رۆژا ئـالایـێ كـوردستانـێ و دیتنەکا زمـانـی
شێرزاد نایف
ئالا ب خۆ نیشانە و ب رامانا ناڤێ خۆ واتەیا وێ ژی ئالایە.. چاوا؟ پەیڤا نیشان ب ئیدیۆمێ خۆڤە نیشانە؟ یانكو عەلامەت.. مانێ عەلەم ژ عەلامەت هاتیە!. ئالا ژی ژ عەلم هاتیە.. عالەم = ئالام = ئالا، هەر مینا هەمی مللەت و نەتەوەیێن..
گرنگیا ساخكرنا رۆژا ئالایێ كوردستانێ ئەم ناخوازین بتنێ ساخكرنەكا رۆتینی بیت، هەما وەكو ئەركەكێ هشك ل سەر ملێن خۆ دابنین ب تنێ. پتریا خەلكێ مە خۆ یێ گەهشتینە یۆبیلا زێرینا ژیێ خۆ.. سالەها سالە ئەم یێن ل بن سیبەرا ئەڤی ئالای دا دژین. پیرۆزیا وی د دل و جەرگێ مە دا؛ پتر بوویە. تایبەت ل دەمێ كو ئەم ب ئێكجاری ل بن ستەما سەركوتكەر یا رژێما رۆخیایی ئەو تاما پیرۆزیێ یا جاران دخوازین هەر بمینیت و هەر ژی دێ مینیت، دبیت من و تە تامكربیتە ئەوێ پیرۆزیێ و قرچەك ل وێ تێهناتیێ دابیت؛ یاكو چو جاران ژبیر نەكەین، هەلبەت هینگی ژ رەوشەنبیریا زانینا ئالایێ كوردستانێ نەهند ل ئاستەكی بوو، بەلكو پتر خەلكێ مە ئالایێ زەر دنیاسی و تەقدیس دكر، كو رەنگێ پارتی بوو. نەخاسمە هێشتا ستاندەركرنا ئالایێ كوردستانێ نەهاتبوو كرن د ناڤ پەرلەمانەكێ كوردستانی دا. مە بهیست بوو ئالایێ كوردستانێ هەیە و یێ قەدەغەبوو.
ئەڤجا دەربارەی چیرۆكا پەیدابوونا ئالایێ كوردستانێ، كو ل بەرییا پتری 100 سالان ئەڤ ئالایە هاتیە هەبوونێ و بەرییا هینگی ژی د درێژاهیا دیرۆكێ دا ئالا هەبوو د شەڕان دا دهاتە بلندكرن، بەلێ ب هندەك شكل و دیزاینەكا دیتر بوو. راستە مە چو كیانێن رەسمی نەبوون، بەلێ وەكو مللەت و نەتەوە هەبوویە. دەربارەی ئالایێن هەڤچەرخ یێن كو هەتا نها هاتیە بلندكرن، ب بەراوردی ل گەل ئالایێ ئیراقێ ئەم دێ بینین كو ئالایێ كوردستانێ بەرییا ئالایێ ئیراقێ ڤە هاتیە نیگاركرن. چونكو ئالایێ ئیراقێ ل1921 هاتیە هەبوونێ..! لێ یێ مە یێ كوردستانێ ل سالا 1919 جارا ئێكێ ل ئیستەنبۆلێ ژ لایێ رێكخراوەكا كوردی ڤە هاتبوو دروستكرن. ب هزرا دروستكرنا كیانەكی بۆ كوردان و ئەڤ ئالایە ژی ئێك ژ وان بنەمایان بوو، سەرۆكێ وێ ژی (ئەمین عالی بەگ) بوو و نڤیسەرێ وێ رێكخراوێ ژی (زین العابدین) بوو. ناڤێن وان ب پیتێن زێڕین ل قەلەمددەین و ناڤێن وان ب شەكر دئینن، وەكو خۆ ل ڤی ئالای كرینە خۆدان و بۆ مە دیرۆكەك ئافراندین و خەملاندین.., ب وێ دیزاین و رەنگان بوو؛ نێزیكی ئەڤێ دەڤەرێ یا هندوئەورۆپی.. چونكو ل هەمی دەڤەرێ رەنگێ سپی یێ (هەڤپشكە) ئاماژا دلساخی و نیازپاكیێ یە.. یا مە رۆژا د نیڤێ دا.. هەردەم هێمایێ كوردان بوویە… پشتی هینگی مانێ وێ رێكخراوێ سەرنەگرت؛ بەلێ هەبوونا وێ ما هەر وەكو میناكا ریفراندۆمێ… پشتی هینگی (كۆمەلا خۆیبوون) دەركەفت و پشتەڤانیا شۆرەشا (ئاگرین) كر، ل باكۆرێ كوردستانی دیسا ئەڤ ئالایە بۆ شۆڕەشێ هاتە هەلدان.. ئەڤە ژی بۆ دەمێ سێ چار سالان هاتبوو هلدان.. بەلێ پشتی تێكچوونا ئەڤێ شۆرشێ ژی هەر ئەڤ ئالایە ل رۆژهەلاتێ كوردستانێ هاتە هلدان. وەكو سالا 1932 گۆڤارا هاوار ژ لایێ جەلادەت بەدرخان دەردكەڤت.. ل سەر بەرگێ وێ هاتە دانان. و هاتە وەشاندن و ل گەل شعر و هەلبەستان هەم (مدحەت بەدرخان) و (كامیران بەدرخان ژی)… گوهۆرین تێدا نەهاتینە كرن، تنێ د رۆژێ دا پیچەكێ گوهۆرینێن سڤك هەبووینە. جار رەنگێ كەسك دبرنە سەری و جار یێ سۆر ژ بەر نەبوونا قانوونەكێ لێ پشتی سالا 1999 قانوونا ژمارە 14 ژ پەرلەرمانێ كوردستانێ دەركەفت و ل سەر ئەڤا نها هاتیە راوەستاندن و پەژراندن.
• ئەو بوو سەرەدەمێ زێرنێ خۆ ل كۆمارا كوردستان ل مهابادێ ئالایێ كوردستانێ بۆ جارا ئێكێ ب دروستی كەتیە سەر سكەیێ خۆ یێ دروست.. و ئەوبوو بۆیەرێن گەلەك ب سەردا چوون.
دەربارەی رەوشەنبیریا زانینا ناڤێ ئالایی، مە د زمانێ كوردی دا پتریا جاران سێ زاراڤ هەنە، ئەو ژی ئێك ژ وان (درەفش) كوردیەكا خومالی یە، ب گۆرەی داخۆیانیا زمانزانەكێ پێشچاڤ یێ دهۆكێ. هەر وەسا ژی (پەرچەم) ژی بۆ بكارئینانێ دروستە، چونكو فارس ژی ئەڤێ بكاردئینن. هەروەسا (بەیداخ) ژی هەیە، لێ پیچەكا گومانێ ل سەر هەیە. وەكو دی هەما (ئالا) ژ هەمیان پتر دهێتە بكارئینان.
د زمانێن دەوروبەری كوردستانێ دا ئالایی پێنچ مورادف هەنە یانكو پەیڤێن وەكهەڤ و شوونگر, پتریا وان ژی عەرەبیبنە: هەكە بهێن تەماشە بكەین دێ دیاركەین كو ئەڤەنە هەروەكو مە ل دەسپێكێ ژی ئاماژی پێ دای:
1ـ پەیڤا (عەلەم) یانكو ژ (عەلامەت) هاتیە، نیشانە ئاماژێ ب تشتەكی ددەت یێ دیارە، ڤێجا پەیڤا (ئالا) رەه و رویشالێن وێ ژ چو هاتیە؟ عەلەم = ئالام = ئالا میم ژێ هاتیە ڤەكرن و عەین بوویە (ئــــ). چونكو د زمانێ كوردی دا پیتا (ع) پتریا جاران ناهێتە خواندن، د ئەسل دا، هەكە گەلەك پێدڤی نەبیت. نەبەس د كوردیێ دا بەلكو د زمانێ فارسی ژی دا وەكو كوردیێ یە، هەروەسا ژی د ئینگلیزیێ ژی دا و گەلەك زمانێن (هندوئەورۆپی) دا نینە، د توركیێ دا هەما ئێكجار ناهێتە خواندن كێم نەبیت.
د زمانێ فارسیێ دا گەلەك سڤك دئێتە خواندن.
بۆچی د زمانێ كوردی یێ كەڤن دا باب و باپیرێن مە گەلەك ئەڤە پیتا (ع) بكارنەدئینا؟!. وەكو میناكا عەشق، عیراق، عقرە، عمادیە، عومەر.
