ریفراندوم و ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن هاریكار بۆ ده‌وله‌تبوونێ
هه‌ر وه‌لاته‌كێ به‌ر ب ده‌وله‌تبوونێ ڤه چووی گه‌له‌ك ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن هاریكار و پالپشت هه‌بوون، د گه‌له‌ك بیاڤان دا و ل ئاستێن به‌رز و گرنك. ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یی و ده‌رڤه وه‌ك هیڤی و ئۆمێدێن نه‌ته‌وه‌یی كو ملله‌تێ كورد خودانێ خوه گه‌له‌ك وان ره‌گه‌ز و بنه‌مایانه. په‌یاما سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ مه‌سعود بارزانی، ب هه‌لكه‌فتا سه‌رێ سالا نوو 2016 كو به‌ر ب ریفراندومێ ڤه بچین ل سه‌رانسه‌ری كوردستانێ، یا سه‌ربه‌خوه‌یێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی وه‌ك په‌یامه‌كا ئێكرێزی و ئاماده‌بوون و مفایان ژ گوهۆرینێن ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین و یێن ده‌وروبه‌ر بكه‌ین و دئینیته بیرا مه روَژا 3-7-2014 ل په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاتیه ئه‌نجامدان ب پشكداریا سه‌روك بارزانی سه‌رۆكێ هه‌رێمێ وه‌ك روَژه‌كا دیرۆكی یه ب گۆتار و هه‌لویستێ وی یێ خه‌مخۆر یێ به‌ر ب ده‌وله‌تبوونا كوردی، كو رۆژه‌ك بهێته ده‌ستنیشانكرن بۆ ئه‌نجامدانا پرۆسێسا ریفراندومێ. ب مه‌ره‌ما راگه‌هاندنا سه‌ربه‌خوه‌یا ملله‌تێ كورد و دامه‌زراندا ده‌وله‌تا كوردی. له‌ورا ریفراندوم گرنكترین بنه‌مایێ ده‌وله‌تبوونێ یه وه‌ك حه‌ز و ئیرادا ملله‌تێ كوردان. پێدڤیه جیهانێ رێزێ لێ بگریت. ئه‌م ژی وه‌ك ملله‌تێ باشۆرێ سودانێ و ته‌یمۆرا روَژهه‌لات و كوَسۆڤۆ و ئه‌ریتیریا و كه‌تولۆنیا ژی یا بزاڤێ دكه‌ت بۆ سه‌ربه‌خوه‌یێ. جهێ دلخۆشیێ یه ئه‌ڤرۆ (34) ده‌وله‌تێن ئیسلامی ب سه‌ركێشیا سعوودیێ پشته‌ڤانیا ده‌وله‌تا كوردی دكه‌ن. زێده‌باری ژماره‌كا باش یێن ده‌وله‌تێن مه‌زن كو یا دیاره ژ هه‌لۆیست و په‌یوه‌ندیێن وان ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ وه‌ك ئه‌مریكا كو 60% ژ سیناتۆرێن ئه‌مریكی پشته‌ڤانن، هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت رۆسیا. لێ گرنكترین ره‌گه‌ز و بنه‌مایێ ئێكرێزی و ئێكهه‌لویست و ئێكده‌نگ و گۆتارا سیاسی یا ملله‌تێ مه‌یه و موكومكرنا سه‌نگه‌رێ به‌رگری و به‌ره‌ڤانیێ ب هه‌می پارت و ئول و نه‌ته‌وان ڤه ب ئێك دل و جان و رێكخستنا مالا كوردی بۆ ڤێ مه‌ره‌ما ره‌وا. زێده‌باری ئه‌ڤان خالێن ل خوارێ:
1ـ په‌یوه‌ندیێن ل گه‌ل حوكمه‌تا عیراقێ یا ناڤه‌ندی و هه‌لۆیستێ وێ حوكمه‌تێ بوَ بریارا سه‌ربه‌خوه‌یێ د ڤان قه‌یران و بارودۆخێن نها دا و هه‌بوونا هزرا پارچه‌كرنا عیراقێ ل سه‌ر سێ پارچه‌یان، سونی و شیعی و كوردی، ئه‌رێ چو روودان دێ هێنه ئه‌نجامدان هێرشێن عه‌سكه‌ری و به‌رگری. ئانژی رازه‌مه‌ندی و باوه‌ری و پالپشتی. هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت داعش و ئارمانجێن وان ل ده‌ڤه‌رێ.
