د بیرهاتنا (58) سالییا ده‌سپێكرنا شۆره‌شا ئه‌یلوولێ دا
د بیرهاتنا (58) سالییا ده‌سپێكرنا شۆره‌شا ئه‌یلوولێ دا
(خه‌بات) گه‌نجینا دیرۆكا شۆره‌شا ئه‌یلوولێ
موسه‌ده‌ق تۆڤى
هه‌رده‌مێ ئاماژه ب دیرۆكا پارتى دیمۆكراتى كوردستان و شۆره‌شا كوردستانێ ئه‌وا پاشتر ب شۆره‌شا ئه‌یلوولێ هاتییه نیاسین دهێته‌كرن، دڤێت ئاماژه ب رۆژنامه‌یا (خه‌بات) بێته‌كرن. پشتى شۆره‌شا 14 تیرمه‌ها 1958 ل عیراقێ ژ به‌رهه‌مێن پێشین یێن ڤێ شۆره‌شێ ئازادییا كارێ رۆژنامه‌ڤانى و پارتایه‌تى (حزبایه‌تى) بوو، پارتى كو وى ده‌مى تاكه پارتییا نه‌ته‌وه‌یى بوو ل سه‌ر گۆره‌پانا كوردستانێ هێژ موله‌تا كاركرنا فه‌رمى وه‌رنه‌گرتى موله‌تا به‌لاڤكرنا رۆژنه‌مایه‌كێ ب ناڤێ (خه‌بات) وه‌رگرت، یه‌كه‌مین هژمار (خه‌بات) ل 4 نیسانا 1959 ده‌ركه‌ت، پشتى وێ نێزیكى ساله‌كێ موله‌تا كاركرنا فه‌رمى یا حزبێ وه‌رگرت، هۆسا (خه‌بات) به‌رى (پارتى) ب ئاشكرایى كه‌ته د ناڤ جه‌ماوه‌ریدا، له‌وما ژى رۆژنامه‌یا (خه‌بات) د قۆناغا ناڤبه‌را 1959 ـ ئه‌یلوولا 1961 هه‌ڤالجێمكا پارتى بوو، ئامرازێ هه‌ره‌سه‌ره‌كیێ گه‌هاندنا په‌یاما پارتى بوو، چه‌كێ ئێكانه‌یێ پارتى بوو ژبۆ به‌رگریكرنه‌كا مه‌ده‌نى ژ خه‌لكێ كوردستانێ و ئارمانجێن پارتى، له‌وما ژى پارتى و (خه‌بات) د ڤێ قۆناغێدا كه‌تینه به‌ر دژایه‌تییا ده‌سته‌لاتى، دۆز ل سه‌ر هاتینه‌تووماركرن و كه‌تییه به‌رڤه‌كۆلینان و دادگه‌هكرنێ، هه‌تا داوى هژمارا وێ (462) ل سالا 1961 هاتییه‌به‌لاڤكرن و رۆژنامه هاته‌گرتن.
گرتنا (خه‌بات) د ده‌رازینكا ده‌سپێكرنا شۆره‌شا كوردستانێ دا بوو، ده‌مێ شۆره‌شێ ل ئه‌یلوولا 1961 ده‌سپێكرى ده‌ملده‌ست هزر ل به‌لاڤكرنا (خه‌بات) هاته‌كرن و یه‌كه‌مین هژمارا وێ پشتى گرتنا به‌لاڤبوونا وێ یا ئاشكرا ل ده‌ڤه‌رێن رزگاركریێن كوردستانێ ب شیانێن ته‌كنیكیێن ساده ل سالا 1962 هاته‌به‌لاڤكرن، ل دو سێ سالێن كاودانێن شۆره‌شا كوردستانێ به‌راهیێ ئاسته‌نگبوونه به‌رامبه‌رى به‌لاڤبوونا رۆژنامه‌یێ ب رێكوپێكى و د ده‌مێن خوه‌دا، له‌وما كێم كێمه ده‌ركه‌تییه و ده‌مێن درێژ كه‌تینه د ناڤبه‌را هژماره‌كێ بۆ هژماره‌كا دى ب ره‌نگه‌كى ژ ئه‌یلوولا 1961 ـ چریا دووێ 1964 تنێ (11) هژمار ژێ ده‌ركه‌تینه، ژ ڤێ دیرۆكێ هه‌تا گولانا (ئایار) 1966ێ هژمارێن 474 ـ 487 ئانكو تنێ (14) هژمار ژێ ده‌ركه‌تینه، ب هه‌ر ره‌نگه‌كێ و د هه‌ركاودانه‌كییدا بیت پارتى به‌رده‌وامى ب به‌لاڤكرنا (خه‌بات) دایه.
