رێزدار نێچیرڤان بارزانى كه‌سایه‌تیه‌كێ خۆشته‌ڤى و كاریزمایى یه
دیدار و وه‌رگێران: غیاس خالد زێبارى
رۆژنامه‌ڤان و چاڤدێرێ سیاسى علا‌و السعید خه‌لكێ مسرێ یه و ڤه‌كۆله‌ره ل كاروبارێن شیعى و ئیرانى شاره‌زا ل كۆربه‌رندێ عه‌ره‌بى بۆ ڤه‌كۆلینێن سیاسه‌تا ئیرانى (افایب)، راگه‌هاندكارێ به‌رنیاسێ مسرى چه‌ندین دیدار و هه‌ڤدیتن ل چه‌ندین كه‌نالێن ناڤخوه‌یى و عه‌ره‌بى رێڤه‌برنه و پێشكێشكار بوویه و مامۆستایێ وانه‌بێژێ سیاسه‌تا نیڤده‌وله‌تى تایبه‌ت یێن رۆژهه‌لاتا ناڤین ل زانكۆیا بیكۆكا ل میلانۆ و نڤیسه‌ره ل رۆژناما ئه‌لریاز و ئه‌لریاز ده‌لى یێن سعوودی و چه‌ندین رۆژنامێن دیتر. د دیداره‌كا رۆژناما ئه‌ڤرۆ دا ل دۆر رۆلێ ئیرانێ و مایتێكرنێن وێ ل ده‌ڤه‌رێ هاته ئاخفتن.
ئه‌ڤرۆ – ئه‌گه‌رێن مایتێكرنێن ئیرانێ ل ده‌ڤه‌رێ چنه، ب تایبه‌ت عیراقێ؟
علا‌و السعید: ده‌وله‌تا ئیرانێ پێكهاتیه ل سه‌ر بنه‌مایێ باوه‌ریا ئایینى و كۆمه‌كا مه‌لایا ده‌سهه‌لاتداریێ لێ دكه‌ن و ئایین كریه په‌ناگه‌ه ژپێخه‌مه‌ت به‌رفره‌هبوونێ و ب دیتنا وان هنارده‌كرنا شۆره‌شێ و باوه‌ریا ئایینێ وان پرنسیپێن ئاڤاكرنا ده‌وله‌ته‌كا دادوه‌ریا خودایى یه و سنوورێن وێ هه‌مى جیهانێ ڤه‌بگرن و مه‌هدیێ مونته‌زر ده‌سهه‌لاتداریێ لێ بكه. ئه‌ڤه ڤاكته‌رێ ئایینیێ ئه‌ڤ مه‌لایه ب یاریكرنێ ب لایه‌نگرێن خوه یێن باوه‌رى ب ویلایه‌تا راستیا فه‌قیهى هه‌ى. ب راستى ژى ئه‌ڤه خه‌ونێن فارسێن كه‌ڤنه ڤه‌دگه‌رێته‌ڤه بۆ ئمبراتۆریه‌تا فارسى، ده‌مێ دگۆت نهو ده‌مێ رۆلێ زالبوونا فارسایه نه‌ك زاڵبوونا رۆژئاڤا ل سه‌ر ئیرانێ. داكو ب داهاتێ وه‌لاتێن دى بژین، هه‌ر وه‌كى ل سالا 1925 ده‌وله‌تا ئه‌حوازا عه‌ره‌بى داگیركرى و ده‌ست دانایه سه‌ر سامانێن وێ یێن نه‌فتێ و ئاڤێ.
پرنسیپێ به‌رفره‌هبوونێ یێ ده‌سهه‌لاتێن ئیرانێ ل سه‌ر داگیركرنێ هاتیه ئاڤاكرن ژبووى كۆنترۆلكرنێ ل سه‌ر سامانى كو ب وى سامانى دشێن بریارێن د به‌رژه‌وه‌ندیا خوه‌دا بده‌ن، ب دیتنا وان ئه‌گه‌ر عه‌لیێ كورێ ئه‌بى تالبى مافێ فاتیمایێ رازیبوونێن خودێ ل سه‌ر بن هه‌لگرتبا دا ئمبراتۆریه‌ته‌كا مه‌زن پێكئینن و پێشه‌وایێن وان دا ده‌سهه‌لاتدار بن.
