رۆمانا «مەلە فەخری» و چەند بابەتێن دی
عەبدولرەحمان بامەرنی
رۆمانا ب ناڤێ (مەلا فەخری)، یا نڤیسەر (كرمانج چالی)یە و رۆمان بەحسا هندەك روودانێن مێژووی دكەت، كەسەكی ب ناڤێ مەلا فەخری كو باندورا خوە هەی، ناڤ و دەنگیا مەلاتییا وی ل پێش وی دچیت و د خوەبخوەدا ئەو مەلا مەسیحییە و شیوعی بوویە و روودانێن رۆمانێ ژ ناڤان، بابەتێن دیرۆكی، مێژووی، كەلتووری و داب و نەریتان د مشتن، كو ئەگەر مرۆڤ رۆمانێ ل سەر ئێك نەخوینیت، رەنگە نەچار بیت جارەكا دی ژ سەرەداڤێن رۆمانێ دەست پێبكەتەڤە تا بشێت روودانێن ئێك لدویڤ ئێك ل بیرا خوە بینیتەڤە و راستی ژی بیت، ئەڤە كێشا من ژی بوو دگەل خواندنا ڤێ رۆمانێ. هەر چەندە ئەز خواندەڤایێ رۆمانا مە و پرانیا ئەو رۆمانێن من خواندین من دەست ژێ بەرنەداینە، لێ راستتر بێژم خواندنا ڤێ رۆمانێ ژ دو لایەنانڤە بۆ من گرنگ بوو، ئێك: ژیانا كەلتووری یا كوردەواری، ژیانا گوندان، سەرەدەریكرن دگەل كێشان، چارەسەركرنا كێشان و مەزنكرنا وان، ئاین، كو بەشەكێ مەزنێ ڤێ رۆمانێ بخوەڤە دگریت، زەلامێن ئاینی و باندورا زەلامێن ئاینی و باوەریا خەلكی ب وان، دو: بابەتێن مێژووی یێن سیاسی و كورد دڤێ هەڤكێشە و ململانێدا، مللەتێن دی لدویڤ چ پیڤەر كوردان د هەلسەنگینن، ئایا رەفتارێن وان دەربرینێ ژوان دكەن یان ئەو ژی ژلایێ دەولەتێن دیڤە هاتینە خاپاندن؟ و چەندین بابەتێن دی كو براستی د رۆمانێ دا گەلەك دەرگەهـ دهێنە قوتان و دڤێت مرۆڤ خواندنێ زێدەتر بدەت ڤان جۆرە بابەتان و كاریگەرییا وان ل سەر ئەڤرۆیا مە یا كوردستانێ، راستە هندەك بابەت و روودان یێن بووینە مێژوو و پەرێن وان یێن هاتینە پێچانێ، لێ باندورا وان یا هەی و ئەو مە دبینن ئەگەر ئەم كورد ئەگەر نەباینە، نوكە مێژوو ب رەنگەكی دیبایە و نموونا سەلاحەددین ئەیۆبی و دۆزا كوردی و نەڤیان و ترسا دەولەتێن زلهێز كو كورد ببنە خودان كیانێ خوە و ئها دڤێ رۆمانێ دا، كێشا ئەرمەنییان، كۆمكوژییا ئەرمەنیان ژی ب رەنگەكی و دوویان جهێ خوە دڤێ رۆمانێ دا گرتییە.
بابەتێ كورد و باوەریێ ئێك ژوان بابەتێن گرنگە نڤیسەرێ رۆمانێ فوكس ئێخستیە سەر، راستی و نە راستییا روودانێن رۆمانێ و مەلا فەخری ل سەرەكی و ئەز دێ هندەكێ ل سەر بابەتێ مەلاتیێ، باوەرداریا خەلكی راوەستم، كو گەلەك جاران ژ خوشباوەریا خەلكێ مە بۆ بابەتێن ئاینی، هندەك ئاین بۆ خوە كریە پر و كارێن وی پێ سەرراست بووینە و وەك مەلا فەخری، تا كاروبارێن وی یێن مالێ ژی خەلكی بۆ دكرن، دڤی پەرەگرافیدا بۆ نموونە: «رەزێ كو پشتی مالمیرات بوونا مرنا حەمۆی، گوندیان بخێرا حەمۆی كربوویە ملكێ مزگەفتێ، ژبۆ وی هاتە كزاختن، هەر چەندە بناڤێ مزگەفتێ بوو، لێ ژبۆ مەلا فەخری بوو، گیا ژبۆ كەرێ وی دهاتە دروون و ڤەكێشان، ب مەلاتیێ سەلكا وی كەفتبوویە روونی « .
