رێكه‌فتن و په‌یمانێن ل سه‌ر گه‌لێ كورد و د ناڤبه‌را كوردان بخوه دا
نه‌زیر چه‌مباهیڤى
ژبۆ خاترا به‌یانا 11 ئادارێ، من ب فه‌ر دیت چه‌ند رێكه‌فتن و په‌یمانێن ل سه‌ر كوردان و ل گه‌ل كوردان و د ناڤبه‌را هێز و لایه‌نێن كوردى هاتین مۆركرن ژبۆ خوانده‌ڤانێن هێژا بده‌م رۆنكرن و هیڤى یه جهێ مفاى بن:
1515په‌یمانا مه‌لا ئدریس به‌دلیسى د ناڤبه‌را ئوسمانی و میرنشینێن كوردى دا…
7/5/1639 په‌یمانا قه‌سر شرین هاته موركرن د ناڤبه‌را ئوسمانی و سه‌فه‌ویان دا ل سه‌ر (ئێریڤان بو سه‌فه‌ویان و كوردستان و عیراق بۆ ئوسمانیان…
1829 قولپا پیرۆز هاته گرێدان د ناڤبه‌را (میر به‌درخان و میرێت میرگه‌هێن كوردى) دژى داگیركه‌را ئوسمانى و راگه‌هاندنا سه‌ربه‌خوه‌یا كوردستانێ…
16/5/1916 په‌یمانا سایكس پیكۆ و دابه‌شكرنا سه‌ره‌كى یا كوردستانێ ل سه‌ر توركیا و عیراق و سووریا و ئیرانێ…
10/8/1920 موركرنا رێكه‌فتنا سیڤه‌ر ل فره‌نسا د ناڤبه‌را (بریتانیا, ئیتالیا, فرنسا, توركیا)، ژبۆ دانا مافێ ئه‌تونومى بۆ كوردان و توركیا رێكه‌فتن پاشگوهڤه ئاڤێت و بجهـ نه‌ئینا ژبه‌ركو بركێن (62ـ63ـ64) ژ به‌ندا (3) یێن رێكه‌فتنێ د به‌رژه‌وه‌ندیا نه‌ته‌وا كورد دابین…
10/8/1922 كۆنفرانسێ لۆزان ده‌ستپێكر بۆ گرێدانا په‌یمانا لۆزان 1 و ئه‌و دژى به‌رژه‌وه‌ندێن كوردان بى…
22/11/1922 ل دووڤ رێكه‌فتنه‌كێ د ناڤبه‌را عیراق و بریتانیا دا و ب ره‌زامه‌ندیا عیراقێ ژبۆ دامه‌زراندنا هه‌رێمه‌كا كوردى ل باكۆرێ عیراقێ ب سه‌رۆكاتیا (شێخ مه‌حموود حه‌فید)…
30/4/1923 بریتانیا و عیراقێ د پروتوكوله‌كێ راگه‌هاند كوردێن باشۆرێ عیراقێ مافێ دامه‌زراندنا ده‌وله‌ته‌كا كوردى هه‌یه…
24/6/1923 رێكه‌فتنا لۆزان 2 هاته مۆركرن ل سوێسرا د ناڤبه‌را (بریتانیا, فرنسا, توركیا) و هه‌مى خالێن په‌یمانا سیڤه‌ر هاتن هه‌لوه‌شاندن و سنۆرێن توركیا هاتن دامه‌زراندن و كوردستان ب فه‌رمى بۆ چار پارچه…
5/6/1925 هه‌ڤپه‌یمانى د ناڤبه‌را (بریتانیا, عیراق, توركیا) هاته مۆركرن بۆ قوتكرنا هه‌مى په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل سه‌رۆك هۆز و رێكخراوێن كوردى و توركیا ماف هه‌یه دژى هه‌ر شۆره‌شه‌كا كوردى رابت و 10% گازا كه‌ركووكێ ل كوردستانا باشۆر بۆ توركیا بیت هه‌تا ماوێ 25 سالان…
1930 هه‌ڤپه‌یمانى د ناڤبه‌را عیراق و بریتانیا دا هاته مۆركرن دژى هه‌ر شۆره‌شه‌كا كوردى بن ل باشۆرێ كوردستانێ…
