رۆسیا و توركیا به‌رژه‌وه‌ندیێن هه‌ڤپشك و هه‌لویستێن ناكۆك
ژ ئالیێ دیرۆكا سیاسی ڤه دئێنه پێشچاڤ كو هه‌ر دو لایه‌ن ژ هه‌ڤ دوورن وكه‌ربوكینه‌كا دیرۆكی و ڤه‌شارتی د ناڤبه‌را وان هه‌یه، ڤه‌دگه‌ریت بۆ سه‌رده‌مێ شه‌ر و جه‌نگێن رۆسیا قه‌یسه‌ری و ئیمپراتۆریا ئوسمانی ل سه‌رده‌مێ جه‌نگێ سار ژی توركیا هێلا په‌فچونێ بوو ل به‌رانبه‌ر رۆژهه‌لاتێ و ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تا جاران، به‌لێ ل سه‌ر ئه‌ردی و د ژیوارێ نوكه دا دیاردبیت كو هه‌ردویان به‌رژه‌وه‌ندیێن دو قۆلی ل گه‌ل هه‌ڤدو هه‌نه و د شه‌ڕاكه‌ته‌كا راستته‌قینه و ڤه‌كری دانه د بیاڤێ وزێ و ئابووری و بازرگانیێ دا، جوگرافیا سیاسی كارتێكرنه‌كا مه‌زن هه‌یه د په‌یوه‌ندیێن ئابووری دا ل ناڤبه‌را هه‌ردو وه‌لاتان، ئه‌ڤه ژی ل ڤی چه‌رخێ نوو دیار دبیت كو
پشتی پارتا داد و گه‌شه‌پێدان ل توركیا ده‌سهه‌لات وه‌رگرتی و فلادمێربۆتین ل رۆسیا ده‌سهه‌لاتا خوه ب هێزخستی، چه‌ند گرێبه‌ستێن ئابووری ل ناڤبه‌را هه‌ر دو وه‌لاتان هاتینه ئیمزاكرن و سه‌ره‌دان لێك هاتینه گوهۆرین، زێده‌تری دو هزار كومپانیێن رۆسی ل توركیا كاردكه‌ن ل به‌رانبه هزار و شه‌شسه‌د كۆمپانیێن توركی د بیاڤێ بیناسازیێ دا ل رۆسیا هه‌نه،
رۆسیا بوویه سه‌رچاوێ سه‌ره‌كی یێ وزێ ژ په‌ترۆلێ و غازا سروشتی بۆ توركیا و ئه‌ورۆپا توركیا ب جیۆستراتیجیا خوه بوویه ده‌وله‌تا ڤه‌گوهاستنا وزێ ل ناڤبه‌را رۆژهه‌لات و رۆژئاڤایێ، یان كو رۆسیا و ئه‌ورۆپا نه‌خاسمه ب هه‌بوونا پرۆژێن گرنگ وه‌ك بلۆستریم و ساوس ستریم و نابۆ كو چه‌ند هێلێن دی یێن ڤه‌گوهازسنا په‌ترۆلێ و غازێ ب رێیا توركیا
رۆسیا هه‌رده‌م دڤێن بمینیت وه‌كو ده‌وله‌تا سه‌ره‌كی و بێ به‌ڤل بۆ به‌رهه‌مهێنان و هه‌نارده‌كرنا و ززێ دا هه‌رده‌م وه‌كو كارتافشارێ رۆلێ خوه بكاربینیت ل گه‌ل وه‌لاتێن ئه‌ورۆپی و ئه‌مه‌ریكا ل به‌رانبه‌ر هندێ توركیا ژی دڤێن جیۆستراتیجیا خوه بكاربینیت ل ناڤبه‌را رۆژهه‌لات و رۆژئاڤا هه‌ردو ولاتن حساباتێن خوه هه‌نه بۆ هندێ رۆل وكارتێكرنا خوه ل سه‌ر پرس و روودانێن ده‌ڤه‌رێ هه‌بن ل رۆژهه‌لاتا ناڤین و ده‌ریا ناڤه‌راست و ئاسیا ناڤین و به‌لقان هه‌ر دو براگماتیا خوه‌یا سیاسی ل ئاسته‌كێ به‌رز بكاردئینن بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا پرانیا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه
توركیا ئه‌ندامه د هاڤپه‌یمانا ناتۆ دا و مه‌تالێ مۆشه‌كی ل سه‌ر ئه‌ردێ وێ هاتیه دانان ل دژی رۆژهه‌لاتێ و ئیرانێ هه‌ر وه‌سا سیسته‌مێ پاتریۆت ل سه‌ر سنۆرێ سووریێ هاتیه دانان بۆ هه‌ر روودانه‌كا نه‌چاڤه‌رێكری