مژارا مه د ڤێ نڤیسینێدا (11) هژمارن ژ (14) هژمارێن ئاماژه پێكرى، وه‌ك د ده‌لیڤه‌یێن دیتردا من ئاماژه پێكرى ئه‌ركه‌كێ هه‌ره‌گرنگه ته‌بایى رۆژنامه و به‌لاڤۆكێن سه‌رده‌مێ شۆره‌شێن ئه‌یلوول و گولانێ بێنه‌ڤه‌كۆمكرن و سه‌رژنوو چاپكرن و گرنگه (خه‌بات) ل پێشییا وان بیت، ژبه‌ركو ئه‌ڤه ژێده‌رێن هه‌ره‌گرنگ و جهێ باوه‌ریێنه بۆ نڤیسینا دیرۆكا هه‌ردو شۆره‌شان، ئه‌ڤ (11) هژماره ب ره‌نج و خه‌باتا مامۆستا (جه‌مال خه‌زنه‌دار) سالا 2019 سه‌رژنوو ژ ئالیێ ئه‌كادیمیا كوردى ل هه‌ولێرێ هاتینه چاپكرن.
سه‌رده‌مێ ده‌رچوونا وان (11) هژماران:
ئه‌ڤ (11) هژمارێن (خه‌بات) دكه‌ڤنه ناڤبه‌را چریا دووێ 1964ـ گولانا 1966، ئه‌ڤ قۆناغه بۆیه‌رێن گرنگ یێن په‌یوه‌ندى ب شۆره‌شێڤه هه‌مبێز دكه‌ت، ژ وانا پێكهاتنا شه‌ر راوه‌ستاندنێ د ناڤبه‌را سه‌ركردایه‌تییا شۆره‌شێ و حوكمه‌تا عیراقێ ل شباتا 1964، روودانا دوبه‌ره‌كیێ د شۆره‌شێدا، چوونا پشكه‌ك ژ سه‌ركرده‌یێن دوبه‌ره‌كیێ بۆ ناڤ حوكمه‌تێ، كۆنگرێ شه‌شێ یێ پارتى، دامه‌زراندنا جڤاتا سه‌ركردایه‌تییا شۆره‌شێ و سازیێن كارگێرى ل ده‌ڤه‌رێن ژێر ده‌سته‌لاتێ شۆره‌شێ ل چریا دووێ 1964، روودانا چه‌ند شه‌رێن مه‌زن د ناڤبه‌را له‌شكرێ كوردستانێ و سۆپایێ حوكمه‌تێ و چه‌ند روودانێن دى یێن په‌یوه‌ندیدار، ڤان بۆیه‌ران و گه‌له‌كێن دن جهێ خوه ل سه‌ر به‌رپه‌رێن ڤان (11) هژماران گرتیه، زێده‌بارى بابه‌تێن سیاسى و ره‌وشه‌نبیرى، هه‌ژیه ل ڤێرێ بیژین ژ وان (11) هژماران سێ هژمار ب كوردینه و یێن دن ب عه‌ره‌بى.
