‌زگه‌هێن زمانى دا هه‌بیت.
ده‌مێ عیراق ل 3/10/1932ێ ل كۆمه‌لا نه‌ته‌وه‌یان وه‌رگرتى ئه‌ڤ وه‌رگرتنه یا مه‌رجدار بوو ب رێزگرتنا عیراقێ ب مافێن مرۆڤى و ره‌وشه‌نبیرى و كارگێرى یێن كوردان ل لیوایا مووسل. و ل ئه‌نجامێ بزاڤ و شۆره‌شێن بارزان ل سالێن 1932 و 1943 و 1945 حوكمدارێن عیراقى چه‌ندین جاران دانوستاندن ل گه‌ل سه‌ركردایه‌تیا شۆره‌شێ كرن و دانپێدان ب مافێن ئیدارى و ره‌وشه‌نبیریێن كوردان كرن، تاكو رژێما شۆره‌شا 14ى تیرمه‌ها 1958 شه‌راكه‌تا كوردان و عه‌ربان د عیراقێ دا قه‌بوولكرى و ئه‌و ماف د دستوورێ عیراقێ دا جێگیركرى.
ژ به‌ر پاشگه‌زبوونا حوكمه‌تا عیراقێ بجهئینانا ناڤه‌رۆكا دستوورى و باوه‌رنامێن نێڤده‌وله‌تى و سۆزێن خوه ل به‌رامبه‌ر كوردان ل 11/9/1961 شۆره‌شا ئه‌یلۆلا مه‌زن سه‌رهلدا وچه‌ندین گه‌رێن دانوستاندنا د ناڤبه‌را حوكمه‌تا عیراقێ و سه‌ركردایه‌تیا شۆره‌شێ هاتنه كرن ل سالێن 1963 و 1966ێ و ل دووماهیێ ریكه‌فتناما 11ى ئادارا 1970ێ هاته مۆركرن كو حوكمه‌تا عیراقێ دان ب مافێن نه‌ته‌وه‌یێن كوردان دا. و ل ئه‌نجامێ شۆره‌شا گولانا نشتیمانى به‌ره‌یێ كوردستانى و سه‌رهه‌لدانا 1991ێ لێ كه‌فت، و ل ئه‌نجامێ كۆچره‌وا ملیۆنى بریارا 688 یا جڤاتا ئاسایشا نیڤده‌وله‌تى لێ ده‌ركه‌فت و هه‌رێما كوردستانێ هاته پیكئینان و ژ ئه‌نجامێ بزاڤا پیكئینانا هه‌رێما كوردستانێ هه‌لبژارتنێن گشتى و دامه‌زراوێن حوكمرانیێ و فیدرالزم هاتنه بجهئینان و ل ئه‌نجامێ بزاڤ و خه‌باتا هه‌رێما كوردستانێ رژێما دكتاتورى هاته روخاندن و عیراقا دیمۆكراتیا دستوورى هاته پێكئینان و ژ ئه‌نجامێ كار و چالاكیێن هه‌رێما كوردستانێ گه‌شه‌دانا سیاسى و ئابوورى و ره‌وشه‌نبیرى و جڤاكى ب به‌رهه‌مهات و ژ ئه‌نجامێ خۆراگرى و به‌رگریا هێزێن پێشمه‌رگه‌یێ كوردستانێ ده‌وله‌تا ئیسلامیا داعش ژ ناڤچوو و ده‌ڤه‌رێن داگیركریێن كوردستانێ هاتنه رزگاركرن، نها ژى ل ئه‌نجامێ پێكه‌یێ ب هێزێ هه‌رێما كوردستانێ ژ لایێ سیاسى و له‌شكرى و ئابوورى و دیبلوماسى ڤه ده‌رفه‌تا ده‌ربرینا رایا گشتى بۆ چاره‌نووسێ خه‌لكێ كوردستانێ هاته پێش و پرۆسا ریفراندۆمێ ل 25/9/2017 هاته ئه‌نجامدان و چاڤه‌رێینه به‌رهه‌مێ وێ پروسێ ژى ببینین.!!
هه‌مى ئه‌و قووناغێن نافلێئیناى به‌رهه‌مێ خه‌بات و قوربانیدان بوون، ره‌نج و زه‌حمه‌ت و قوربانیدان و شه‌هیدبوون و ژ ده‌ستدانا عه‌ردى و ده‌ربه‌ده‌ركرن تێدا هه‌بوون، كاره‌سات و وێرانكارى ب سه‌ردا دهاتن، سه‌ركه‌فتن و شكه‌ستن ژى هه‌بوون، لێ ئه‌نجام گرنگه، هه‌ر جاره‌كێ ده‌ستكه‌فتیه‌كێ باشتر ب ده‌ستكه‌فتیه، ژ مافێن ره‌وشه‌نبیرى و ئیدارى بو نه ناوه‌ندیى پاشى بۆ ئوتونومى تاكو گه‌هشتینه قوناغا پێكئینانا هه‌رێما كوردستانێ یا فیدرالیا دستوورى و به‌ر ب سه‌رخوه‌بوونێ.
