رونكرنه‌ك ل سه‌ر هنده‌ك ژ گووتارێن گۆڕان
پشتی دان و ستاندنێن لایه‌نێن سیاسیێن كوردستانێ ب دوماهی هاتین بێی ب گه‌هنه رێككه‌فتنێ ب تایبه‌ت ل سه‌ر شێوێ حوكمرانیێ و چه‌وانییا هه‌لبژاتنا سه‌روكێ هه‌رێمێ و چ ده‌ستهه‌لات هه‌بن، كوردستان كه‌فته د دوخه‌كا ئالوَزدا. د ڤی ماوه‌ی دا هه‌ر لایه‌نه‌ك ده‌ربرینێ ژ بیرو بوَچوونێن خوه د كه‌ت ل سه‌ر بارودوخا ب رێكا لێدوان و چاڤپێكه‌فتنا د ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ دا. د هه‌لسه‌نگاندن و شلوڤه‌كرنا لێدوانێن گۆڕان دا دیار د بیت كو مه‌رم و مه‌به‌ستێن وان بتنێ ژناڤبرنا لایه‌نێن به‌رامبه‌ره و بوَ وان خه‌م نینه ئه‌گه‌ر ئه‌و هزر ببنه ئه‌گه‌رێ دوبه‌ره‌كیێ و تێكدانا ئاسایشا كومه‌لایه‌تی و ره‌شكرنا رووێ كوردستانێ. یا د ڤی چارچوڤه‌ی دا تێته گوتن و سه‌رنج راكێش سێ گوتارن كو هه‌موو به‌رپرسێن بزاڤا گۆڕانن ل سه‌ر دكوَكن ئه‌وژی: ئێك، ئه‌و دژی حوكمێ بنه‌مالێ نه. دو، كوردستان دێ وه‌كی وه‌لاتێن بوهارا عه‌ربی لێ ئێت. سێ، د هه‌لبژارتنێن راسته‌وخوَ دا سه‌خته دێ ئێنه ئه‌نجامدان. ئه‌ڤ گووتاره د سه‌یرن و شاشن و نا گونجیێن ل گه‌ل پرنسیپ و بنه‌مایێن سسته‌می دیموكراسی، ژ یه‌ر هندێ مه ب فه‌ر زانی ڤان رونكرنێن خوارێ بێخمه به‌رچاڤ :
ئێك: د سسته‌مێن دیموكراسێدا هیچ كه‌سه‌كی یان لایه‌نه‌كی ماف نینه دژایه‌تییا هاوه‌لاتیه‌كی یان بنه‌ماله‌كی، چینه‌كێ، پارته‌كێ بكه‌ت كو روَل هه‌بیت د خزمه‌تكرنا ملله‌تێ خوه دا. ل پرانییا وه‌لاتێن دیموكراسی و ل هه‌موو قوَناغێن دیروَكێدا بنه‌مالێن خه‌باتكه‌ر و دلسوز بوَ ملله‌تی و كه‌سانێن ژێهاتی و دادپه‌روه‌ر د بنه‌مالێدا سه‌ركێشی و سه‌ركردایه‌تییا ملله‌تان یا كری و ل رێزێن پێشییێ بوینه دقوَربانیدانێدا و ملله‌تی باوه‌ری پێ هه‌بوینه و دهه‌لبژارتینه بوَ رێبه‌رییا خوه وه‌كی: بنه‌مالا (غاندی ) ل هندستانێ و ( بوتو ) ی ل پاكستانێ ، ( پیێر جومه‌یلی ) ل لوبنانێ و تاكو د گه‌هیه كوردستانێ. ل ئه‌مریكا كو ئێك ژ وه‌لاتێن پێشكه‌فتییه د بوارێ دیموكراسیێ دا پتر ژ ئێكی د بنه‌مالێدا یێن هاتینه هه‌لبژارتن بوَ بلندترین پوَست كو سه‌روَكێ ئه‌مریكایه. بوَ خویاكرنا ڤێ راستیێ، سه‌روكێ ئه‌مریكا یێ (6) ( جون كوینسی ئاده‌مز) كورێ سه‌روكێ (2) ( جون ئاده‌مز) ی بوو، سه‌روَكێ (23) (بنیامێن هاریسون ) كورێ سه‌روَكێ (9) ( ولیه‌م هنری هاریسون ) بوو، سه‌روَكێ (26) (تیودیور روزفلت ) و (32) (فرانكلن روزفلت ) ژ ئێك بنه‌مال بوون و سه‌روكێ (43) ( جورج ده‌بلیو بوش) كورێ سه‌روَكی (41) ( جورج بوشی ) بوو. ل سه‌ر ده‌مێ سه‌روَك (ئایزنهاواری)، وه‌زیری ده‌رڤه و سه‌روَكێ (سی ئای ئه‌ی) ( فوسته‌ر دالاس و ئالان دالاس) برایێن ئێك بوون،كو دوو پوستێن هه‌ره گرنگن د دارێشتنا سیاسه‌تا ئه‌مریكادا، و خوویشكه‌كا وان به‌رپرسه‌كا بلند بوو ل وه‌زاره‌تا ده‌رڤه. ئه‌ڤروَ ژی ل ئه‌مریكا، بوَ هه‌لبژارتنێن 2016)، خێزانا سه‌روَك (كلنتون) كاندیده‌كا دیموكراسیانه و ( جیب بوش ) كو باب و برایێن وی سه‌روَك بوون، كاندیده‌كێ كوماریانه. مه گوه لێ نه‌بویه روَژنامه‌كا ئه‌مریكی یان كه‌سایه‌تیه‌كی ل سه‌ر خالا بنه‌مالێ كار كری بوَ لادانا كاندیده‌كێ. ئه‌ڤجا ئه‌ڤ گوتارا گۆڕان یا شاشه و نه د جهێ خوه دایه و بتنێ ده‌ربرینه ژ كه‌رب و كوینا خودانیێن گوتارێ.