ئیران كاردكه‌ن ژبووى كونترۆلكرنێ ل سه‌ر سامانى، ل داگیركانا وه‌لاتێن جیران ل نه‌ته‌وه‌یێن نه فارس ده‌سپێكر و یا دیتر ژى عیراقێ، كو ل ده‌سپێكێ مه‌لایێن وان هه‌ول دا ب هێزا چه‌كى كۆنترۆل بكه‌ن و عیراقێ نه‌چار بكه‌ن بكه‌ڤیته بن فه‌رمانا وان شه‌رێ هه‌شت سالى سه‌ره‌تا بوو لێ سه‌رنه‌كه‌فت. پاشى هه‌ڤپه‌یمانى ل گه‌ل ئه‌مریكا كر كۆ دگۆتێ شه‌یتانێ مه‌زن بۆ هه‌رفاندنا رژێما عیراقێ و پاشان پۆل برێمه‌رى عیراق وه‌ك پارچه‌كا زێرى راده‌ستى ئیرانێ كر و پشتى چه‌ند رێكه‌فتنا سه‌روه‌رت و سامانێ عیراقێ د ناڤبه‌را خوه‌دا دابه‌شكر.
ئه‌ڤرۆ:- ئه‌رێ ئه‌ڤ مایتێكرنێن ئیرانێ سیاسى نه یان ئه‌تنى؟
علا‌و السعید:- پشكا پترا وان سیاسینه، لێ ب پشته‌ڤانیا پۆلایینى یا وێ ئه‌تنى یه، هه‌بوونا شیعه‌گه‌ریا سه‌وه‌ى ل عیراقێ، بۆ نمۆنه ئه‌گه‌ر ئیران كۆنترۆل ل سه‌ر كر ب هه‌بوونا لایه‌نگرێن خوه د ده‌سهه‌لاتێ دا دێ كۆنترۆلێ ل سه‌ر سامانى كه‌ن، ل وان هه‌مى وه‌لاتێن ئیران مایتێكرنێ لێ دكه‌ت، ب ڤى ره‌نگى یه، د رێیا شیعه‌كرنێ دا هه‌بوونا خوه به‌رفره‌ه دكه‌ن و پاشى پشته‌ڤانیا ماددى و له‌شكرى و راگه‌هاندنێ و ئیران دبیته ژێده‌رێ ئێكێ یێ پشته‌ڤانیێ وێ بنه لایه‌نگرێن بن فه‌رمانا وان ژلایێ دل و ده‌روونى و كار دگه‌ته هه‌رگرتنا چه‌كى دژى وه‌لاتێ خوه ژپێخه‌مه‌ت وه‌لاتێ ئیرانێ، هه‌ر وه‌كى حوسیێن یه‌مه‌ن و ئاژاوه‌چیێن به‌حره‌ین.
ئه‌ڤرۆ:- ئه‌رێ حوكمه‌تا داهاتى یا عیراقێ دێ شێت ژبن ئه‌جندایێن ئیرانێ ده‌ركه‌ڤیت..؟
علا‌و السعید:- هیچ حوكمه‌ته‌كا عیراقێ یێن كو ل بالیۆزخانه‌یا ئیرانێ ل عیراقێ دهێنه پێكئینان بن ئه‌جندایێن ئیرانێ ده‌رناكه‌ڤیت، به‌رده‌وامیا ل عیراقێ دهێته كرن بتایبه‌ت ده‌رباره‌ى پێكئینانا حوكمه‌تا داهاتى، گه‌هشتیه ئاستێ ته‌كه‌زیێ كو هه‌مى حوكمه‌تێن عیراقێ رۆژه‌ك ژ رۆژان سه‌ربازێن له‌شكرێ فارسا بوون ده‌مێ شه‌رێ هه‌شت سالان شه‌رێ عیراقێ كرى و هه‌مى زمانێ فارسى دزانن و نابیت رۆلێ حه‌شدا شه‌عبى ژى ژبیر بكه‌ین كۆ نه تنێ لایه‌نگرێن ئیرانێ پێكهاتیه، به‌لكى توند ڕه‌وێن هزریێن پشته‌ڤانیا هزرا ده‌سهه‌لاتیا مه‌لایى و كو شه‌ڕێ پیرۆزه دژى دوژمنێن خودێ، هه‌ر وه‌كى عیراق پارێزگه‌هه‌كا ئیرانى یه عه‌ره‌ب، لێ دئاكنجى و خوه به‌رهه‌ڤكرنه‌كا كو داویێ پێ بینن و پاشى نوونه‌رێ سامیێ ئیرانێ ببیته ده‌سهه‌لاتدار، هه‌ر وه‌كى پۆل برێمه‌رى پشتى سالا 2003، ئه‌ز بێژم ئه‌ڤه خه‌ونا دوورا ئیرانێ یه.
