زانا و هه‌لبه‌ستڤانێ ده‌ڤه‌را به‌هدینان مه‌لا یاسین ڕێكانی
جه‌گه‌ر كه‌مال ڕێكانی
د ناڤ كاروانێ خه‌بات و ژیانێ دا مشه كه‌سایه‌تیێن بلیمه‌ت و زانا و هوزانڤان و خه‌باتكه‌ر په‌یدابووینه كۆ شیاینه ب تلێن خوه یێن زێرین د ناڤێ خوه ب زێری ل سه‌ر لاپه‌ڕێن دیرۆكێ دا ب نه‌خشینن و د ناڤ بیردانكا دیرۆكێ دا بمینن نه‌مر و هه‌رده‌م زێندی، بێگۆمان كه‌سانێن هۆسا ژی ستێرێن گه‌شن ل ئاسمانێ شانازیێ بۆ گه‌ل و جڤاك و وه‌لاتێ خوه، هه‌ر ئه‌ڤه‌نه سوتینا ئاڤاكرنا وه‌لاتی و وار ب وان دمینیت گه‌ش و بخه‌مل و ئاڤا، زانا و هۆزانڤانێ ده‌ڤه‌را به‌هدینان یێ كوردپه‌روه‌ر (مه‌لا یاسین ڕێكانی 1934 ـ 2005ز خودێ ژێ رازی بیت) ژی ژ وان كه‌سان بوویه یێن خودان خزمه‌ت و خامه‌كێ خودان ڤه‌ڕێژه‌كا پاقژ و مفاگه‌هین و خودان په‌یام، به‌ری بچینه د ناڤ بابه‌تی دا ب فه‌ر دزانین كورتیه‌كێ ل سه‌ر ژیانا زانا و هۆزانڤانی بده‌ینه به‌رچاڤكرن، مه‌لا یاسین مه‌لا محه‌مه‌د ڕێكانی ل سالا (1934)ێ ل گوندێ (به‌نستان) یا سه‌ر ب هۆزا (رێكان)ڤه ژ مالباته‌ك زانا و دیندار و كوردپه‌روه‌ر ڤه هاتیه سه‌ر دونیایێ، ل سالێن (1969 ـ 1970)ێ دچیته په‌یمانگه‌ها ئیسلامی یا مووسل ل (نه‌بی شیت) و باوه‌رناما خوه ل وێرێ وه‌ردگریت، ل سالا (1971)ێ د گه‌ل هه‌ژماره‌كا زانایێن كورد یێن ل مووسل په‌یوه‌ندیێ ب (مه‌لا مسته‌فا بارزانی) دكه‌ت ل (قه‌سرێ و حاجی ئومه‌ران) و دبیته ئێك ژ ئه‌ندامێن ئێكه‌تیا زانایێن ئیسلامێ ـ كوردستان، ل سالا (1983)ێ ب مه‌ره‌ما كارێ (به‌رنڤێژیێ و خوتبه‌خوینیێ) ل مزگه‌فتا (شێلادزێ یا مه‌زن) دهێته دامه‌زراندن و دبیته ئێكه‌م زانا كۆ ل ڤێ مزگه‌فتێ هاتیه دامه‌زراندن، ناڤهاتی ژ وان كه‌سان بوویه یێن شیای شوون تلێن خوه یێن زێڕین ل دیرۆكا گه‌لێ خوه دا تۆمار بكه‌ت و په‌یڤا راست و خێرێ هه‌رده‌م كارێ وی بوویه و ناڤبری گه‌له‌ك هه‌لویستێن نه‌ته‌وی یێن وێره‌كانه هه‌بووینه و چو جاران خوه ژ په‌یڤا راست لانه‌دایه ، ژ وان كه‌سان بوویه یێن كۆ هه‌رده‌م د ناڤ گۆره‌پانا خزمه‌تكرنا گه‌ل و جڤاك و وه‌لاتێ خوه و بێی كۆ هه‌ست ب ماندیبوونێ بكه‌ت، ژبلی كۆ زانایه‌كێ ئایینی یێ ناڤدارێ ده‌ڤه‌را به‌هدینان بوویه د هه‌مان ده‌م دا هۆزانڤانه‌كێ ده‌ستهه‌ل و خامه خورت و نشتیمانپه‌روه‌ر ژی بوویه، هۆزان ب هه‌ردو زمانێن (كوردی و عه‌ره‌بی) ڤه‌هاندینه. شیره‌تا وی هه‌رده‌م ئه‌و بوویه كۆ هندی ئیسلامه‌تی و ملله‌تینی و مرۆڤاتینیه ئه‌و سێ شه‌نگسته‌نه و سێ تشتێن پێكڤه گرێداینه و نابیت ئه‌م خوه ژێ بێ مننه‌ت بكه‌ین، هه‌روه‌كی وی ب خوه د گۆتنه‌كا خوه دا ل ده‌مێ پێشكێشكرنا بابه‌ته‌كێ ل دوور جوداهیه‌ك د ناڤبه‌را روحێ و ژیانێ دا ل سالا (1993)ێ ل كه‌نالێ خه‌بات (دهۆك تیڤی) دبێژیت: (هه‌وه ئامانه‌ت ئه‌ڤ سێ تشته: ئیسلامه‌تینی، مرۆڤایه‌تینی، ملله‌تینی، ئه‌ڤ هه‌ر سێ تشته ئه‌ون كۆ مرۆڤ نه‌شێت خوه ژێ بێ مننه‌ت بكه‌تن و پێكڤه د گرێداینه)، دیسان وه‌كی مه ئاماژه‌پێكری كۆ سه‌یدا خودان هه‌لویستێن نه‌ته‌وی یێن زۆر جوان و بهێز و وێره‌ك بوویه و ئێك بوو ژ سه‌ركێشێن كۆ ل بوهارا 1991ێ سه‌ركێشیا كۆمه‌كا رهسپی و ماقوول و كه‌سایه‌تیێن ده‌ڤه‌رێ كری كۆ چووینه گوندێ (چه‌مجی ـ ده‌ڤه‌را رێكان) و پێشمه‌رگێن كوردینیێ ئیناینه د ناڤ شێلادزێ دا و ل مزگه‌فتا (شێلادزێ یا مه‌زن) بۆ خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ داینه نیاسین و په‌یڤه‌ك پێشكێشكری. هه‌كه ئه‌م ل هۆزانێن وی بنێڕین دێ بینین كۆ مرۆڤه‌ك بوویه هه‌رده‌م ڤیایه گازیه‌كێ بگه‌هینته ملله‌تێ خوه و گه‌لێ خوه هشیار بكه‌ت دا ملله‌تێ وی ژی وه‌ك هه‌ر گه‌له‌كێ دیتر به‌خته‌وه‌ر و شاناز بژیت، ئه‌ڤ رژدیا سه‌یدایی ژی دزڤریته هندێ كو هه‌ستا كوردینیێ ل ناڤ ده‌مارێن له‌شێ وی دا هه‌رگاڤ دهات و دچوو كۆ هه‌تا هه‌ستا نه‌ته‌وی و ڤیانا وی بۆ گه‌ل و وه‌لاتێ وی وه ل وی بكه‌ت كۆ هه‌رده‌م د خزمه‌تا ملله‌ت و وه‌لاتێ خوه دا یێ به‌رده‌وام بیت و خیانه‌تێ ل ئاخا وه‌لاتێ خوه نه‌كه‌ت و گه‌لێ خوه هشیار بكه‌ت و ره‌نگڤه‌دانا هه‌ستا نه‌ته‌وی د هۆزانێن وی دا یا دیار و زه‌لاله، ئه‌وی ڤیایه ب شێوێ گازیێ بۆ گه‌لێ خوه ب ڤه‌هینیت و ڤیایه گه‌لێ وی یێ ئێكگرتی و ئێكده‌ست و دل بیت و چو جاران كه‌رب و كینی د گه‌ل ئێك نه‌هه‌لینن، داكو ئه‌و ژی د ناڤ جیهانێ دا سه‌ربلند و سه‌رفه‌راز بژین و عه‌ڤرێن تاری ل ئاسمانێ وه‌لاتێ وان نه‌مینن و شه‌رمزارنه‌بن.
