زمـانـێ مـە نـاسنامەیـا مـەیـە
رێـژیـن حكمەت
زمان گیانێ گەلە، زمان نەبیت گەل و وەلات نابیت، زمان ئەو تفەنگا ڤەشارتییە، هەردەمێ مرۆڤ پێدڤی بوو دشێت بۆ داگیركەر و نەخەزێن زمانێ كوردی و كوردستانێ بكاربهینیت، د فەرهەنگا ویكیپیدییا جیهانی دا هاتییە زمانێ كوردی د ناڤ ١٦٨ زمانێن جیهانێ دا ب رێزا هەشتێ دهێت، بەری زمانێ توركی و عەرەبی و فارسینە، هژمارا پەیڤان 918123 پەیڤن، ئەڤە بتنێ زاراڤێ كرمانجی و سۆرانی، ژبلئ زاراڤێ هەوارمی و زازاكی هتد نەهاتینە زێدەكرن. ئەگەر ئەڤ زاراڤە بهێنە زێدەكرن چێدبیت بچیت بەری هندەك زمانێن دی، ئەڤە دەولەمەندییا زمانێ كوردی دیاردكەت، بەلێ گەنج كورد ڤێ چەند بەرچاڤ ناوەرگرت زمانێ كوردی تێكەلی زمانێن بیانی دكەت ل دەمێ بكارهینانێ، جەلاددەت بەدرخان دبێژیت: ((دار ل سەر كۆكا خوە و مرۆڤ ل سەر زمانێ خوە)) هەر چەند سالان دوژمن دهاتن هێرش دكرنە كوردستانێ داكو بشێن جهێ كوردان داگیركر بكەن، بەلێ مخابن نەشییان مە ژناڤببەن ب سەرشۆڕی دهاتنە ژناڤربن، بەلێ وەسا دیارە ب ناڤێ پێشكەڤتنێ ئەم دێ خوە ژناڤبن.
ب زمانێن بیانی ئەم یێن زمانێ كوردی ژ ناڤ دبەین! مللەتێ كورد ئێك ژ وان مللەتانە كو گەلەك جاران هاتییە داگیركرن، دوژمنان گەلەك هەول داینە زمانێ خوە ل سەر زمانێ كوردی زال بكەن، ئێك ژ وان دوژمنان حوكمەتا ئیراقێ بوو، ڕەوشەنیر، خەباتكەر، تێكۆشەرێن كوردی گەلەك هەولدان زمانێ كوردی ل ئیراقێ بكەن زمانەكێ فەرمی و ژ وان ژی (ئەمین زەكی بەگ)…هتد.
ئەڤ هەولدانە ل سالا ١٩٣٠ پەیدابوون و داخوازا وان زمانێ كوردی بیتە زمانەكێ فەرمی، ل ئەوی دەمی سەركردێن ئیراقێ گۆتن ئاریشە نینە زمانێ كوردی ببیتە زمانەكێ فەرمی، بەلكو ئاریشە ئەوە زمانێ كوردی چ نانی پەیدا ناكەت، كوردان بەرسڤ دا و گۆت: زمانێ كوردی بۆ مە ژ نانی گرنگترە! پشتی چەندین شەهید و قوربانیان، كورد شیان ل سالا ٢٠٠٥ داخوازیا هندێ بكەن، كو زمانێ كوردی ببیتە زمانەكێ فەرمی ل ئیراقێ، پشتی ئەڤ دەستكەڤتە ب دەست كوردان كەڤتی، ڕاگەهاندنا كوردی و پەروەردا كوردستانێ كار ژ بۆ هندێ كر، زالبوونا زمانێن بیانی ل سەر زمانێ كوردی نەهێلن، تایبەت زمانێن (عەرەبی و فارسی و توركی)
بەلێ ئەم بەروڤاژی ئەڤێ چەندێ نە پشتی ئەڤ دەستكەڤتە ب دەست مە كەڤتی ل جهێ خەلكی و جیلێ نوی فێری كوردیەكا پەتی و ساخلەم بكەن، هەر ئەڤ ڕاگەهاندنە، ئەڤ پەروەردە، ئەڤ خەلكە ڕۆژ بۆ ڕۆژێ ب زمانەكێ پری بیانی كوردیەكا پەیڤێن بیانی یا دەردكەڤیت، چونكی ئەم پێكولا ناكن زمانێ خوە پێشبێخین و ئەمێ بەرەڤ ژ ناڤچوونێ دبەین. بتنێ بۆ ناڤ ئەم یێ ل دویڤ زمانی دچین، دبێژین زمانێ مە كوردیە، بەلێ هەتا ئەڤی دەمی ئەز نابینم مە كوردان خزمەتا زمانێ كوردی كربیت، چونكی هەتا نوكە ئێك ڕێنڤیس نینە و نە بوویە زمانەكێ زانستی، هەر دەڤەر و عەشیرەك ڕێنڤیس و ئاخڤتنا خوە ب دورست ددانین. خزمەتا مە بۆ زمانێ كوردی كری ئەڤەیە! ژ هەر ئالیەكێ ئەم ژ پەیڤێن بیانی پر دكەین، بێ كو مەترسیا وێ بزانین! هەر كارەكێ تو بچیێ دڤێت تو (ئینگلیزی یان عەرەبی یان توركی) بزانی یان ناهێیە وەرگرتن ل وەلاتێ. پا ئەز دەرچوویا پشكا زمانێ كوردی مە، ئانكو كار بۆ من نینە. قوتابیێ زانكۆیێ ئەڤرۆ شەرم دكەت بێژیت، ئەز یا پشكا زمانێ كوردی دخوینم، ئێكەم ئاخڤتن بهێت دەستی دێ بێژن ژ خوەیە ب كێر چ ناهێت، باشە ئەگەر ئەز بۆ زمانێ خوە نەخوینم و تو نەخوینێ و هەر بێژی بكێر ناهێت، كی دێ هێت زمانێ مە خوینیت و بەرەڤ پێشڤەبەت، پشتڕاست بە كەسێ بیانی بۆ مە ڤێ چەندێ ناكەت.