توركیا پشتگیریا بزاڤێن ئیخوانان كریه ل بهارا عه‌ره‌بی بۆ ژ ناڤبرنا چه‌ند هه‌ڤسۆزێن رۆسیا ل ده‌ڤه‌رێ وه‌ك تونس و لیبیا و مسرێ نوكه ژی هه‌می هه‌ولێن خوه بكاردئینیت بۆ ژنافبرنا رژێما ئه‌سه‌دی ل سووریێ كو دووماهی هه‌ڤپه‌یمانا رۆسیا ل ده‌ڤه‌رێ مایه و تاكه بنگه‌هێ رۆسیا ل وه‌لاتێن عه‌ره‌بی ل ته‌رتۆس هه‌یه ل سووریا بۆ سه‌رده‌ریا سپی یا ناڤه‌راست ماوێ بۆری چه‌ند زانیاری هه‌بوون كو توركیا رێ دایه گرۆپێن توندره‌و د ناڤ سنۆرێن وێ را ده‌رباز ببن بۆ ناڤ سووریێ و ئه‌مریكا ژی ژ ڤێ ره‌فتارێ یا دلگرانبوو هه‌ر وه‌سا توركیا پشتگیریا به‌ره‌ی نوسره و چه‌ند گرۆپێن دی كریه بۆ ژ ناڤبرنا رژێما به‌شار ئه‌سه‌دی ل سووریێ ئه‌ڤه ژی بوویه ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا داعش ل عیراقێ و په‌یدابوونا ڤێ قه‌یرانا نها ل رۆژ هه‌لاتا ناڤین و جیهان تێدا دبووریت ئه‌وا هاتیه دارشتن ل دووڤ بیرۆكا ئه‌ندازیارێ سیاسه‌تا توركیا یا نوو (ئه‌حمه‌د داود ئۆگلۆ) ل پرتووكا وی یا ناڤدار (العمق الاستراتیجی) ئه‌ڤه ژی جهێ نیگه‌رانی و دلگرانیا رۆژهه‌لات و رۆژئاڤایه ل نوڤه‌مبه‌را سالا بووری پۆتین سه‌ره‌دانا توركیا كر ب مه‌ره‌ما گوهۆرینا هه‌لۆیستێ توركیا ل دۆر بارێ سووریا به‌لێ ڤێ سه‌ره‌دانێ چو ئه‌نجام نه‌بوون رۆسیا دبینیت توركیا ب ڤی رۆلێ نوكه دگێریت ل پاشه‌رۆژێ دێ بیته مه‌ترسی كو ئه‌ڤ مایتێكرنه دێ گه‌هیته ده‌وله‌تێن ره‌گه‌ز تورك و ئیسلام ل قه‌وقاز و ئاسیا ناڤه‌راست ژ پاشماوێن ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تا جاران ئه‌ڤه ژی ب رۆسیا هێلا سۆره كو ریێ بده‌ت ئه‌زموونا شیشانێ ل ده‌ڤه‌رێ دوباره ببیته‌ڤه‌كارتێن رۆسیا ل به‌رانبه‌ر توركیا دلاوازن بۆ یاریكرنێ ل گه‌ل توركیا و گه‌له‌ك كارتێكرنا خوه نه‌مایه وه‌ك كه‌یسا كوشتا رائه‌رمه‌نا و پشتگیریا چه‌پ ره‌وێن توركیا له‌وما ل سه‌ر رۆسیا پێدڤی دكه‌ت كار بكه‌ت بۆ گوهۆرینان سنۆرێن ده‌ڤه‌رێ و په‌یداكرنا شوونگرا بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن جێگیر ودوور خایه‌ن ئه‌و ژی د هندێ دایه كو هاورا بیت ل گه‌ل ئه‌مریكا و رۆژئاڤا ل سه‌ر چاره‌نڤیسێ كوردان و هه‌ڕفاندنا سنۆرێن سایكس پیكۆت كو ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیێن وی سه‌رده‌می هاتبوونه دانان ئه‌ڤرۆ چه‌رخه‌كێ دیه و دونیا هاتیه گوهۆرین سنۆر نه د پیرۆزن پێدڤیه ده‌ست ژ وێ عه‌قلیه‌تێ به‌رده‌ن كو كورد هه‌ر بمینن قوربایێن ئۆسمانیه‌تێ و سه‌فه‌ویێ و رۆژهه‌لات و رۆژئاڤا و بنده‌ستێن ڤی نه‌ته‌وه‌ی و نه‌ته‌وێ هه‌ر روودانێن چه‌رخێ بووری و هه‌تا ڤی چه‌رخی دیاركرن كو دۆزا كوردی ئێكبوویه ژ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كی ل گه‌ل كێشافلستینی بۆ ه‌وشا ناله‌بارێ ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین كو شوونه‌وارێن وێ به‌لاڤبووینه ل سه‌ر رۆژهه‌لات و رۆژئاڤا هه‌میێ هه‌كه چاره‌سه‌ری نه‌هێنه‌كرن دێ كارتێكرنا خوه ل سه‌ر سه‌قامگیریا هه‌میان هه‌بیت و هه‌می دێ باجا خوه ده‌ن.
