زمانێ دایك و گەشەكرنا هەستا نەتەوەیی
زێرەڤـان ئـۆسـێ
زمانێ دایك رۆلەكێ سەركی د ئاڤاكرنا ناسنامەیا نەتەوەیی و گەشكرنا هەستا نەتەوەیی دا دگێریت، چونكی ئەو دەرگەهێ كەلتووری یە كو بەها، نەریت و دیرۆكا هەڤپشك یا مللەتایە. ل هەرێما كوردستانێ، كو زمانێ كوردی هێمایێ ناسنامەیا نەتەوەیی یە، ب ئاشكرایی دهێتە دیتن كا چەوا پاراستنا زمانێ دایك هاریكاری د چەسپاندنا هش و هەستا نەتەوەیی و بەرهنگاربوونا سیاسەتێن ژناڤبرن و بنئاخكرنا كەلتووری د دیرۆكێ دا كریە.
زمان نە تنێ ئالاڤەكێ پەیوەندیێ یە، بەلكو ئێك ژ ستوینێن سەرەكی یە یێن كو ناسناما نەتەوەیی ل سەر دهێتە ئاڤاكرن. ب رێكا زمانی، دیرۆكا هەڤپشك، ئەفسانە، ئەدەبیات و كەلەپوورێ زارەكی دهێنە ڤەگوهاستن، كو هەستا ئینتمائا ب سەر ئێك كۆمەلا نەتەوەیی ڤە بهێز دكەت. د چارچۆڤەیێ كوردی دا، زمان هەردەم فاكتەرەكێ گرنگ بوویە د پاراستنا بیردانكا گشتی دا، كو هەلبەست، چیرۆكێن گەلەری و سترانێن فۆلكلۆری هاتینە بكارئینان بۆ گەشكرن و موكومكرنا ناسنامەیا نەتەوەیی، ب تایبەتی د دەمێن كو كورد رووبەرووی هەولێن ژناڤبرنا زمانی و كەلتووری بووین.
هەرێما كوردستانێ: ئەزمۆنا پاراستنا زمانی و گەشكرنا هش و هەستا نەتەوەیی:
سەرەرای بارودۆخێن سیاسی یێن دژوار یێن كو كورد ب سەدان سالا تێڕا دەرباز بووین، هەرێما كوردستانێ شیایە پێشكەفتنەكا مەزن د پاراستنا زمانێ كوردی و بهێزكرنا هەبوونا وی د دامەدەزگەهێن پەروەردەیی و رەشەنبیری دا بدەستڤە بینیت. پشتی سەرهلدانا پیرۆز ل سالا 1991 ، گاڤێن گرنگ د ڤی واری دا هاتینە هاڤێتن، ژوان:
١- بكارئینانا زمانێ كوردی د بەرنامەیێن خواندنێ دا: كو بوویە زمانێ سەرەكی یێ فێركرنێ د قوتابخانە و زانكویان دا، كو ڤێ چەندێ بەلاڤبوونا زمانێ كوردی د ناڤ نفشێن نوی كرە شەنگستە.
٢- چالاكیێن دامودەزگەهێن رەوشەنبیری: ب رێكا پشتەڤانیا چاند و ئەدەبێ كوردی، و پشتەڤانیا بەرهەمێن هونەری ب زمانێ كوردی، كو هاریكاری كر د دەولەمەندكرنا ناسناما كەلتووری یا نەتەوەیی دا.
٣- بەرفرەهكرنا راگەهاندنا كوردی: ب رێكا كەنالێن ئاسمانی، رۆژنامە و مالپەرێن ئەلەكترۆنی، كو بوونە ئەگەرێ بەلاڤكرنا زاراڤ و چەمكێن نەتەوەیی ب زمانەكێ كو هەمی كەس ئەڤرۆ تێدگەهن.
ئاستەنگێن بەرامبەر زمانێ كوردی:
سەرەرای ڤان دەستكەفتان، هێشتا زمانێ كوردی رووبەرووی چەندین ئاستەنگانە ، ژوانا:
دەڤۆكێن كوردی: كو جاران دبیتە ئەگەرێ مەزن د ئێكگرتنا زمانەكێ ستاندارد دا كو د خواندن و راگەهاندنێ دا بهێتە بكارئینان.
كارتێكرنا گلۆبالیزم و زمانێن بیانی: كو زمانێن دی، ب تایبەتی عەرەبی و ئینگلیزی، پێشبركێیەكا بهێز پێكدئینن، كو كارتێكرنێ ل سەر بكارئینانا كوردی د هندەك وارێن ئەكادیمی و بازرگانی دا دكەت.
لاوازیا ژێدەرێن زمانی و تەكنیكی: وەك كێمیا فەرهەنگ و وزارڤێن نوی، و لاوازیا ئاستێ پشكداریكرنێ ب زمانێ كوردی د تەكنۆلۆژیا دیجیتال دا.
ئاسۆیێن داهاتی: ستراتیژیێن گەشكرنا زمانێ كوردی بۆ پاراستنا زمانێ كوردی و بهێزكرنا رۆلێ وی د بەلاڤكرنا هەست و هشیاریا نەتەوەیی دا، پێدڤیە چەند رێكار بهێنە وەرگرتن، ژوان:
دەستپێكرنا پرۆژێن پشتەڤانی و وەرگێرانێ: بۆ بهێزكرنا جهێ زمانێ كوردی د زانست و ئەدەبێ جیهانی دا.
بكارهینانا تەكنۆلۆژیێ د فێركرنا زمانی دا: ب رێكا پێشخستنا ئەپلیكەیشن و مالپەرێن فێركرنێ یێن كو هاریكاریا بەلاڤكرنا بكارئینانا وی دكەن.
بهێزكرنا ڤەكۆلینێن زمانی: بۆ ئێكگرتنا زاراڤان و دروستكرنا فەرهەنگێن ئێكگرتی یێن كو هاریكاریێ د كێمكرنا جوداهیا دناڤبەرا دەڤۆكێن جودا دا دكەن.
پشتەڤانیا بەرهەمێن كەلتووری و راگەهاندنێ: بۆ پێشكێشكرنا ناڤەرۆكەكا راكێش ب زمانێ كوردی كو ئەدەبیات، سینەما، میۆزیك و راگەهاندنا دیجیتال ڤەدگریت.
زمانێ دایك بنەرەتێ ناسنامەیا نەتەوەییە، و د رەوشا مە كوردان دا، زمانێ كوردی هەردەم كەلا ئێكێ بوویە بۆ پاراستنا خۆیا نەتەوەیی و هشیاریا نەتەوەیی. بەردەوامیا هەولێن دهێنە دان ل هەرێما كوردستانێ بۆ پاراستن و بهێزكرنا زمانی گەرەنتیا داهاتیەكا كەلتووری یا بەردەوامە، كو زمانێ كوردی وەك پرەكێ دمینیت نفشان ب دیرۆك و كەلەپوورێ وان ڤە گرێددەت، و هەبوونا وان ل سەر گۆرەپانا جیهانی وەك مللەتەكێ خودان تایبەتمەندی و ناسنامەیا تایبەت دووپات دكەت.