8/7/1937 په‌یمانا (سه‌عد ئاباد) ل پایته‌ختێ ئیرانێ (ته‌هران) هاته موركرن د ناڤبه‌را (عیراق, ئیران, توركیا, ئه‌ڤغانستان)، ژبۆ قوتكرن و نه‌هیلانا هه‌ر جۆره په‌یوه‌ندیه‌كى ل گه‌ل بزاڤێن نه‌ته‌وان و تایبه‌ت نه‌ته‌وا كورد…
1946 هه‌ڤپه‌یمانیا د ناڤبه‌را (ئه‌مریكا, رۆسیا, ئیران)ێ دا ل سه‌ر كوشتنا خه‌ونا كوردان و روخاندنا كۆمارا مهاباد…
1948 په‌یمانا بورتسموس هاته موركرن دژى مافێن نه‌ته‌وا كورد…
9/3/1963 راگه‌هاندنا عه‌بدولسه‌لام عارفى ژبۆ رازیبوونێ ل سه‌ر هه‌مى داخوازیێن كوردێن باشۆر وه‌كو (هدنه) و راوستاندنا شه‌رى د ناڤبه‌را سه‌ركردایه‌تیا شۆره‌شا ئه‌یلولێ یا كوردى و عیراقێ دا و ل 9/6/1963 ئه‌ڤ (هدنه) هه‌لوه‌شیا و شۆره‌شێ ده‌ستپێكر…
10/2/1964 رێكه‌فتنا موركرنا (هدنه) یه‌كى د ناڤبه‌را سه‌ركردایه‌تیا شۆره‌شا ئه‌یلۆلێ ب سه‌رۆكاتیا بارزانى نه‌مر و ده‌ستهه‌لاتا عیراقێ ژبۆ راوستاندنا شه‌رى و ڤه‌كرنا ده‌رگه‌هێ دانوستاندنان و ده‌ستهه‌لاتا عیراقێ دوباره لێڤه‌بى و رێكه‌فتن هه‌لوه‌شیا ل 15/3/1965 دوباره شۆره‌شێ ده‌ستپێكر…
29/6/1966 رێكه‌فتنه‌ك هاته مۆركرن د ناڤبه‌را بارزانى نه‌مر و عه‌بدولره‌حمان عارفى دا ب ناڤێ به‌یانا به‌زاز بۆ راگرتنا شه‌رى…
11/3/1973 مۆركرنا رێكه‌فتنێ د ناڤبه‌را سه‌ركردایه‌تیا شۆره‌شا كوردى و ده‌ستهه‌لاتا عیراقێ دا یا ناڤدار ب به‌یانا 11 ئادارێ ل سه‌ر درووشمێ ئوتونۆمى بۆ كوردستانێ و دیمۆكراسى بۆ عیراقێ…
6/3/1975 رێكه‌فتنا د ناڤبه‌را (عیراق, ئیران, مسر, جه‌زائیر) و ب ئاماده‌بوونا ریڤیێ كۆچكا سپى یا ئه‌مریكى (هینرى كیسنجه‌ر) ژبۆ ڤه‌مراندن و هه‌لوه‌شاندنا شۆره‌شا كوردى ل باشۆر و یا ناڤداره ب خیانه‌تكارا جه‌زائیر…
5/4/1991 رێكه‌فتنا د ناڤبه‌را (ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان, عیراق) دا ببریارا (688) ل سه‌ر داخوازیا فره‌نسا ژبۆ دامه‌زراندنا ده‌ڤه‌را ئارام ل باشۆرێ كوردستانێ ب هێلا كه‌سك…
22/7/1994 رێكه‌فتنا پاریس د ناڤبه‌را پارتى دیمۆكراتى كوردستان و یه‌كیتى نیشتیمانى كوردستان دا ل پاریس پایته‌ختێ فرنسا هاته موركرن ب ئاماده‌بوونا خانم دانیال میتیران ژبۆ راگرتنا شه‌رێ براكوژیێ و مخابن ده‌مكى بوو…
11/8/1995 رێكه‌فتنا دروغیدا ل ئیرله‌ندا هاته مۆركرن د ناڤبه‌را (پارتى, یه‌كیتى, ئه‌مریكا, ئوپوزسیۆنا عیراقێ)، دا ل سه‌ر قه‌ده‌غه‌كرن و نه‌هێلانا هه‌لگرتنا هه‌مى جۆرێن چه‌كى ل هه‌ولێرا پایته‌ختێ كوردستانێ…
13/9/1995 رێكه‌فتنا دبلن د ناڤبه‌را (پارتى, یه‌كیتى, ئه‌مریكا) دا هاته مۆركرن ژبۆ نه‌هێلان و راوستاندنا شه‌ڕێ براكوژى ل هه‌رێما كوردستانێ و مخابن نه‌هاته چه‌سپاندن…