ئه‌ڤرۆ :- ئه‌رێ ئیران بۆ سه‌پاندنا خوه ل سه‌ر وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ دێ سه‌ركه‌ڤیت؟ یان وه‌لاتێن عه‌ره‌بى دێ به‌رسڤ بۆ هه‌بیت؟
علا‌و السعید:- ب راستى بره‌نگه‌كێ ده‌مه‌كى ئیران سه‌ركه‌فتى یه ل سه‌ر وه‌لاتێن عیراق و ئیران و لبنان و سووریا و د رێیا سه‌ركه‌فتنێ بوون ل به‌حره‌ین ژى ئه‌گه‌ر هێزا مه‌تالێ جزیرێ نه‌با بۆ راوستانا پیلانا وان كۆ كۆمه‌لا ویفاقا لایه‌نگرێن ئیرانێ رێبه‌رى دكر، هه‌ر وه‌سا ل ڕه‌وشا یه‌مه‌ن ژى ئه‌گه‌ر مایتێكرنێن هێزێن هه‌ڤپه‌یمانا عه‌ره‌بیا ئیسلامى یا هه‌ڤپشك نه كو ب ره‌نگه‌كێ ده‌مكى هه‌ولا كۆنترۆلكرنا یه‌مه‌ن ژ لایێ ئیرانێ راوه‌ستاندنه، دیسان ڤه‌مراندنا ئاژاوێ ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا سعوودیێ ب تایبه‌ت ل عه‌وامیێ كو ب ده‌ستێن ئاسنى لێداى
ئه‌ڤرۆ:- تۆ په‌یوه‌ندیێن ئه‌مریكا و ئیرانێ چاوا دبینى..؟
علا‌و السعید:- په‌یوه‌ندیێن د ناڤبه‌را وان دا ئه‌و نینه ئه‌وێن ل راگه‌هاندنێ دهێنه وێنه‌كرن، كو هه‌ردوو وه‌لاتان كۆنترۆل ل سه‌ر پشكه‌كا زۆر كریه، به‌رده‌وام گوهدارى مرن بۆ ئه‌مریكا و شه‌یتانێ مه‌زن دبین و ژلایه‌كێ دى په‌یوه‌ندیێن موكوم یێ، هه‌ردو وه‌لاتان ئاشكرا دبن، پشتى كارێن وان ئاشكرا دبن هه‌روه‌كى ل (ئیران كۆنترا) بۆ نمۆنه، یان دانپێدانێن به‌رپرسێن ئیرانێ بۆ هاریكاریا ئه‌مریكا بۆ ناڤبرنا تالیبان یان راده‌ستكرنا عیراقێ ب ئیرانێ ژلایێ ئه‌مریكاڤه، هه‌ر وه‌سا رێكه‌فتنا وان ل سه‌ر دابه‌شكرنا سه‌روه‌ت و سامانێ عیراقێ. په‌یوه‌ندیێن د ناڤبه‌را واندا به‌ر ب دو هێلى نه، هه‌ڤسه‌نگن ب ڤێككه‌فتنێ ل ده‌مێ هه‌ولا ده‌ركه‌فتنا ئێك ژ وان ل وان رێكه‌فتنا. لێ ل ڤان دووماهیان سعوودى وه‌ك یاریكه‌ره‌كێ سه‌ره‌كى چوویه د ناڤ دا د رێیا ئاستێ ئالۆگۆریێ و زێده‌كرنا به‌رهه‌م ئینانێ ل ئه‌مریكا و كرینا چه‌كه‌كێ زۆر شیایه ئاڵوزیێ د ناڤبه‌را وان دا په‌یدا بكه‌ت، تره‌مپێ بازرگان ئه‌ڤه ب ده‌لیڤه زانى بۆ گه‌شه‌كرنا ئابوورێ ئه‌مریكا ل سه‌ر كیستێ ئیرانێ، چونكى ئه‌مریكا گلۆپێ كه‌سك بۆ ئیرانێ هه‌لكر بوو بۆ مایتێكنێ ل وه‌لاتێن ده‌وروبه‌ر درێیا پشتگیریا میلیشیاتێن خوه ل وان وه‌لاتا ل سه‌ر كیستێ ملله‌تێ خوه، ئیران كه‌فته داڤا تره‌مپى و ل رێكه‌فتنا نه‌وه‌ى ده‌ركه‌فت و گه‌ماروویێن زێده‌تر سه‌ر ئیرانێ سه‌پاندن.