نها هه‌رێما كوردستانێ یێ ل قوناغه‌كا گرنگا ژیانا خوه یا سیاسى، فیدرالزم ده‌ربازكر و چاڤه‌رێ یه سه‌رخوبوون بجه بهێت و چ پێنه‌ڤێت ئه‌ڤه دێ بجههێت! به‌لێ كه‌نگى و چاوا!؟ ئه‌ڤه وى ده‌مى هه‌كو هه‌مى لایه‌نێن سیاسى و سه‌ركردایه‌تیا هه‌رێمێ خوه پێگیر دكه‌ن ب ئه‌نجامێ ریفراندۆمێ و ب ئێك هه‌لویست سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل هه‌مى لایه‌نێن ململانێ بكه‌ن، و كاربكه‌ن بۆ دابینكرنا توخمێن هێزێ د هه‌مى بیاڤان و ئاستان دا وان شیانان بكاربینن بۆ گه‌هشتن ب ئارمانجا ملله‌تى یا كو ب ریفراندۆمێ بریار ل سه‌ر داى. هه‌وه‌كو ئه‌ڤ ئارمانجه ژى وه‌كو هه‌مى قوناغێن دى یێن بده‌ستڤه‌ئینانا ئارمانجان یا بێ قوربانیدان نابیت. ریفراندۆم مافه‌كێ سروشتى و ره‌وایێ خه‌لكێ كوردستانێ یه و دگونجیت ل گه‌ل یاسایێن ئاینى و مرۆڤایه‌تى و پرانسیبێن نه‌ته‌وه‌یێن هه‌ڤگرتى، له‌وان ژى هه‌رێما كوردستانێ ئه‌ڤ پرۆسا دیمۆكراتى ئه‌نجامدا و ملله‌تى بریارا خوه دا، ب به‌لێ بۆ سه‌ربخوه‌یێ و دۆست و دوژمن پێ ئاگه‌داربوون كو ڤى ملله‌تى دڤێت ب ئاشتیانه ب سه‌ربه‌خوه‌یێ شاد ببیت.
لێ ژیوارێ سیاسى و جیۆپۆلیتیكیێ ڤێ ده‌ڤه‌رێ هه‌میشه سیاسه‌تا شه‌ڕى و دژمنكاریێ د سه‌پینیت له‌وان خوه به‌رهه‌ڤكرن بۆ ریبریبوونێ و دابینكرنا توخمێن هیزێ ژ لایێ سیاسى و له‌شكرى و ئابوورى و دیبلۆماسى ڤه ل ئاستى ریبریبوونێ زۆرا پێدڤیه بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا سه‌ركه‌فتنێ.
ل قوناغێن شكه‌ستنێن بزاڤێن به‌رێ نوویبوونه‌ڤه ب شیوازه‌ك باشتر و بهێزتر هۆكارێ سه‌ركه‌فتن و ده‌ستكه‌فتیا بوویه و ئه‌ڤه بێى قوربانیدان نه‌بوونه، له‌وان یا سروشتیه بۆ گه‌هشتن ب ئه‌نجامێ ریفراندۆمێ ئه‌م قوربانێن زێده‌تر بده‌ین، خۆشبه‌ختانه ئه‌ڤرۆكه توخمێن هێزێ و شیانێن ریبریبوونێ ل هه‌رێما كوردستانێ ل ئاسته‌ك باشن و ئیراده‌ك ب هێز هه‌یه هه‌رێم ب سه‌ركه‌فتن ژ ڤێ ته‌نگاڤیێ ده‌رباز ببیت.
دهێته پێشبینیكرن كو شه‌ڕ و ئالۆزیێن مه‌زنتر ب شیوازێن جۆراوجۆر ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین سه‌رهه‌لده‌ن، و ئه‌ڤان روودانان دێ كاتێكرنه‌كا راسته‌وخوه ل سه‌رده‌ستودارێ عیراقێ و هه‌رێما كوردستانێ هه‌بیت و ئه‌ڤه دێ بنه هانده‌ر بۆ رێخستنا نافمالیا كوردستانێ، چونكى مه‌ترسى ل سه‌ر هه‌بوونا نه‌ته‌وه‌یى و ناسناما ملله‌تى و بارێ ژیانا هه‌میان هه‌یه، و تنێ هه‌ڤگرتن و رێخستنا نافمالیا كوردستانێ كو هۆكارێ سه‌ره‌كیێ دابینكرنا توخمێن هێزێ نه دێ هه‌رێما كوردستانێ ب هه‌مى پێكهاتێن خوه‌ڤه پاریزیت. دوبه‌ره‌كى و خۆفرۆشى و داگیركرنا هه‌رێمێ و شه‌ر و كوشتن و ده‌ربه‌ده‌رى و قه‌یرانێن ئابوورى و سیاسى و له‌شكرى ب زیانا هه‌مى لایه‌نان ته‌واو بوو، له‌وان ژ هه‌مى لایه‌نان دهێته خواستن هه‌ست ب به‌رپسیاریا خوه‌یا مێژوویى بكه‌ن، و به‌ر ب چاره‌سه‌ریێن بنره‌تى بچن و هه‌ڤدو قه‌بوولكه‌ن وه‌كو برا و شریك و هه‌ڤچاره‌نڤیس، ببن ئێك و هه‌ڤبگرن بۆ پرسێن چاره‌نڤیساز و ب ئێك به‌ره بچنه گڤتوگۆیان دا بهێز بكه‌ڤن و سه‌ربكه‌ڤن، بێگومان خه‌باتا ریفراندۆمێ دى یا به‌رده‌وام بیت تا ب ئه‌نجام دگه‌هیت، چونكى ده‌ربرینه ژ ئیرادا ملله‌تى و سه‌ركه‌فتن هه‌ر بۆ ئیرادا گه‌لێ كوردستانێ یه.
