رزگاریا جه‌سه‌دا
جوان عزه‌ت/ پشكا سیێ
سه‌پاندنا جه‌سه‌دى قۆناغه‌كه ژ قۆناغێن لاوازێن ده‌ستهه‌لاتداریێن په‌ككه‌فتى، ده‌ستهه‌لاتداریێن پاشایى د مێژووى یێن كه‌ڤن دا ل سه‌ر دو جۆره جه‌سه‌دان دابه‌ش دبوون، جه‌سه‌ده‌ك گرێداى دونیایا كه‌سێن ساده و ماددى یا كه‌سێن ئاسایى، جه‌سه‌دێ دوویێ ژى گرێدایێ دوونیایا میتافیزیكى و نه ماددیا ره‌مزى ئه‌وا، كو دهاته تایبه‌ت كرن ب بوونا پاشایه‌تیێ ڤه.
ژ بلى ڤێ چه‌ندێ ڤى جه‌سه‌دى په‌یوه‌ندى ب دو قۆناغێن گه‌شه‌كرنێ هه‌یه، قۆناغا ئێكێ دبیته له‌شه‌كێ سرۆشتى و قۆناغا دوویێ دبیته له‌شه‌كێ سیاسى. ل ڤێرێ (رۆسۆ) جه‌سه‌دى ب په‌روه‌رده‌یه‌كا فه‌لسه‌فى ئاراسته‌كه‌ت، به‌لێ وێ ئاراسته‌كرنێ ب ئه‌ركێ سێ جۆره مامۆستایێن سه‌ره‌كى دبینیت، ئه‌و ژى جه‌سه‌دێ ئازاد رۆلێ خوه ژ سێ مامۆستایان وه‌ردگریت. مامۆستایێ (سرۆشتى) ئانكو، سرۆشت یێ نه‌گوره و به‌رده‌وام وه‌كو جه‌وهه‌ر د گه‌شه‌كرنێ دایه. هزر و زاتێ مرۆڤى دناڤ وى سروشتى دا رۆله‌كێ دى یێ زانین و داهێنانێ به‌رامبه‌ر خوه‌لقاندن یان دامه‌زراندنا پرسیارێ وه‌ردگریت. مامۆستایێ دوویێ، مامۆستایێ (كه‌لتوورى) كه‌لتوور ژى ل هه‌موو دونیایێ به‌رهه‌مێ ره‌سه‌ن و نه ره‌سه‌نایه‌تیا مرۆڤى یه، به‌لێ ئه‌و نورمێ گریدایى بوونا كومه‌لایه‌تى هاریكاریا جه‌سه‌دێ ره‌مزى و نه ماددى دكه‌ت، داكو ئه‌و له‌ش/ جه‌سه‌د ببیته جهێ گرنگیپێدان و دیتن و سه‌رسورمانى و ئیعجابكرنێ. جه‌سه‌د وه‌كو وێنه یان وه‌كو رۆكه‌ش دبیته ئه‌گه‌ر كو جه‌سه‌دێ جه‌وهه‌رى و ماددى ب نه‌ره‌سه‌نى بهێته دیتن و سه‌ره‌ده‌ریكرن و وێنه‌كرن و ئاسایى لێ بهێت. ل ڤێرێ ئه‌ز به‌حسێ دو جه‌سه‌دا دكه‌م ئه‌و ژى (مه‌به‌ست پێ جه‌سه‌دێ هزرى و جه‌سه‌دێ نه‌هزرى) یێ هزرى ئه‌وه، یێ كو به‌رهه‌مداریا نرخ و بها و رێز و پیرۆزیێ دكه‌ت، یێ نه هزرى ئه‌وه یێ كو وێنه‌یێ ژناڤبرنا وان نرخ و بها و رێز و پیرۆزیا دروست دكه‌ت. مامۆستایێ سیێ یێ كو رۆسو بناڤ دكه‌ت، مامۆستایێ (حوكمرانیا سیاسى و ئابوورى) یه. ئه‌ڤ ده‌ستهه‌تدارى یه، زالیه‌تیێ ل سه‌ر رۆلێ دیمۆكراسیێ دكه‌ت ئه‌گه‌ر ده‌ستهه‌لاتدارى ل سه‌ر پیڤه‌رێ مه‌ده‌نى و دیمۆكراسیێ یا دامه‌زراى بیت، وى ده‌مى مرۆڤ دشێت بێژیت ئه‌ڤ بسپۆریه بسپوریا فه‌لسه‌فا حۆكمرانى یه. چونكو، په‌روه‌رده پرۆسه‌یه‌كا به‌رده‌وامه و پێدڤى ب فه‌لسه‌فا په‌روه‌رده‌ى و دامه‌زرێنه‌را فه‌لسه‌فا په‌روه‌رده‌ى و ده‌ستهه‌تداریا فه‌لسه‌فى هه‌یه. ئانكو، سیاسه‌ت ژ په‌روه‌ردێ یا دابراى نینه.
ب ئه‌نجام: ئه‌وا كو نه‌هێلیت رزگاریا جه‌سه‌دا په‌یداببیت نه بتنێ ده‌ستهه‌تداریا پاشایه‌تى یه، به‌لكو ده‌ستهه‌لاتداریا جڤاك و ده‌وروبه‌رى یه. ئه‌و دونیایا كۆمه‌لایه‌تى و سیاسى و فه‌رهه‌نگى و ره‌مزى ئه‌وا زه‌مینه‌یێ زالبوونێ دكه‌ته زه‌مینیه‌یێ باوه‌رپێكرنێ. نموونه/ ژن د جڤاكێ كوردى دا دو ئالته‌رناتیڤا تنێ دبینیت. بێ كو ئالته‌رناتیفێ سێ یێ به‌رهه‌مێ زاتێ وێ بیت. ئه‌و ژى یان دڤێت خوه ب كووله‌تیێ قه‌بوول بكه‌ت یان دڤێت خوه ب كاله‌بوونێ قه‌بوول بكه‌ت. ل ڤێرێ جه‌سه‌دێ ژنێ ب دوو وێنه‌یان دهێته داگیركرن، وێنه‌یه‌كێ كو ل سه بنه‌مایێن كومه‌لایه‌تى و هزرێن گرتى و نه‌ئازاد هاتیه په‌روه‌رده‌كرن و وینه‌یێ دوویێ ل سه‌ر ئاراسته‌یێ سیاسى ب هزریێن بكارئینانێ هاتیه په‌روه‌رده‌كرن، واته ئه‌ڤه ده‌رگه‌هه‌كه بۆ ڤه‌كرنا فه‌سادا ئه‌خلاقى و نه‌هێلانا بها و پره‌نسپێن مرۆڤى، چونكو مروڤبوونا رژێمى د هه‌ردو وێنه‌یان دا به‌رهه‌مێ مرۆڤبوونێ نینه، به‌لكو به‌رهه‌مێ داگیركرنا جه‌سه‌دى و لاوازیا پێناسه‌یا مرۆڤ و جڤاكى یه. له‌ورا د ڤێ نه تێگه‌هشتنێ دا هه‌لبژارتنا جێاوازیێ و قه‌بوولكرنا هزرێن جێاواز دخوازیته ژێرخستنا بار و هزرێن ئاڤاهیێن مرۆڤ و جڤاكان.