2ـ ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو ب تایبه‌تی توركیا كو ل دووڤ ژێده‌رێن میدیایی هه‌لۆیسته‌كێ ئه‌رێنی یه به‌روڤاژی هه‌لویستێ ئیرانێ هه‌تا نوكه.
3ـ كۆمكارا عه‌ره‌بی و ئاستێ هه‌لۆیستی و رازه‌مه‌ندیێ.
4ـ بزاڤا ده‌وله‌تا ئیسرائیلی بۆ هه‌ولدانا كۆچكا سپی بوَ رازه‌مه‌ندیێ ل سه‌ر سه‌ربه‌خوه‌یا كوردان. زێده‌باری بزاڤا دیپلۆماسیا كوردی.
5ـ پشته‌ڤانیا جڤاكێ شارستانی ل جیهانێ ب ده‌وله‌ت و رێكخراڤه یێن سیاسی و مرۆڤاتی و جه‌ماوه‌ری و پیشه‌یی و خورتكرنا كارێ دیپلۆماسی.
6ـ رۆل و هه‌لۆیستێ نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی یێ كاریگه‌ر و پالپشتیێ كو ژ ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن هه‌ره گرنكه، هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت ئێكه‌تیا ئورۆپی.
7ـ شه‌رعیه‌تا ده‌ولی یێ مافێ ره‌وا و چاره‌نڤیسێ سه‌ربه‌خوه‌یا نه‌ته‌وه و ملله‌تان وه‌ك ملله‌تێ كورد. ل دووڤ برگا ئێكێ و مادێ ئێكێ ژ پشكا ئێكێ ژ په‌یمانا نیڤده‌وله‌تی. یا تایبه‌ت ب مافێن مه‌ده‌نی و سیاسی كو ل سالا1979 هاتبوو مۆركرن ژ لایێ 149 ده‌وله‌تا و عیراق ئێك ژ وان ده‌وله‌تانه. هه‌ر وه‌سا برگا 13 ل مادێ هه‌مان په‌یمان دا هاتبوو دیاركرن (ل سه‌ر ده‌وله‌تێن به‌ژدار د ڤێ په‌یمانێ دا. ل گه‌ل ده‌وله‌تێن به‌رپرساتیا كارگێریا هه‌رێمان دكه‌ن و حوكمێ ئوتۆنۆمی نه وه‌رگرتی و هه‌رێمێن ژێر (الوصایه). بگه‌هنه ئه‌نجامدانا بریارا چاره‌نڤیسی ئه‌ڤ مافه جهێ رێزێ بیت ل دووڤ یاداشتناما نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی.
8ـ په‌یمانا سیڤه‌ر ئه‌وا هاتیه مۆركرن ل 10-8-1920و ل دووڤ بڕكێن62-63-64یێن په‌یمانێ, یێن دانانا كیانه‌كێ سیاسی یێ كوردی ل ده‌ڤه‌رێ و مۆركرنا پرۆژێ حوكمێ ئوتۆنۆمی ژ لایێ ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان ڤه (بریتانیا و فرنسا و ئیتالیا) بۆ وان ده‌ڤه‌ران ئه‌وێن به‌هرا پتر كورد لێ هه‌ین و تێدا دژین و دكه‌ڤنه رۆژهه‌لاتێ رووبارێ فورات و باشۆرێ توخیبێ توركی ل گه‌ل سووریا و ناڤبه‌را هه‌ردو رووباران.
9ـ گوَهورینێن رۆژهه‌لاتا ناڤین و نه‌هێلانا رژێمێن دكتاتۆر و به‌ر ب رژێمێن دیمۆكراسی ل ده‌ڤه‌رێ ب سه‌رپه‌رشتیا ئه‌مریكا و ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان.
10ـ بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی یا دوور و درێژ یا پر شۆره‌ش و سه‌رهلدان و داستان و قوربانی و جانفیدایی ب هزاران هزار شه‌هیدێن سه‌ر بلند و هه‌رده‌م ساخ و خه‌باتا ملله‌تێ كورد و رۆژێن سه‌خت دژوار ل ژێر هه‌می جۆرێن كارێن نه شه‌رعی نه مرۆڤاتی هه‌تا قووناغا جینۆسایدیێ. سه‌خمه‌راتی بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ خوه یێ ره‌وا.
