زاخۆ د خواندنه‌ك سایكۆلۆجیۆ پۆلیتیك دا
پ.ه. د. نه‌سره‌دین ئیبراهیم گولى
ده‌ڤه‌را زاخۆ نه‌ك تنێ ژ لایه‌نێ دیرۆكى، به‌لكو ژ لایه‌نێ جیۆپۆلتیكى ژى هه‌ستیاریه‌ك مه‌زن هه‌یه، ئه‌ڤ ده‌ڤه‌ره وه‌ك نیمچه دۆرگه‌یه‌كێ د ناڤ هه‌رسێ ئاڤێن خابیر و هیزل و دیجله‌ى دا، د ناڤبه‌را چیایێن سه‌ركێش و زۆزانان، و ده‌شتێن زه‌نگین و نوكه ژى ده‌ركه‌فتنا په‌ترۆلێ و ل دروستبوونا عێراقا نوى دا ده‌رگه‌هێ ڤى وێرانه وه‌لاتى به‌ر ب ئه‌ورۆپا و كه‌فتن د سنوورێ سێ وه‌لاتان و سێ پارچێن كوردستانێ كاودانه‌ك وه‌سا دروستكریه هه‌میشه گه‌فێن دوژمنان ل سه‌ربن و چاڤێ شۆره‌شێن كوردى ژى لێ بت، هه‌مى ڤان فاكته‌ران كارتێكرنه‌ك ل سه‌ر تاكێ ڤێ ده‌ڤه‌رێ دروستكریه و ساخله‌تێن سایكولوژیێن وى هێلاینه بن هه‌ژموونا هه‌مى وان بناسان و د بینین د شۆره‌شێن كوردستانیان دا خه‌لكێ وێ پشكا شێرى هه‌بوویه. ب هه‌مان ره‌نگ ژى گه‌فێن ل سه‌ر هند دژوارتر بووینه. به‌لگه ژى شالاوێن ب عه‌ره‌بكرنێ بزاڤاكرى زووتر بگه‌هیتێ، هه‌تا كۆ رێكخراوا تیرۆرستیا داعشێ بزاڤێن مه‌زنكرن بگه‌هنێ و میلیشیایێن شیعه و حه‌شدا نه‌شه‌عبى ژى ب هه‌مان ره‌نگ بۆ گه‌هشتنێ ب مرادا خوه و داگیركه‌رێن تورك و پارس و عه‌ره‌بان، گه‌له‌ك بزاڤكرن بگه‌هنه ده‌ریێ بره‌هیم خه‌لیل، لێ پێشمه‌رگه‌هێ قه‌هره‌مان كه‌پ و لێڤ لێ شكاندن و پۆزا وان ل عه‌ردى دى، لێ وه‌ك گه‌له‌ك جاران به‌هرا مه چه‌نده‌ها شه‌هید، و په‌یدابوونا ترسه‌ك د ناڤ دل و ده‌روونێ ژن و زارۆیێن ده‌ڤه‌رێ بى، و ئه‌ڤه حالێ تاكێ زاخۆیه بۆ سه‌دان و هزاران سالان، ب هه‌مێ ئاكنجى یێن خۆڤه: چ ئێزدى، چ ئه‌رمه‌نێ مه‌سیحیێ ئاریایى، چ ئاشوور، چ موسلمانێن جودا… هتد.
ئه‌ڤان فاكته‌رێن گرنگ كاره‌ك كریه وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ هه‌ر جار ته‌كتیك و ستراتیژى و ته‌كنیكێن دژاتیكرنا خه‌لكێ وێ ده‌ڤه‌رێ بگوهۆرن، نوكه و پشتى سه‌د سال ژ جه‌نگێ په‌ترۆلێ جه‌نگه‌ك ل پشت خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ یه ب ناڤێ جه‌نگێ ئاڤێ. به‌رده‌وام د ناڤ خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ دهێته گۆتن ئه‌گه‌ر توركیا ئاڤێن ده‌ڤه‌رێ ب ئاڤاكرنا به‌نداڤان هشك بكه‌ت دێ چ ب سه‌رێ وان هێتن ؟ ئه‌ڤه ره‌وشه‌ك ئالۆزا سایكۆلوژیه و مافێ خه‌لكێ یه ژ ئایینده‌یا سایكۆلوژیا خوه و زارۆكێن خوه نیگه‌ران بن، نه‌خاسمه سایكۆلۆژیا ئابوورى و ئاسایشا خۆراكیا وان. چونكى پشكه‌ك به‌رچاڤ ژ خه‌لكێ زاخۆ پشتا خوه ب ژێده‌رێن ئاڤێ و رووبارێن وێ گرێداینه. دیاره ژى وه‌كى بسپۆرێن ئابوورى و سیاسى ئاماژه‌ى پێدده‌ن توركیا ژ مێژه‌یه شه‌ڕێ ئاڤێ یێ راگه‌هاندى و نوكه ئه‌و راستیێن ده‌ردكه‌ڤن.
