سازا ئازادیێ

محسن عەبدولڕەحمان

کەڤال: کەسەکێ ساز هەلگرتی وێنەدکەت، ل سەر سازێ کوترەک سپییە، پاشخانە ناوازەیە ب هێمایێن رەنگێن تێکهەلکێشای، کو زەر و پرتەقالیێ گەرم ل سەر دزالن، ئەوێن راست و چەپ بەرب خولیکی دچن.
هێماگەرییا کەڤالی:
کەساتی گەنجەکێ ب جلکێن کوردی ئامیرێ سازێ ب رێزلێنانا قوربانێ بلند راگرتییە، کو ئامیرێن مۆزیکێ د کولتۆر و رەوشەنبیری و چیرۆکاندا هێمایێ دەربڕینێ ژ هەستانە، لەو دبیت بلندکرنا سازێ ئاماژەبیت بو ئۆمێد و گەڕیان ل ئەڤراز و بلندبوونێ.
کوترا سپی:
کوتر هێمایێ جیهانیییە بو ئاشتی و پاکی و ئازادیێ، جهێ وێ ل سەر ئامیرێ مۆزیکێ هایدانێ ب پەیوەندییا د ناڤبەرا مۆزیک – کولتۆرییە، ئەڤ سالۆخە دبیت بەرێخودانا هیڤیێیە، ئاڤریا ئەڤراز بەرب سازا بلندکری تەماشەکرنە ل کوترێ و ئاسمانی، دبیت ئاماژەبیت بو هیڤییەکێ یان پەیوەندییەک گیانی،کەڤال هەمی هەلگرا پەیامەکا هیڤی و ئاشتیێ یە، دبیت دەربڕینێ ژ هۆنەری نیشانددەت و د بەرتەنگیاندا و پەیوەندیێ ب سالۆخەتێن بلندڤە هەبیت، ئەڤە بیروکەیا بەرخۆدان و سەرکەفتنێ بهێزدئیخیت.
رەنگ:
نیگارکێشی رەنگێن زیندی و ژیندار و دەربڕینکەر بکارئیناینە، پلەیێن رەنگێن گەرم ژ زەر و سۆر و پرتەقالی لدور سەری هەست ب وزە و سۆز و رەوشەنگەریێ ددەن، دیسان سارە رەنگێن خولیکی و دویکێلی لدور ناتەبایەکێ بالکێش دبەخشیت و کووراتییەکێ لێ زێدەدکەت، کارلێکیا ڤان رەنگان ژ لایێ جوانکاری و سۆزداریێڤە یا دلخۆشکەرە،
هێماگەرییا رەنگان:
«رەنگ هێمایەک بەرنیاس و دەربڕینکەرە لدەف هۆنەرمەندی کو ددانیتە جهی گۆنجایێ کەڤالی»(1).
هەبوونا رەنگێ گەرم ژ زەر و پرتەقالی کو دگەرمن و پڕی ژیان و پەرۆشی و هیڤینە، هەبوونا وان ل دۆر گەنجی هایدانێ ب هێزا گیانی و گوڕییەک ناڤخۆ و دبیت گەشاتییا پاشورۆژی ددەت، دیسان دبیت ئاماژەبیت بو ئەلند و هەلاتنێ یان دەستپێکەک نوی و گەش، خولیکیێ ل رەخان پتر ئاماژەیە بو بەرتەنگی و بەرەللایێ، کو دیمەنێ دویکێلی هایدانی ب ژینگەهەکا پری شلەژانی و ململانێیە، دبیت ژی ئاماژەبیت بو دەمێن سەرکۆرتکرن و چەوساندنێ،جوداهییا د ناڤبەرا رەنگێن رەنگز و رەنگێن تۆخ و تاریدا کوپیتکا هێماگەریییە، ئەڤ جوداهییە ڤەگێڕانەکا بینرایە بۆ رۆناهیی د ناڤ تاریاتیێدا، یان ڤەگۆهاستنە ژ رەنگین ئاگرین بو رەنگێن دویکێلی و هێمایە بو گوهۆرینێ ژ ململانەکێ بو دەربازبوونی ژ ئاستەنگێ ب شکاندنا بازنا ترسێ.
کەڤال ب گشتی دەربڕینە ژ هێزا هۆنەری وەکو پرەک بو ئاشتیێ د دەمین ململانی و ناکوکیاندا، ئەو کارەکێ هۆنەریێ بهێز و دەربڕینکەرە، تێکەلەکە ژ رەنگ و هێما بو گەهاندنا پەیامەک کوور بکارئیناینە.
ساز:
هێمایێ کولتۆر و رەوشەنبیری و ناسنامەیێیە، بلندکرنا وێ دەربڕینە ژ هێز و ب خۆشانازی و پەرۆشی و بلندیێ، ئاڤریا گەنجی بو ئەڤراز و سەنتا کوترێ ئاماژەنە بو بەرب پاشەرۆەک باش و گەشتر، گەنج ل نیڤا کەڤالی یا بالکێشە و بلندکرنا سازێ هێلەکا بهێزا راکیشای بەرەف ئەفراز دروستکرییە، کو ئاڤریا بینەری بۆ دیارکرنا گرنگییا وێ رۆناهییا لپشت سەری ئاراستەدکەت، کو مەهوەشەک ژ زەرێ زێرینێ سالۆخەتا میترای ل کوردستانی و ئەپۆلۆ ل گریکستانێ پێکئینایە(2).
دەربڕین:
سەرباری نەدیاربوونا هووریێن دێمی گەنجی، لێ شێوە هایدانێ ب هەستەکێ کوور ژ تێهزرینێ و دلینیێ ددەت.
هێماگەری:
کەساتی ب جلک و جەمەدانیا نەریتی یا کوردی وەک ئاماژەکرن بو ناسنامەیا کولتۆرییە، ئامیرێ ژەندار – وتری – کو ئامیرەکێ کوردیێ بەربەلاڤە، لێ شێوەیێ بلندکرنا وێ وەکو چەکی یان ئالایە کو هەلگرا هێماگەرییەکا هەرەمەزنە، هەکە مەبەست پێ تنێ مۆزیک بیت وەکو هۆنەر، ئەو نیشانا داهێنان و دەربڕینێیە ژ کولتۆرێ رەوشەنبیری و، بەسی کوردانە شانازی کو تا نها پشکێن ئامیرێ سازێ و ناڤێن مقامان ب زمانێ کوردینە، ئەڤ قەنجییە ڤەدگەڕیت بۆ داهێنەرێ بلیمەت زریابی(3).
ئەڤ رەنگێ بلندکرنا سازێ ئاماژەکرنە بو هێزا مۆزیکێ و هۆنەری وەکو شێوەیەکێ نەرازیبوونێ یان دەنگێ بێدەنگان یان ئاگەهدارکرن ب ناسنامەیێ.
پەیام:
نەهەڤسەنگییا وەکهەڤ و کارتێکرنا دلینی د بەلاڤکرنا رەنگێن گەرم و ساردا رەنگڤەدانا رەوشا دەروونی و جڤاکی یا ئالۆزە، هندی ئاراستە و سەنتا گەنجی و سازێ و کوترێ بەرب ئەڤرازییە، ئەو هێلێن بینڕایێن بهێز د ئافرینیت، هەڤسەنگی یا کێمە چونکۆ رۆناهی و گەنج ل ئێک جهن، ئەڤە بینینێ راستەوخۆ بەرب ناڤەندێ رادکێشیت.
تێبینی:
سەرباری شاکارییا کەڤالی لی هەر ژ تێبینییا بیبەهر نینە، دەمێ هێماگەری یا بهێز د هەمان دەمدا خاڤیێ د دیمەنیدا دبینین، ئەوژی بینەرێ نەئاگەهدارێ هەڤگرێکا رەوشەنبیری و مێژووییا گرێدای بابەتێ کەڤالی/ ناسنامە و دۆز و کولتۆرێ کوردی/ کو بزەحمەتە د پەیام و ئارمانجێ تێبگەهیت! دیسان گەنج و ئاڤڕیا وی یا دیارە، لێ ئەگەر هووریێن دێمی پتربانە، دا چێتر کەساتییا وی د دیمەنیدا رۆهن و کارلێکەرکەت.

ژێدەر:
(1) تجلیات الرمز لاعمال رواد الرسم العراقی المعاصر،أ.م.د.
لقمان وهاب حبیب المظفر، جامعه‌ الكوفه‌/ كلیه‌ التربیه‌ الاساس/ قسم ریاض الاطفال، ێژار 2021، ص307.
(2) كلود عبید، الاألوان (دورها، تصنبفها، مصادرها، رمزبتها، ودلالاتها) مراجعه‌ وتتقدیم: الدكتور محمد حمود، طریق المعرفه‌، 3013 بپ109.
(3) محسن عەبدلڕەحمان، زریاب.. لێگەڕیان ل ناسنامەیێ د هەڤگرێکا ماراندا، لژێر چاپێیە.

کۆمێنتا تە