ل هۆزانا خوه یا بناڤێ (گه‌لی كوردا) گه‌لێ خوه هشیار دكه‌ت و دده‌ته دیاركرن هه‌كه هوون نه ببنه ئێكده‌ست و دل و ئێكگرتی نه‌بن، دێ وه‌كی به‌رخێ ل به‌ر كێرێ بن و دژمن دێ هه‌وه ژ ناڤ به‌ت، دا ل جهێ هه‌وه كه‌یفێ بكه‌ت، له‌ورا دبێژیت گوهداریا من بكه‌ن، یا ئه‌ز دبێژم دێ هه‌وه كێشیته خێرێ و هه‌وه سه‌ربلند كه‌ت ل ناڤ جیهانێ، ده‌مێ دبێژیت:
(گه‌لی كوردا كارێ خوه بكه‌ن وه‌رنه ڤێرێ
داكۆ نه‌بن به‌رخێ ل به‌ر كێرێ
یا كۆ ئه‌ز دبێژم دێ وه كێشیته خێرێ)
ل جهه‌كێ دیتر دا ل هه‌مان شعر دا دبێژیت و دده‌ته دیاركرن كۆ دژمن هه‌رده‌م یێ چاڤه‌ڕێی هندێیه ده‌لیڤه‌كێ ببینیت و ته ژناڤ ببه‌ت و خێر و بێرێن ته بۆ خوه بهێلیت و ل سه‌ر جهێ ته كه‌یف و خوه‌شیێ ببه‌ت و پێ شاد ببیت:
(دوژمنێ ته چاڤه‌رێ یه
دا ته پاڤێته به‌حرێ یه
سه‌ر جهێ ته بكه‌ت كه‌یفێ یه)
دیسان ل هه‌مان شعر دا ل جهه‌كێ دیتر دا دبێژیته ملله‌تێ خوه هه‌تا كه‌نگی دێ مینن ل خه‌و و خوه هشیار ناكه‌ن وه‌رن سه‌حكه جیهانێ كا چاوا ئه‌و سه‌ركه‌فتینه تو ژی چاڤ ل وان بكه دا ب سه‌ركه‌فی و دبێژیت كۆ به‌لگه‌یا مه بۆ یه‌كبوونێ ژی گۆتنا خودێ مه‌زنه.
(به‌رێخوه بده ڤێ عاله‌مێ كا ئه‌و چاوا سه‌ركه‌فتینه
ئه‌وان خوه كێشا مرنێ هه‌تا سه‌روادا هات ژینه
ده‌لیلا مه بۆ تفاقێ قه‌ولێ ڕه‌ب لعاله‌مینه )
ل جهه‌كێ دیتر ژی دا دبێژیت كو خودێ فه‌رمان یا ل مه كری كۆ ڤێكرا نه‌چین، ژ به‌ر كۆ هندی ڤێكرا چوون و دوبه‌ره‌كی یه دێ مرۆڤی ژناڤ به‌ت و ئه‌وه دبیته ئه‌گه‌رێ شكه‌ستنێ، له‌ورا ببنه ئێكده‌ست و دل دا ب سه‌ركه‌ڤن و به‌خته‌وه‌ر بژین:
(خودێ ئه‌مرێ مه كر گه‌لۆ
ڤێكرا نه‌چن فه‌ته‌فشه‌لۆ
له‌زێ بكه‌ن ڕابن هلۆ
ببنه ئێك ده‌ست و دلۆ).