ئه‌ڤرۆ:- بۆچى وه‌ڵاتێن عه‌ره‌بى ل ده‌مێ هێرشێن میلیشیایێن حه‌شدا شه‌عبى ب سپۆنسه‌ریا ئیرانێ بۆ سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ ل سالا بێ ده‌نگ بوون؟
علا‌و السعید:- ئه‌ڤ یاریا ئیران پێ رابووى، چونه‌نا ناڤا حه‌شدا شیعى وه‌ك پێكهاته‌كا له‌شكرێ عیراقێ بن به‌ندا مایتێنه‌كرنا كاروبارێن ناڤخوه‌یى وه‌لاتێن عه‌ره‌ب بێ ده‌نگكرن.
ب دیتنا من یا تایبه‌ت بێده‌نگیه‌كا بێ به‌لگه‌بوو، هه‌رێما كوردستانێ پشكه‌كه ژ نه‌ته‌وا ئیسلامى و پێدڤى بوو ئه‌ڤ بێده‌نگیه نه‌هاتبا قه‌بوولكرن ل سه‌ر كارێن میلیشیایێن تیرۆرستیێن سه‌ر ب ده‌وله‌تا ملحد ب ناڤێ ئیرانێ.
ئه‌ڤرۆ:ـ هه‌لسه‌نگاندنا ته چیه بۆ رۆلێ رێزدار نێچیرڤان بارزانى بۆ شكاندنا گه‌مارۆیێن سیاسى و ئابوورى ل سه‌ر هه‌رێمێ و روودانێن پشتى 16 ئكتۆبه‌رێ.؟
علا‌و السعید:- رێزدار نێچیرڤان بارزانى كه‌سایه‌تیه‌كێ خۆشته‌ڤى و كاریزمایى یه، ژبه‌ركو گه‌نجه و ژ مالباته‌كا سیاسى هه‌لكه‌فتى یه و ل خێزانه‌كێ یه كو ژبه‌ر زۆردایێ عیراقى بجه هێلایه و خێزانه‌كا سیاسه‌تمه‌دارن و ب ره‌نگه‌كێ دروست چاڤدێری و سه‌ره‌ده‌یێ دگه‌ل روودانان دكه‌ن، ئه‌ڤ پێرابوونێن رێزدار نێچیرڤان بارزانى كرى چ كێماسى نه‌بوون تنێ پشته‌ڤانیا پێدڤى یا راگه‌هاندنێ نه‌بیت، مخابن ده‌نگێ كوردستانێ ناگه‌هیته وه‌لاتێن عه‌ره‌بى، پا چاوا دێ گه‌هیته مه‌حافلێن نیڤده‌وله‌تى .!، فه‌ره ل سه‌ر حوكمه‌تا كوردستانێ هه‌ول بده‌ت ده‌نگێ كوردستانێ بگه‌هینته جادا عه‌ره‌بى، داكو د كێشا وان بگه‌هیت، ب تایبه‌ت ئاماده‌بوونا راگه‌هاندنێ و هه‌ول بهێته‌دان بۆ هه‌بوونا ده‌نگێ راگه‌هاندنێ ل هه‌مى وه‌لاتێن عه‌ره‌بى، داكو ده‌نگێ هه‌رێمێ ل هه‌مى ده‌وله‌تان هه‌بن و رۆل و داخوازیێن حوكمه‌تا هه‌رێمێ ل به‌رچاڤ ببن، دبیت پێدڤى ب هه‌بوونا شاره‌زایێن عه‌ره‌ب هه‌بیت كو د سروشتێ ملله‌تێ، عه‌ره‌ب بگه‌هن و بزانن دێ چاوا دگه‌ل ئاخفن.