تشتێ ئەز زێدەتر ل سەر خواندنا ڤێ رۆمانێ راوەستاندیم و من حەزكری بۆ خواندەڤانان ژی بەرچاڤ بكەم، دەما نڤیسەرێ رۆمانێ دبێژیت: «راستیێن روودانێن كوردستانێ راستییێن گەلەك دژوارن، كۆ مرۆڤ پێ ب حەسیێت، بێی چوونە ناڤ تراژیدیەكا جڤاكی ب سەر وان روودانان هلنابیت، ئو چوو ژێ نزانیت، چنكو مللەتێ مە یێ توشی دیرۆكسایدێ ژی بووی «.
خواندەڤایێ ڤێ رۆمانێ دێ كی بیت؟ وەك خواندەڤایەك ب گشتی ئەز بێژم، خواندنا هەر پەرتووكەكێ یان خواندنا هەر ڤەگێرانەكێ چ چیرۆك بیت یان ژی رۆمان، هەمان تام و خوشیێ نابەخشیتن، تایبەت ژی رۆمانەكا وەك یا مەلا فەخری، یا تژی روودان، تژی ناڤ، تەڤنێ چیرۆكێ یێ بەربەلاڤ و ئەڤێن هەنێ ژی هەمی خالێن ژ دەست دەركەفتنا خواندەڤانینە، ژبۆ كو خواندەڤایەكێ زێدەتر هەبیت، دڤیابا نڤیسەرێ رۆمانێ ل سەر ڤێ چەندێ راوەستابا، خوە تا د ڤەگێرانا چیرۆك و چیڤانۆكان ژیدا، چەند درێژ ژی بانە، ئێك لدویڤ ئێكییا هاتنا یان دروستكرنا روودانان شارەزایی و هوستكاری بۆ دڤێت دا گوهدێر ژ سەرەداڤێن روودانا دەرنەكەڤیت، پا هەكە نڤیسین بیت و یا درێژ بیت و یا مشتی روودان و ناڤ بیت پا چاوا! هەر چەندە ئەڤە د خوەبخوەدا كێماسی نینە و نڤیسەری دڤێت خواندەڤای بەشداری روودانان بكەت و دگەلدا بمینیت و هەر وەك دگەل منەكێ خواندەڤان دورست بووی و تا ئەز گەهشتیمە دووماهیێ ئێك و ئێك روودان دهاتنە بەرچاڤێن من، ژیانا كوردەواری، سەرەدەریكرن دگەل كێشەیان و بابەتێن ئاینی و پرسێن باوەرداریێ و رەنگە روودانێن ڤێ رۆمانێ گەلەك د سادە بان و نە یا ئالۆزبایە، خواندەڤای خوە د سەر گەلەك لاپەران را هاڤێتبایە و دا دووماهییا روودانێ هەر زانیت.
لدووماهیێ ژی بدتنا من ئەڤ جۆرێ رۆمانێ بۆ مە كوردان گەلەك د فەرن ئەم گرنگیێ پێبدەین و برێكا ڤەگێرانێن ژڤی رەنگی، ئەم گەلەك راستییان بەرچاڤ بكەین و بینینە زمان، هەر چنە بیت روودان و چیرۆكێن بچیك ژی هەبن، لێ هەلگرێ خواندنێن مەزنن و تا ئەم ل سەر ڤان هوردەكارییان نە راوەستین، ئەم نەشێن د كەلتوورێ خوە بگەین و بزانین هنگافتنێن مە یێن بۆری ژ چ ئەگەر بوونە و پێنگاڤێن مە یێن بهێت ژی دێ ب چ رەنگ بن.
