دەسـتكەفتێن هنارتنا نـەفتێ
ئـازاد عـزەدیـن سـەعـدۆ
ب گۆرەی مادەیێ (112/ دووەم) ژ دەستوورێ ئیراقێ یێ سالا (2005)، «حوكمەتا فیدرالی و حوكمەتێن هەرێما و پارێزگەهێن بەرهەمهێن پێكڤە رادبن ب دانانا سیاسەتا ئیستیراتیجییا پێدڤی بو پەرەپێدانێ ب كانزایێن نەفت و غازێ بو بدەستڤە ئینانا زورترین مفای بو گەلێ ئیراقی پشتبەستن ب نوێترین تەكنولوژییا و پرنسیپیێن بازاركرنێ و هاندنا وەبەرهێنانێ.
ل دویڤ ڤی مادەیێ دەستووری بیت حوكمەتا فیدرالی دگەل حوكمەتا هەرێمێ دێ پێكڤە ئیدارا نەفتێ كەن، ل (4 نیسان 2023) ل بەغدا ب ئامادەبوونا رێزدار «مەسرۆر بارزانی» سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و رێزدار «محەمەد شیاع سوودانی» سەرۆكێ حوكمەتا فیدال، رێكەفتنەكا دەمكی یا هناردەركرنا نەفتا هەرێمێ هەردو وەزیرێن نەفتا ئیراقێ و سامانێن سروشتی ل هەرێمێ ب (وەكالەت) ئیمزاكرن، ئەڤ رێكەفتنە بۆ هندێ بوو هەتاكو قانوونا بودجا ئیراقێ دهاتە دەرئێخستن یان قانوونا نەفت و غازێ ل ئیراقێ دهاتە دەرئێخستن، پشتی قانوونا بودجێ هاتیە پەسندكرن، بابەتێ هناردەكرنا نەفتا هەرێمێ ما هەلاویستی، حوكمەتا هەرێمی ژ لایێ خۆڤە گەلەك ب رژدی كار ل سەر ڤی بابەتی كر، و دانوستاندنێن رژدی دگەل حوكمەتا فیدرالی ئەنجامدان، ل دەمێ دانوستاندنا ژبلی بابەتێ نەفتێ حوكمەتا فیدرالی داخوازا داهاتێن ناڤخۆی ژ كر، پشتی چەندین گەرێن دانوستاندنا حوكمەتا هەرێمێ ل گەل حوكمەتا فیدرالی ل دۆر بابەتێ هناردەكرنا نەفتێ گەهشتنە رێكەفتنێ، و ل دۆر بابەتێ داهاتێن ناڤخۆی حوكمەتا فیدرالی داخواز ژ «جڤاتا دەولەتێ« كر، بۆ وان دیاركەن كا بەهرا حوكمەتا فیدرالی ژ داهاتێن فیدرالی چەندە، ئەڤ بابەتە تاكو نوكە نەهاتییە ئێكلاكرن، و ل دۆر ڤی بابەتی دێ پشبەستن ب قانوونا داراییا دەولەتا ئیراقێ یا هژمارە (6) یا سالا (2019)، هێتەكرن.
بابەتێ هناردەكرنا نەفتێ ل سەر ئاستێ جیهانێ گەلەك دەنگڤەدا، چەندین وەلاتێن جیهانی ژ وان ئەمریكا، فرنسا، بریتانیا…هتد، باس ل ڤی بابەتی كر، حوكمەتا فیدرالی ژی ئەڤ پێنگاڤە بۆ خۆ ب دەستكەفتەكێ مەزن دا دیاركرن، و ل كوردستانێ ژی گەلەك باس ل سەر هاتەكرن، بۆ ڤێ قۆناغێ ئەڤە پێنگاڤەكا دیرۆكی بوو كو حوكمەتا هەرێمێ ئەنجامدایی و دەستكەفتەكێ سیاسی، ئابۆری، نەتەوی بوو، كو دێ ب ڤێ پێنگاڤێ جارەكا دی هەرێما كوردستانێ كەڤیتە سەر نەخشەیێ وزەیا جیهانی.
ئەڤە ژ رۆژا ئێكەم بیرا گازێ ل گوندێ «كەبەرۆكێ« ل دەڤەرا زاخۆ هاتیە كولان، هەمی ناحەزێن مە یێن شەڕی ل گەل هەرێما كوردستانێ دكەن؛ داكو هەرێمێ ژ سەر نەخشەیێ وزەیا جیهانی راكەن، و هەمی هەولێن خۆ بكارئینان، ئەوان هزر دكر كو دەمێ گازا هەرێمێ دهێتە راوەستاندن حوكمەتا هەرێمێ نەشێت ئیدارا هەرێمێ بكەتن و دێ تووشی شكەستنێ بیت، و زێدەباری ڤێ ب رێكێن قانوونی و هێرشێن ل سەر هەولێرێ و هێرشێن دروونی یێن ل سەر كێلگەهێن نەفتێ…هتد، بەرانبەر حوكمەتا هەرێمێ ئەنجامدان.
حوكمەتا هەرێمێ سەلماندن كو دشێت ئیدارا هەرێمێ بكەتن، و سەركەفتنێن مەزن د وارێن ئاڤەدانی، دبلۆماسی.. هتد، بدەستخۆڤە ئینان، ئەوێن هزر دكرن كو دێ هەرێمێ داگیركەن و حوكمەتا هەرێمێ دێ بۆ وان تەنازولێ كەت، ئەڤ هەمی پێنگاڤە بۆ وان بەرسڤن كو حوكمەتا هەرێمێ خودان ئیرادەیەكا بهێزە و بێی رازەمەندیا وێ هیچ بریارەكا ب چارەنڤێسێ هەرێمێ ڤە گرێدای ناهێتە جێبەجێكرن و ل سەر هەرێمێ ناهێتە سەپاندن.