هه‌ر وه‌كى كێشا ئه‌هوازا عه‌ره‌بى، كو به‌رى دو سالا ئه‌گه‌ر ئێك عه‌ره‌ب ل سه‌ر ئه‌هواز ئاخفتبا دابێژن ئه‌ڤه دكه‌ڤیته كیڤه، لێ هه‌بوونا بزاڤێن راگه‌هاندنكارا و رۆژنامه‌ڤانێن عه‌ره‌ب ل زۆربه‌رى وه‌لاتێن عه‌ره‌بى ل زۆر به‌رنامێ مه‌زن ده‌نگێ كێشا ئه‌هواز گه‌هشتیه هه‌مى مله‌تێ عه‌ره‌ب. ئه‌و بزاڤێن دبلۆماسیێن رێزدار نێچیرڤان بارزانى پێ رابووى ل زۆر وه‌لاتێن جیهانێ كاریگه‌ریه‌كا زۆر هه‌بوویه ل شكاندنا گه‌مارۆیان و دیسا سیاسه‌تا خۆراگریێ و هه‌داریێ ئه‌وا حوكمه‌تا هه‌رێمێ گرتیه به‌ر كاریگه‌ریه‌كا زۆر هه‌بوو پاراستنا هه‌رێمێ و كوردان ل وى ده‌مى.
ئه‌ڤرۆ :- پاشه‌رۆژا كوردستانێ تۆ چاوا دبینى، ئه‌رێ هه‌رێما كوردستانێ دێ شێت به‌رامبه‌ر مایتێكرنێن ئیرانێ راوه‌ستیت.؟
علا‌و السعید:- هه‌ر وه‌كى من به‌رى نهو دیاركرى بێ به‌رهه‌ڤبوونا راگه‌هاندنێ دۆزا هه‌رێمێ دێ دوزه‌كا ناڤخوه‌یى مینیت و عه‌ره‌ب به‌رێ خوه ناده‌نێ و خه‌ونا ده‌وله‌تبوونێ دێ دچارچۆڤێ سنوورى دا مینیت بێ پشته‌ڤان، و ژبه‌ر تێنه‌گه‌هشتنا عه‌ره‌با ل سروشتێ كێشا كوردى ل هه‌مى وه‌لاتێن عه‌ره‌ب دێ دژبه‌ر هه‌بن. له‌وما ئامۆژگاریا من ئه‌وه راگه‌هاندنا دیتنێ بكاربینن و شاندێن مللى ره‌وانه‌ى وه‌لاتێن عه‌ره‌ب بكه‌ن داكو ب درستى كوردا بناسن، ژلایه‌كێ دى راوه‌ستان به‌رامبه‌ر مایتێكرنێن ئیرانێ ل هه‌رێمێ، ئه‌ڤه واقعه ئه‌گه‌ر د ناڤ هه‌رێمێ پشته‌ڤانێن ئیرانێ نه‌بن، ئه‌ڤه دێ بیته رێگر به‌رامبه‌ر ئیرانێ. مایتێكرن دێ ب رێیا میلیشیایێن حه‌شدا شه‌عبى بیت و ئه‌ز باوه‌ر چه‌ندین جارا دێ ڤان هه‌ولا ده‌ت، هه‌تا كو پشته‌ڤانان بۆ خوه په‌یدا بكه‌ت، لێ سه‌ركه‌فتنا وێ بۆ ئیرانێ دێ زۆر ب زه‌حمه‌ت بیت.