ل به‌راهیێ پێدڤییه ئاماژه ب چه‌ند مانشێته‌كێن سه‌ره‌كیێن رۆژنامه‌یێ بكه‌ین، د مانشێتێ سه‌ركیى یه‌كه‌م هژمار ژ ڤان (11) هژماران كو هژمار (474)ه هاتییه: بده‌نگڤه هاتنا داخوازێن شۆره‌شا كوردى به‌رێ بنیاتیێ جێبه‌جێكرنا ئارمانجێن ملله‌تى یه، ئه‌ڤ مانشێته ده‌ربرینێ ژ قۆناغا پێكهاتنا شه‌رراوه‌ستاندنێ یا 10 شباتا 1964ێ دكه‌ت، ئه‌ڤ هژماره یا مه‌ها چریا دووێ یه، ئانكو پشتى (9) هه‌یڤان ژ مووركرنا پێكهاتنێ لێ هێژ ده‌سته‌لاتى چ ژ به‌ندێن پێكهاتنێ بجه نه‌ئینابوون، به‌لكێ یا به‌رده‌وام بوو ل خوه‌ڤه‌دزینى و گیرۆكرنێ و كوشتنا ده‌مى، له‌وما دێ بینین د مانشێتێ سه‌ره‌كیێ هژمارا (475)یا كانوونا ئێكێ هه‌مان سالێدا ب ئاشكرایى هاتییه: به‌رده‌وامیدان ب خوه ڤه‌دزینێ و به‌رسڤنه‌دانا داخوازێن شۆره‌شا كوردى خزمه‌تا ئارمانجێن ملله‌تى ناكه‌ت، ل ژێر ڤى مانشێتى سه‌رگۆتارا رۆژنامه‌یێ هاتییه‌نڤیسین و ل داوییا سه‌رگۆتارێ هاتییه: گومان تێدا نینه ره‌وش ب ڤى ره‌نگى بمینیت دێ هه‌ره‌شه‌یان ل ته‌ناهیێ و سه‌قامگیرییا ل ده‌ڤه‌رێ هه‌ى كه‌ت و دێ ئاسته‌نگا ئێخته د رێیا پێشڤه‌چوونا ژیانا ئابوورى ب گشتى و دێ ده‌لیڤه‌یێ خوشكه‌ت بۆ دوژمنێن ملله‌تى دا ئاریشه‌یان چێكه‌ن و ئاریشه‌یا نها هه‌ى پتر دژوار بكه‌ن و د ئه‌نجامدا دێ به‌رژه‌وه‌ندییا وه‌لاتى كه‌ڤیته د مه‌ترسیێدا و دێ ئه‌و كاره‌سات و نه‌خۆشیێن به‌رى نها مه هه‌موویان گه‌له‌ك نه‌خوشى ژێ دیتین نوو بنه‌ڤه.
د هژمارا (476) شباتا 1965 دا داخۆیانییه‌كا گرنگا سه‌ركرده‌یێ شۆره‌شێ بارزانى به‌لاڤكریه تێدا هاتییه: حوكمه‌تێ پێگیریێن خوه ل دووڤ پێكهاتنا شه‌ر راوه‌ستاندنێ بجهنه‌ئیناینه. ئه‌ڤ داخۆیانییا د به‌رسڤا چه‌ند پرسیاره‌كاندا هاتییه یێن ده‌سته‌كا نڤیسه‌رێن (خه‌بات) ب هه‌لكه‌فتا بۆرینا ساله‌كێ ل سه‌ر پێكهاتنا 10 شباتا 1964 ژ مسته‌فا بارزانى سه‌رۆكێ پارتى و سه‌ركرده‌یێ گشتیێ شۆره‌شێ كرین د به‌رسڤێن خوه‌دا ب ئاشكرایى دیاركریه: حوكمه‌ت یا خوه ژ پێكهاتنێ ڤه‌ددزیت و به‌روڤاژى دگه‌ل به‌ندێن وێ یا سه‌ره‌ده‌ریێ دكه‌ت و نیازێن وى به‌رامبه‌رى كوردستانێ د باش نینن و ئه‌نجامێ ڤێ چه‌ندێ ژى د به‌رژه‌وه‌ندییا گشتیدا نابن. د هژمارێن پاشتر (477) نیسانا 1965 و (478) حزیرانا 1965 دیاره شه‌رى سه‌ر ژ نوو ل كوردستانێ ده‌سپێكریه‌ڤه و قۆناغا شه‌رراوه‌ستاندنا شباتا 1964ێ داویهاتییه.