11ـ دانانا ده‌وله‌تا كوردی نه كاره‌كێ نوویه ل جه‌م كوردان د ڤی چه‌رخی دا. د كه‌ڤن دا كورد خوه‌دی ده‌هان ده‌وله‌ت و میرنشینان بوون ب 2500 سالان به‌ری زایینی ب هه‌بوونا ده‌وله‌تا كوردی ب ناڤێ ده‌وله‌تا لۆلۆ 140 سالان حوكم یێ كری ل ده‌ڤه‌را هه‌لمان و زه‌هاو هه‌تا ده‌ڤه‌را هه‌كاری و دوایی ده‌وله‌تا كوردی كۆمارا كوردستان ل 22-1-1946 هاتبوو دامه‌زراندن ل مهابادێ. ئه‌ڤرۆ ژی حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانا عیراقێ حوكمه‌ته‌كا نموونه‌یی یه ل ده‌ڤه‌رێ ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه و ده‌رڤه وه‌ك تاقیكه‌هه‌كا ئێكانه و نموونه‌یی 33 قونسلخانه یێن كار دكه‌ن ل هه‌ولێرا پایته‌خت. زێده‌باری هزاران كۆمپانیێن هه‌مه‌جۆر و رێكخراوان و یا شه‌ڕی و به‌رگریێ و خه‌باتێ دكه‌ت د سێ به‌رۆكان دا. یێ شه‌ڕی و یێ ناڤخوه‌یی و یێ دیپلۆماسی وه‌كو یادیار و ئاشكه‌را ا جه‌م هه‌میان.
12ـ ژمارا ئاكنجیێن كورد نێزیكی 50 ملیۆنانه، چاره‌مین نه‌ته‌وه ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین پشتی نه‌ته‌وا عه‌ره‌بی و توركی و فارسی, ئێكه‌مین نه‌ته‌وانه هه‌تا نوكه بێ ده‌وله‌تن ل جیهانێ.
13ـ ژێرخانا موكوم خورستی و مه‌زاختنا داهاتێن سروشتی ژ گاز و غازان هه‌تا چاندن و پیشه‌سازی و پرۆژێن زه‌به‌لاح د هه‌می بیاڤان دا ل گه‌ل تكنۆلۆجیا سه‌رده‌م.
14ـ ره‌ڤه‌ندا كوردی ل ده‌وله‌تێن جیهانێ وه‌ك بالیۆزێن ملله‌تێ كورد و رۆلێ وان ل گه‌ل جڤاكێ نێڤده‌وله‌تی د ڤی بیاڤی دا. هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت كه‌ساتیێن ب ناڤوده‌نگ یێن كورد و یێن بنیات كورد ل جیهانێ.
15ـ پێشمه‌رگێ كوردستانێ یێ قاره‌مان پارێزه‌رێن خاك وه‌لات نیشتیمانی كوردستان. سیمایێن ئاشتی و ئازادی و سه‌ربه‌ستیێ و تاكه هێز ه‌ل جیهانێ شه‌ڕێ داعشێ دكه‌ت.
16ـ سه‌ربه‌خوه‌یا ئابووری و بازرگانیه‌كا خورت و موكومكرنا په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل كۆمپانیێن جیهانێ و ڤه‌كرن و خۆشكرنا ری و رووبارا بوَ هاتنوچوونێن بازرگانی ل گه‌ل میترۆ و شه‌مه‌نده‌فر و فرۆكان ل كوردستانێ.
ئه‌ڤرۆ ئه‌م هه‌می ب وه‌فاداری و رێزگرتن و ڤیانێ رۆلێ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ تۆمار دكه‌ین د به‌رپه‌رێن تۆمارا دیرۆكی دا و هه‌لۆیستێ وی یێ دلسۆز و خه‌مخۆر و هاڤێتنا ڤان پێنگاڤێن پیرۆز و دیرۆكی. هه‌روه‌سا هه‌لویستێ ده‌سهه‌لاتا كوردی و خه‌لكێ كوردستانێ یێ شه‌رفمه‌ند. ب ته‌خ و ئول و چین و رێكخراو و سه‌ندیكا و ئێكه‌تیان ڤه ب هیڤیا سه‌ركه‌فتنه‌كا مه‌زن ب ده‌ستخوڤه بینین ل رۆژا ریفراندومێ بۆ سه‌ربه‌خوه‌یێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی.