ئه‌ڤرۆ:- ئه‌رێ په‌یوه‌ندى د ناڤبه‌را ئیرانێ تیرۆرستێن داعش دا هه‌یه؟
علا‌و السعید:- ب جیتنا من باشتره بێژین بۆچى ئیرانێ داعش دروستكر..؟ هه‌مى نیشان دیاردكه‌ن كو ئه‌ڤ رێكخستنه خزمه‌تا كه‌سى ناكه‌ت، ژ بلى ئیرانێ، ئه‌گه‌ر رێكخستنا تیرۆرستیا داعش نه‌با میلیشیایێن حه‌شدا ئه‌تنى نه‌تهاته پێكئینان، ئه‌گه‌ر داعش نه‌با ئیران نه دچو سووریا، ئه‌گه‌ر داعش نه‌با شیعه‌كرن ل ده‌ڤه‌رێن پێكهاتێن سنى یێن عیراقێ نه‌دهاته كرن. ئه‌ڤ رێكخستنا تیرۆرستى هاتیه دامه‌زراندن بۆ هاریكاریا ئیرانێ كو بگه‌هیته ئارمانجێن خوه ل ده‌ڤه‌رێ، به‌لگه ژى ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ دزۆرن ژوانا پشته‌ڤانیا ئیرانێ بۆ رێكخستنا قاعیده و دابینكرنا پێدڤیێن تیرۆرستان ئه‌گه‌ر دژى عه‌قیدا وان ژى بن، ژبیرنه‌كه‌ین نه‌خشته‌كێشێ ناڤێ داعش ئێكه‌م جار مه ل كه‌نالێ مه‌یادین گه‌ه لێ بوو كو ئیران پێشته‌ڤانیێ لێ دكه‌ت، ئالیه‌تا راگه‌هاندنا ئیرانێ ب ئه‌نقه‌ست هێزا رێكخستنا تیرۆرستى به‌رچاڤدكر، داكو به‌هانه‌یان بۆ مایتێكرنێ ل ده‌ڤه‌رێن هه‌بوونا داعش، تیبینیه‌كا دیتر، داعشێ ل هه‌مى وه‌لاتان كارێن تیرۆرستى ئه‌نجامدان ژبلى ئیرانێ.
پشتى به‌رگریا ئه‌هواز ب چالاكیێن به‌رچاڤ رابووى هه‌ول دان ب كارێن داعشێ گرێبده‌ن، لێ سه‌رنه‌گرت و پشتى ڤان هه‌مى سالێن شه‌رێ دژى داعش ئێك تیرۆرست نه‌هاتیه گرتن و ب ئاشكرایى دیار نه‌كریه، ئه‌گه‌ر ئێكێ غه‌ریب نه‌با .؟
ئه‌ڤرۆ:- په‌یوه‌ندیێن هه‌رێمێ و وه‌لاتێن عه‌ره‌بى تو چاوا دبینى؟
علا‌و السعید:- ل سه‌ر ئاستێ حكومى باشتره بێژین ل سه‌ر ئاستێ دبلۆماسى په‌یوه‌ندیێن هه‌رێمێ و وه‌لاتێن عه‌ره‌بى د موكومن، لێ مخابن ل دووڤ زانیاریێن من نه‌زانى یه ئێك وه‌لاتێ عه‌ره‌بى ل هه‌لكه‌فتا ئالایێ كوردستانێ بلند كربیت، دیسا مخابنه ملله‌تێن عه‌ره‌ب هێشتا د هه‌رێمێ و سروشت و ره‌وشا كوردستانێ نه‌گه‌هشتیه. بۆ ڤێ چه‌ندێ ژى پێدڤى ب هه‌وله‌كا رژد یا راگه‌هاندنا كوردستانى و شاندێن مللى یێن به‌رده‌وام هه‌یه. خه‌لك ب رێیا راگه‌هاندنێ دێ ب ره‌وش و ره‌وشتێ كوردستانێ ئاشنا بیت و پێدڤى ب پلانه‌كا رێكخستى و كه‌سانێن شاره‌زا هه‌یه ل راگه‌هاندكارێن عه‌ره‌ب و په‌یڤا من یا دووماهیێ بۆ سه‌ركردێن كورد و حوكمه‌تا هه‌رێمێ و دوبه‌ره‌كیێ نه‌هێلن ژ پێخه‌مه‌ت به‌خته‌وه‌ریا هه‌رێمێ و گه‌هشتن ب ئارمانجێن خوه و فه‌رتركرنا به‌رژه‌وه‌ندێن كوردستانێ ب سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندێن تایبه‌ت.