ژ بۆیه‌رێن گرنگێن ژیێ ڤان (11) هژمارێن (خه‌بات) دامه‌زراندنا جڤاتا سه‌ركردایه‌تییا شۆره‌شێ بوو ل كوردستانێ، ل 4 چریا ئێكێ 1964 ئه‌ڤ جڤاته وه‌ك ده‌سته‌لاتێ باڵایێ شۆره‌شێ یان ده‌سته‌لاتێ یاسادانانێ هاته‌راگه‌هاندن، جڤات پێكهاتى بوو ژ ئه‌ندامێن لیژنا مه‌ركه‌زییا پارتى، سه‌ركردێن له‌شكریێن پێشمه‌رگه‌ى، سه‌رۆكێن عه‌شیره‌تان و نوونه‌رێن پێكهاته‌یێن ئایینى و نه‌ته‌وه‌یى ل كوردستانێ. پشكه‌ك ژ به‌رپه‌رێن ڤان هژماران بۆ چاوانییا دامه‌زراندنا ڤێ جڤاتێ و سازیێن سه‌ر ب وێ ڤه و چالاكیێن وێ هاتینه‌ته‌رخانكرن، د هژمارا (474)ێدا ل ژێر مانشیتێ: دامه‌زراندنا رێڤه‌به‌ریێن خوه‌جهى یه‌ك ژ ئارمانجێن شۆره‌شا مه‌یه، دایه‌دیاركرن كو ژ ده‌سپێكا شۆره‌شێ هه‌تا نها سه‌ركردایه‌تیێ پێدڤى ددیت ل ده‌ڤه‌رێن رزگاركرى ده‌سته‌لاتێ مه‌ده‌نى ژ یێ له‌شكرى بێته‌جوداكرن دا هه‌ریه‌ك ب دروستى ب ئه‌ركێ خوه‌رابیت و پتر خزمه‌تا خه‌لكى بكه‌ن. د هه‌مان هژماردا ریبۆرتاجه‌ك ل سه‌ر كۆمبوونێن جڤاتا سه‌ركردایه‌تییا شۆره‌شێ به‌لاڤكریه و د به‌رپه‌رێن دندا په‌یڤا عیسمه‌ت شه‌ریف وانلى و په‌یڤا شاندێ پارتى دیمۆكراتى كورد ل سوریێ ب هه‌لكه‌تا دامه‌زراندنا ڤێ جڤاتێ به‌لاڤكرینه. د هژمارا (475)دا چه‌ند مژارێن دێ یێن په‌یوه‌ندى ب جڤاتا سه‌ركردایه‌تییا شۆره‌شێ ڤه به‌لاڤكرینه وه‌ك بابه‌تێ نڤیسینگه‌ها بجهئینانێ (مكتب التنفیژى)یا جڤاتێ و پلانا كارگێرییا كوردستانێ و د به‌رده‌وامییا ڤێ گۆتارێدا ناڤێن پشكه‌ك ژ به‌رپرسێن كارگێریێن یێن ده‌ڤه‌رێن رزگاركرى راگه‌هاندینه.