دو: بزاڤا گورن د گوتارێن خوه دا وسا نیشان ده‌ت كو ئه‌گه‌ر سه‌روَكێ كوردستانێ راسته‌وخوَ ژ لایێ خه‌لكیڤه هاته هه‌لبژارتن دێ كوردستان وه‌كی وه‌لاتێن : تونس، لیبیا، مسر، یه‌مه‌ن و سوریای لێ ئێت، ئانكو دێ بیته سیسته‌مه‌كێ دكتاتوَری و گه‌لێ كورد دێ سه‌رهلدانێ كه‌ت. ب راستی خودانێن ڤێ هزرێ د شاشن ده‌ما سسته‌مێ كوردستانێ وه‌كهه‌ڤ دكه‌ن ل گه‌ل ڤان وه‌لاتان. ل كوردستانێ هه‌ر چوار سالان جاره‌كێ هه‌لبژارتنێن سه‌روَك و په‌رله‌مانێ كوردستانێ تێنه ئه‌نجامدان و ملله‌ت بریارده‌ره د ڤان هه‌لبژارتنان دا. لێ ل ڤان وه‌لاتێن عه‌ره‌بی ئه‌وێن بوهار لێ رابوی هه‌موو سیسته‌مێن وان دكتاتوَری بوون و ب رێكا كوده‌تایێن سه‌ربازی ده‌ستهه‌لات وه‌رگرتبوون. ل وان وه‌لاتان مروَڤ یێ بێ به‌ها بوو، سه‌روكێن ڤان وه‌لاتان نه بتنێ كوده‌تا د كر به‌لكو به‌رده‌وام كه‌سانێَن پشكدار د ده‌ستهه‌لاتێدا ژ ناڤدبرن و ده‌نگێ ئازاد سه‌ركوت دكر. د درێژییا حوكمرانییا واندا هیچ هه‌لبژارتنه‌ك نه دهاته كرن. بتنێ هه‌ر چه‌ند ساله‌كا دا راپرسییه‌كا پشته‌ڤانییا سه‌روَكی ئێته ئه‌نجامدان و دا رێژا هه‌ره بلند بده‌ستڤه ئینن. ژ لایێ دیڤه سه‌روَكێ هه‌رێما كوردستانێ د هه‌لبژارتنه‌كا ئازاد دا، ب هه‌بوونا بتر ژ كاندیده‌كی، ب حه‌فتێ ژ سه‌دێ ژ ده‌نگێن ملله‌تی یێ هاتیه هه‌لبژارتن. ئه‌ڤجا كا وه‌كهه‌ڤی یا كوردستانێ ل گه‌ل ڤان وه‌لاتان ؟
سه‌باره‌ت گوتارا سیێ كو دبێژن دێ سه‌خته‌كاری د هه‌لبژارتنێن راسته‌وخودا ئێته كرن. ب راستی ئه‌ڤ گوتنه بێ رێزیه به‌رامبه‌ر ده‌نگده‌رێ كوردستانێ و كوَمسیونا هه‌لبژارتنان و هه‌موو چاڤدێرا. هه‌موو هه‌لبژارتن ل كوردستانێ ل ژێر جاڤدێرییا رێكخراو و جاڤدێرێن ناڤخوه‌یی و بیانی تێنه ئه‌نجامدان زێده‌باری هه‌بوونا نووینه‌رێن لایه‌نێن سیاسی ل هه‌موو بنگه‌هێن هه‌لبژارتنان. ئه‌گه‌ر بزاڤا گۆڕان كوردستانه‌كا ئارام و دیموكراسی بڤیت بلا باوه‌ری ب ده‌نگێ ملله‌تی هه‌بیت ژبه‌ر ئه‌و خه‌ونه كو بشێن لایه‌نكی یا كه‌سایه‌تیه‌كی لا بده‌ن ملله‌تی باوه‌ری دابیتێ. ئه‌ڤ سیاسه‌تا گۆڕان ل سه‌ر ئاڤا بووی بتنێ دێ بیته ئه‌گه‌رێ تێكدانا ئه‌زموونا كوردستانێ و پاشڤه‌برنا بزاڤا رزگاریخوازا ملله‌تێ كورد.