9/10/1995 رێكه‌فتنا ته‌هران ل ئیرانێ هاته مۆركرن د ناڤبه‌را (پارتى, یه‌كیتى, ئیران) دا ب مه‌ره‌ما نه‌هێلانا شه‌رێ براكوژى ل هه‌رێما كوردستانێ و مخابن سه‌رنه‌كه‌فت…
31/8/1996 رێكه‌فتنا د ناڤبه‌را (پارتى دیمۆكراتى كوردستان, رژێما به‌غداد) دا و رزگاركرنا هه‌ولێرێ ب هاتنا له‌شكرێ عیراقێ ژ ئێكه‌تیێ پشتى عیراقێ زانى كو ئیرانێ و یه‌كیتیێ هنده‌ك رێكه‌فتن یێن مۆركرین…
17/9/1998 رێكه‌فتن و مۆركرنا پێكهاتنێ د ناڤبه‌را (پارتى, یه‌كیتى) دا ل وانشینتون و ب ئاده‌بوونا وه‌زیرا ده‌رڤه یا ئه‌مریكا ژبۆ نه‌هێلانا شه‌ڕێ براكۆژى د ناڤبه‌را هێزێن كوردى دا و بى رێكه‌فتنا سه‌ركه‌فتى…
21/1/2006 رێكه‌فتنا هه‌ردو ئیدارێن كوردستانا باشۆر (هه‌ولێر, سلێمانى) د كۆمبوونه‌كێ دا ل هۆلا په‌رله‌مانى یا هه‌ولێرا پایته‌خت هاته مۆركرن…
15- 20/7/2014 رێكه‌فتنا تیرۆرى د ناڤبه‌را ده‌وله‌تا ئیسلامیا عیراق و شام ناسیار ب داعش و هنده‌ك ده‌وله‌تێن كه‌نداڤى و هه‌ڤسویێن كوردستانێ دا و دبێژن ل (به‌یرۆت) یا لوبنانێ هاتبى مۆركرن و گلۆپا سۆر هه‌لكرن داعش هێرشى كوردستانێ ل رۆژئاڤا و هه‌رێمى بكت…
21/9/2017 رێكه‌فتنا د ناڤبه‌را (عیراق, ئیران, توركیا) ل ته‌هرانێ هاته مۆركرن دژى هه‌رێما كوردستانێ ژلایێ له‌شكرى و ئابوورى ڤه ژبه‌ر ئه‌نجامدانا ریفراندۆمێ…
11/10/2017 رێكه‌فتنا نهێنى د ناڤبه‌را گرۆپه‌كى یه‌كیتى نیشتمانى كوردستان و نوونه‌رێن سه‌رۆك وه‌زیرێن عیراقێ و قاسم سلێمانى دا بۆ خوه‌ڤه‌كێشانا پێشمه‌گه‌ى و راده‌ستكرنا كه‌ركووكێ…
15/10/2017 رێكه‌فتنا دوكان هاته مۆركرن د ناڤبه‌را سه‌ركردایه‌تیا پارتى و سه‌ركردایه‌تیا یه‌كیتى دا ل سه‌ر ڤه‌كرنا ده‌رگه‌هێ دانوستاندنان د ناڤبه‌را هه‌ولێر و به‌غدا دا و ئێكرێزیا نافمالیا كوردى و پاراستنا ئاخا كوردستانێ یا دكه‌ڤیته د مادێ (140) و ل 16/10 ئێكرێزى هاته بنپێكرن و د ماوێ چار رۆژان دا پتر ژ 45% ئاخا كوردستانێ هاته ژ ده‌ستدان و فرۆتن و مالوێرانێ و ده‌ربه‌ده‌رى ل گه‌له‌ك ده‌ڤه‌را په‌یدابى…
15/1/2018 رێكه‌فتنا د ناڤبه‌را (توركیا, رۆسیا, سووریا, ئیران, له‌شكرێ ئازاد) هاته مۆركرن ل به‌ر بێده‌نگیا هه‌مى جیهانێ و تایبه‌ت ئه‌مریكا و رێك هاته دان بۆ توركیا و له‌شكرێ ئازاد ئوپه‌راسیۆنا ب ناڤێ (دارا زه‌یتوونێ) و ل 20/1/2018 هێرشكرن كانتوونا عه‌فرینێ یا خوه‌سه‌را كوردى ب مه‌ره‌ما داگیركرنا وێ و نه‌هێلانا ده‌ستهه‌لاتا كوردى…