ژ ئادارا 1965ێڤه قۆناغا شه‌رراوه‌ستاندنێ ب داویدهێت، حوكمه‌تا به‌غدا ده‌ست ب هێرشان بۆ سه‌ر كوردستانێ و هێزێن پێشمه‌رگه‌ى دكه‌ت، ژ هژمار (477) نیسانا 1965ێڤه نووچه‌یێن شه‌ر و لێكدان و به‌رخوه‌دانێ ب به‌رفره‌هتر جهێ خوه د به‌رپه‌رێن (خه‌بات) دا كریه، د گۆتاره‌كێدا ل ژێر ناڤێ: كى به‌رپرسه ژ سه‌پاندنا شه‌رى ل كوردستانێ (من المسۆل عن فرچ الحرب فی كردستان) ب ئاشكرایى ئاماژه ب وێ چه‌ندێ كریه كو ده‌سته‌لاتێ حوكمه‌تا به‌غدا د بنیاتدا باوه‌رى ب ئاشتیێ و جێبه‌جێكرنا مافێن خه‌لكێ كوردستانێ نینه و پێكهاتنا 10 شباتا 1964 د هزرا واندا تنێ ده‌م كوشتن و خوه به‌رهه‌ڤكرن بوو بۆ قۆناغه‌كا نوویا شه‌رى. د هه‌مان هژماردا نووچه‌یه‌ك به‌لاڤكریه تێدا هاتییه: ده‌مژمێر حه‌فتێ 2/4/1965 هێزێن سۆپا و پولیسان ژ باره‌گایێن خوه به‌ره‌ف باژێرێ سلێمانیێ ده‌ركه‌تن و باژێرێ خوه‌راگر ب تانك و زرێپۆشان دوورپێچدا بۆ ده‌مێ چه‌ند ده‌مژمێره‌كان به‌رێ چه‌كێن خوه یێن كوشنده دا خه‌لكێ سڤیل و د ئه‌نجامدا (38) كه‌سێن سڤیل ژ ژن و پیاو و زارۆكان شه‌هید بوون كو چه‌ند عه‌ره‌به‌كێن فه‌رمانبه‌ر دناڤدا بوون زێده‌بارى ده‌هان برینداران. د هژمارا (478) ل ژێر ناڤێ: دوا نووچه‌یێن شه‌رى ل كوردستانێ ئاماژه پێكریه: كو ژ 6 حزیرانێڤه پتر ژ تیپه‌كا (فرقه) له‌شكرێ عیراقى ب پشته‌ڤانییا یه‌كه‌یێن تۆپهاڤێژ و تانك و فرۆكه و جاشان ده‌ست ب هێرشێن درندانه بۆ سه‌ر ده‌ڤه‌رێن سه‌نگاو و قادركه‌ره‌م و قه‌ره‌داغ ل كه‌ركووك و سلێمانیێ كریه و هێزێن پێشمه‌رگه‌ى مێرخاسانه به‌رسنگێ هێرشان گرتییه و هێژ شه‌ر به‌رده‌وامه، د به‌رده‌وامییا ڤێ راپۆرتێدا هاتییه تۆپخانه‌یا شۆره‌شێ ل ئێڤارا 6/6 و شه‌ڤا 7 ـ 7/6 باره‌گایێن دوژمنى ل زیاره‌ت و ده‌ربه‌ندى گومیسان ل ده‌ڤه‌را هه‌ولێرێ و سه‌ربازگه‌هێن دوژمنى ل ره‌واندز و سورداش و ده‌ڤه‌رێن ده‌ورو به‌رێن شه‌قلاوه و سه‌فین تۆپباران كرینه، د هه‌مان راپۆرتدا هاتییه: ل ده‌مژمێر نه‌هێ سپێده‌یا 11/6/1965ێ فرۆكه‌كا له‌شه‌رى ژ ره‌نگێ (هێنته‌ر) ل ده‌ڤه‌را سالكا نێزیكى زاخۆ كه‌تیه.