به‌لكو ئه‌گه‌ر هنده‌ك ژ پرۆژێ جیهانى سه‌ربگریت و توركیا خودان خه‌یالێن ب ئیمپراتوریه‌ت ژیانێ دابه‌ش بیت و ده‌ڤه‌رێن رۆژهه‌لاتا وێ ببیته فیدرالى یان وه‌لاته‌ك سه‌ربه‌خوه ئه‌و گه‌ف نامینن. لێ ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ ئاوایێ نوكه به‌رده‌وام بیت و(AKP) ل هه‌لبژارتنێن سالا (2019) دا سه‌ربكه‌ڤیت،} هه‌ر چه‌نده حه‌تا راده‌كێ زه‌حمه‌ته{، دێ د پرۆژێن پاشه‌رۆژا ڤى وه‌لاتى دا و بێگومان وه‌ك به‌رده‌وامیا جه‌نگێ ده‌روونى و سیاسى و ئابوورى ل گه‌ل ده‌ڤه‌رداریا زاخۆ و كوردستانێ ب گشتى، لێدانا به‌نداڤان ل سه‌ر خابیرى و هیزلى سه‌دا سه‌د (100 %) دێ بڕێڤه‌چیت و جه‌نگه‌كێ درێژ خایه‌نێ دیتر دێ ئێته گۆرێ، و یا به‌رنیاسه جه‌نگێ داهاتوویێ مه‌زن ل جیهانێ و ده‌ڤه‌رێ دێ ل سه‌ر ژێده‌رێن .. ئاڤێ بیت، كۆ پارێ كڕینا لتره‌ك ئاڤێ و په‌ترۆلێ چ دوور و جودا ژ هه‌ڤدو نینن، نه‌خاسمه ژى هنده‌ك وه‌لاتێن ب ناڤ دیمۆكراسى ل ئه‌ورۆپا ژى ل دژى هه‌رێمێ و كوردستانێ، نه‌خاسمه بیروباوه‌رێن سه‌رۆك بارزانى ل دۆر دامه‌زراندنا ده‌وله‌ته‌ك سه‌ربخوه، كو د بنه‌ره‌ت دا دژى به‌رژه‌وه‌ندیێن وان وه‌لاتێن ئه‌ورۆپیه، پێنگاڤێن كۆژه‌ك دهاڤێژن. هه‌ر ژ نوكه ڤه شوونوارێن ڤى شه‌ڕى د ناخ و دل و ده‌روونێ خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ زێده بوویه.
ژ به‌ر ڤێ چه‌ندێ پێدڤیه سه‌نته‌رێن حكومى و سیاسى و بڕیاربده‌ست و ئه‌كادیمى د هزرا وێ ڕۆژێ دابن و ده‌رگه‌هێ ڤه‌كۆلین و دووڤداچوونا بابه‌تى بكه‌ن و هزر د ئه‌لترناتیڤێن وێ دا بكه‌ن. زانینا توخیبێ به‌رئاڤ یێ ڤان رووباران ل ده‌ڤه‌رێ و نه‌خاسمه هندى ئه‌وا دكه‌ڤیته د چارچووڤێ سنۆرێ هه‌رێما كوردستانێ و پیڤانا ئاڤا ژناڤ هه‌رێمێ دهێته د ڤان رووباران دا، و ده‌یناندنا پلانه‌كێ بۆ ئاڤاكرنا هنده‌ك به‌نداڤێن فه‌ر ل گه‌لى و نهالێن تێر ئاڤ، و پلان بۆ زێده‌كرنا ڕێژا عۆمبابوونا ئاڤا ژێر عه‌ردى بڕێك و شێوازێن نوو و سه‌رده‌میانه و بۆ مفایێن كشتوكالى و ئاگه‌هدارى و هۆشدارى بۆ خه‌لكێ د بكارئینانا ئاڤێ چ دبیاڤێ كشتۆكالى و چ جورێن دیتر یێن مه‌زاختنا ئاڤێ، و زێده‌كرنا بڕێ وى پارێ ژ هه‌ر خێزانه‌كێ دهێته وه‌رگرتن كو ب تنێ سێ هزار دینارن و خه‌لك ب وى پاره‌ى هه‌ست ب به‌رپرسیاره‌تیه‌كا مرۆڤى و نه‌ته‌وه‌ى و نیشتیمانى و ره‌وشتى به‌رامبه‌ر ب ئاڤێ و پاراستنا وێ ناكه‌ت و گه‌له‌ك ب ساناهى و بێ منه‌تى سه‌رێ هه‌یڤێ پارێ خوه دده‌ت بۆ سه‌د هزار و پترتر ژى دێ خه‌لكێ نه‌چاركه‌ت پتر خۆ پابه‌ندى پاراستنا ئاڤێ ببینن، كو ساڵانه ده‌هان هزار دۆلار ژ پارێ كوردستانێ بو دهێته مه‌زاختن, ڤه‌كۆلینێن جوگرافیاى و سیاسى و سایكۆلۆژى د ڤى بیاڤى دا دێ هاریكارێن باشبن خه‌لك و ده‌ڤه‌را زاخۆ و هه‌رێما كوردستانێ بشێن ب دیتنه‌ك دیتر د بابه‌تى بگه‌هن و خوه بۆ وان ڕۆژان ئاماده بكه‌ن.