چونكو دەولەتێن عەرەبی گەلەكن ب ژمارا خۆ 22 دەولەتن. ژبەر هندێ كارتێكرن ل سەر فارسیێ و توركیێ و فارسیێ كریە. بۆ نموونە توركی هەما ناڤێ وان ب خۆ (ئۆسمانی یە). تایبەت ژی هەكە پیتا (ع) ل نیڤا پەیڤێ بێت دهێتە گوهۆرین..
چونكو ئەو ب خۆ پیتا (ع) ب خۆ تەعریبكرنە (عەرەب).. بەلێ ب خۆشبەختانە پەیڤا (ئالا) هاتیە تەكریدكرن.. كوردیكرن.!!. ڤێجا دا بێهێنە سەر مرادفێن پەیڤا (عەلەم) د گەلەك زمانان دا: 1ـ رایە 2ـ بەیرەق 3ـ لیوا 4ـ ساریە 5ـ عەلەم. هەكە بهێن سەر رامانا وان دێ دیار بیت كو ـ رایە یەعنی .. (یری) دبینیت. جهێ دیتنێ یە. روئیەت. ـ (بەیرەق) ژ بەراق هاتیە ژ بەرق.. دبرسقیت.. مرۆڤ زوی دبینیت. ـ
ـ (لیوا) ژ (یلوی)، لەویی، لێك دزڤریت وەكو با لێدەت.
ـ (ساریە) ستوونە یا كو ئالایی رادكەت.
د زمانێ فارسی دا, ئالا دهێتە بكارئینان وەكو كوردیێ..
پەرچەم ژی وەكو مە دیاركری دهێتە بكارئینان، ـ د زمانێ توركی دا (بایراك) دهێتە بكارئینان، ئالام، منارە، كۆببە، ئیشارەت، ئیز = عزـ نیشان، ئالامەت، سەمبۆل…
هەلبەت زمانێ توركی و یێ فارسی ژی ژ زمانێ كوردی فەقیرترە. وەكو دی ژی پیتا (ع) د زمانێ عەرەبی دا پیتا عەرەبكرنێ یە (تەعریب)، لێ تشتێ هەری باش ئەوە نەشیایە ئالایی ژی تەعریب بكەت.
ئەزێ پشتراستم كو پرانیا خەلكێ مە دزانن كا ئەڤ رەنگە ژ كیڤە هاتینە.. چونكو د ناڤ پیرۆزیێن دەولەتێ دا.. خوینا شەهیدان ل سەرێ ئالای دهێتە دانان، سپیاتیی د دلسۆزیا تاكێ كورد دایە. كەسكاتی دەلالەتا ژینگەها كوردستانێ و جوانیا سروشتێ وێ دهێتە ناسین.. بەلێ
خوازم فۆكسا خۆ بێخمە سەر رۆژا ل نیڤێ یا زەر.. كو هەم نیشانا (سەلاحەدینێ ئەیۆبی) بوویە قارەمانێ دیرۆكا رۆژهەلاتا ناڤین… هەروەسا هەبوونا هێمایێ رۆژێ ل ناڤ شوینوارێن كوردستانێ دا و دیانەتا زەرادەشتی. گرۆڤەك ژی هنگ هەمی (دەرگەهێ رۆژێ) یێ كو هەتا ئەڤرۆ ل مویسل ئەو ناڤ مایە دبێژنێ (باب الشمس) .. ئەو تیشكێن ل دەوروبەر.. هەلبەت بۆ زانین وەكو ئەز دزانم ل دەسپێكێ 21 تیشك نەبوون، كو دەلالەتا نەڤرۆزێ یە. بەلێ یا من زانی كو جەنابێ سەرۆك بارزانی وەسا پەژراندیە.
ڤێجا دەربارەی ئالایێ پارتی.. و گرنگیا وی ل ناڤ مە دا ب پشتراستی ڤە دبێژم هەكە ل پتر نەبیت ژ ئالایێ كوردستانێ ل ئاستێ وی یە، چونكو وەختەكی بەس مە رەنگێ زەر ژێ دگرت. ئەو رۆژا ل نیڤا ئالایێ كوردستانێ نیشانا پارتی و بارزانی یە چونكو شوینتبلێن وان د ناڤا هەنە و هەمی كوردستان شانازیێ پێ دبەت.