د هه‌مان هژماردا ل ژێر مانشێتێ: (چه‌ند دیمه‌نه‌ك ژ وان تاوانان یێن ده‌سته‌لاتێ خیانه‌تكار ده‌رهه‌قێ وه‌لاتیێن كورد دكه‌ت) ئاماژه ب چه‌ند تاوانه‌كێن حوكمه‌تا به‌غدا به‌رامبه‌رى خه‌لكى كوردستانێ كرین كریه، ل پێشیێ ئاماژه ب كوشتارا ته‌باییا ئاماژه پێكرى ل سلێمانیێ بۆمبارانا فرۆكه‌یێن مێك ل سه‌ر باژێركێ قه‌لادزێ كریه و هاتییه سه‌ر چه‌ند تاوانه‌كان یێن ل ده‌ڤه‌را سلێڤانه‌یى قه‌زا زاخۆ هاتینه‌كرن وه‌ك:
1- ل گوندێ كروینێ ده‌سته‌لاتدارێن عارفى یێن درنده وه‌لاتیێن ژێرى 1) فه‌ره‌ج ره‌شید 2) شه‌ره‌ف میرۆ 3) مه‌مۆ دلیا 4) میرۆ ته‌مه‌ر 5) عه‌لى عیسا بێى دادگه‌هكرن گولله‌باران كرینه و وه‌لاتى عیسا به‌رخۆ ژى ژ ئه‌نجامێ ئه‌شكه‌نجه‌دانا هۆڤانه مریه ئه‌ڤ وه‌لاتییه ژ عه‌شیره‌تا هه‌وێرى یا ئێزدى نه.
2- جاشێن زێبارى ل گوندێ قه‌ره‌ولا یێ مه‌سیحى شه‌ماسێ گوندى و وه‌لاتى گورگیس و كولان گوزل كوشتینه ژبه‌ركو خویك نه‌دایه وانا.
3- ل گوندێ خرابدێمێ جاشێن عه‌ره‌ب وه‌لاتى حه‌مید ئیبراهیم كوشتییه پشتى كو ب بریندارى دایه به‌ر فیشه‌كان و پارێن وى یێن خوینه‌لۆ برینه.
5- ره‌شه‌كێن عارفى د سێ رۆژاندا 28 گوندێن ده‌ڤه‌را سلێڤانه‌یى و زێبار سوتینه، پشتى سوتنێ ب تانكان وێرانكرن و پاشتر بلدۆزه‌ر هاتینه و شوونوارێن وان ل سه‌ر عه‌ردى راكرینه ئه‌و گونده ژى: كه‌روینێ، به‌راڤێ، به‌راڤۆكێ، كه‌شكان، سه‌رگرێ، گومبه‌لێ، پیچه‌ك، قه‌سرا مه‌لا ته‌یبى، خرابدێمێ، میرگه‌سور، پێبزنێ، ئیمالكێ، كانى گركێ، نوسانا، به‌غلوجه، مشارا، صوریا، چه‌مزراڤێ، گروش، باجدكه‌ندال، باجد، صلكا، خرابدارێ، خلیخێ، باكرما، باجوكا، شیناڤا، توان و هیتیان. هه‌ر د ڤێ راپۆرتێدا (خه‌بات) ئاماژه ب چه‌ندین تاوانێن دیێن حكومه‌تا عارفى ل ده‌ڤه‌را سلێڤانه‌یى كریه.
د ڤان (11) هژمارێن (خه‌بات) چه‌ند مژارێن گرنگ هه‌نه هه‌ژى ئاماژه پێكرنێنه ژبه‌ر كێمیا جهى دێ بۆ ده‌لیڤه‌كا دى و نڤیسینه‌كا دى هێلین، لێ ب كورتى دێ بێژین (خه‌بات) د هه‌موو قۆناغێن ژیێ خوه‌دا هه‌ژى سه‌رژنوو چاپكرنه‌ڤه و تویژاندن و ڤه‌كۆلینێ یه ژبه‌ركو ژێده‌رێ هه‌ره‌سه‌ركیێ دیرۆكا شۆره‌شا كوردستانێ یه.