ستران و ڤیدیۆ د ترومبێلێ دا، ل كافیەكێ یان د ناڤ مالێ دا دوبلاژ و فلم هەمی (توركی و عەرەبی و ئیرانی)نە، مە ب ڕێیا سینەمایێ چ ژ كولتوورێ خوە نەزانی هەتا ئەم زمانێ خوە باش بزانن، هندی مە دیتیە دوبلاژا وان فلمانە، یێ ل دەڤەرێن كوردی و خوینداریا بنەمالایە.
زارۆكێ كورد هێدی كوردیێ نزانیت، هاتن چوون و سلاڤ ژی ب كوردی نەهێلایە و (های و بای)ە، قوتابخانە و زانكۆ پەیمانگەهێن حكومی هێدی گرنگیێ ب خواندنا كوردیێ نادەن، زارۆكی ب ناڤێ پێشكەڤتنێ فێری ئنگلیزی و عەرەبیێ دكەن، مانە زارۆك پاشەرۆژا مللەتی نە، ئەگەر ئەو زارۆك زمانێ خۆ نەزانیت، پاشەڕۆژا ئەڤی مللەتی ئەوە زمانێ كوردی نەهێلن، خوە گل زانكو و پەیمانگەهان ژ خۆ ناگرن ب كوردی باخڤن، هەتا ناڤێن بابەتان ب كوردی نانڤێسن، ئەی هەوار بۆ هەر كارەكێ پێشكەڤتی ئەم پاشكەڤتینە..! ئەو ب خۆ هەتا نوكە یێ پرە ژ پەیڤێن بیانی، تو زێدەتر نەكە ب ناڤێ پێشكەڤتنێ، بۆ نـموونە پەیڤا (ڕێست) ئەم دشێن ل جهێ ئەوێ (بهێنەڤەدان) بكاربهینن، ئەم دێ ڕێستەكێ وەرگرین، ما بۆچی نابێژن ئەم دێ بهنڤەدانەكێ وەرگرین!
(فۆنۆلۆجی _ پەیڤسازی یان وشەسازی)، (سینتاكس، رستەسازی)، (فونەتیك. فۆنۆلۆجی _ زانستێ دەنگی)، (ئەكادمی _ زانستی)، (بایولۆجی _ زیندەوەرناسی)، (كومسیون _ لیژنە)، (پراكتیك _ جێبەجێبكرن). د ڕاگەهاندنێ دا پتریا پەیڤان یێن بیانی دهێتە بكارهینان و سەرپشك كرن، ڕاگەهاندن ب ئەگەرێ سەرەكی دهێتە دانان بۆ بەرەڤ پێشڤەچوونا زمانی. گەلەك پەیڤێن دی مە یێن هەین یا كوردی ناهێتە بكارهینان و بەرەڤ بكارئینانا یا بیانیڤە دچن.
ئەگەر هەر ئێك ژ مە ژ خۆ دەست پێ بكەت، زمانی ژ پەیڤن بیانی بشۆت، گەلەك باشترە تو خۆ فێری زمانەك دی بكەی، راستە جوانە تە شیان هەبن ب زمانەك دی باخڤێ، بەلێ ژ وێ كرێتتر نینە زمانەكی تێكەلی زمانێ خۆ بكەی، تە پەیڤێن كوردی هەبن و بۆ خوە دیاركرنێ پەنایێ ببەیە بەر پەیڤێن بیانێ، ژبەركو تو بڤێ كریارێ یێ خەباتا باب و باپیران بن پێدكەی!