سالانە حەفت ملیۆن مرۆڤان د کوژیت
ئه‌ڤرۆ:
فشارا خوینێ، ئانکو وەکو تشتەکی مروڤ خورتیێ لێبکەت و بشدینیت، یاھەی یا زێدە کو ئەنجامێن خراب ل دووڤ خوە دھێلیت وەکو نەخۆشیا دلی و گولچیسکا و یا مێشکی، و ئەو ھزر نەیا دروستە ئەوا دبێژن ب تنێ دانعەمران فشارا خوینێ ھەیە، لێ بو دانعەمرا تشتەکێ نورمالە و پرانیا جارا چ نیشان دیارنینن ، لەورا دبیتە جھێ مەترسیێ و مرۆڤی ب بێ دەنگی دکوژیت و ڤەکولین دیاردکەن کو سالانە ئەڤ نەخوشیە دبیتە ئەگەرێ مرنا حەفت ملیون مرۆڤان ل جیھانێ.
د.مەردان خەلیل، تایبەتمەندێ نەخوشیێن دل و ھناڤا دیارکر کو فشارا خوینێ دبێژنێ بری، ئانکو تشتەکی مروڤ خورتیێ لێبکەت و بشدینیت، ئەو شداندن کو خوین ب وێ شداندنێ دئێخیتە ل سەر دیوارێن بوریێ، ئانکو خوین وەکی سایلەکێ بوریێن خو وەلێ دکەت فرەھبونەکێ د ئێخیتێ و گۆت: فشارا خوینێ ل دەڤ ھەرکەسەکی ھەیە، لێ فشارا ھەی یا نورمال و یاھەی یا زێدە کو ئەنجامێن خراب ل دووڤ خوە دھێلیت و ھندەک سەربارکان پەیدا دکەن، وەکو نەخۆشیا دلی و گولچیسکا و یا مێشکی، تشتەک وەکی زختێ ل خوینێ دکەت کو کارتێکرنێ ل سەر دیوارێن بوریێن خوینبەر و خوینھێنەر دکەت کو فشارا خوینێ پەیدا دکەت.
د.مەردان دیارکر ژی فشارا خوینێ یا نورمال کو کەسەکێ نەیێ ماندی دبیت ماندی بیت و کەسەکێ ئارام بیت کو دبیت، رێژەیا سەری دڤێت ١٤-١٥ نەبوریت، و یا خوارێ ٩ کێمتر نەبیت و گۆتژی: ھندەک جارا فشارا خوینا مروڤی بلند دبیت ب شێوەیەکێ وەختی ئانکو بو دەمەکێ کێم ئەوژی چێدبیت ژ ئەگەرێ تورەبوونێ یان ترسێ یان ماندی بوونێ بیت، ئەڤە رامانا وێ چەندێ نادەت کو وی کەسی فشارا خوینێ ھەیە.
تایبەتمەندێ نەخوشیێن دل و ھناڤا دیارکر ژی ئەو ھزر نەیا دروستە ئەوا دبێژن ب تنێ دانعەمران فشارا خوینێ ھەیە، لێ بو دانعەمرا تشتەکێ نورمالە و گۆت: پشتی چەندین ڤەکولین ھاتینە کرن ئەگەرێ بلندبوونا فشارا خوینێ یابەردەوام پەیدادبیت کاچەند بو دانعەمران مەترسی ھەیە وەسا بو گەنجا ژی ھەیە، ژبەر ھندێ ھەردولا تووشی فشارا خوینێ ببن، ژبەرکو ئەگەر نەدیارن ھەر کەسەک تووشی فشارا خوینێ دبیت، بەلێ ٩٥% ئەگەرێن ڤێ نەخوشیێ دیارنینن، و نەھاتیە زانین ئەگەرێ سەرەکی چیە، ھندەک ئەگەر ھەنە وەکی بەرک دناڤ گولچیسکان دابیت یان ئێک ژ بوریێن خوینێ تەنگ دبیت یان وەرەمەک ل سەر گولچیسکێ ھەبیت، بەلێ یێن دی نەھاتینە زانین.
دەربارەی نیشانێن نەخۆشیێ، د.ئەمین موسا تایبەتمەندێ دل و ھناڤا دیارکر کو پرانیا جارا چ نیشان دیارنینن کو ئەڤ جورە جھێ مەترسیێ یە، لەورا پشتی ھندەک سەربارک بو دروست دبن پاشی لێ دیار دبیت، یان ھندەک نیشانێن دی ھەنە وەک سەر ئێشان و گیژبوون و بھێن تەنگی و ماندی بوون و ھندەک نیشانێن دی.
د.ئەمین موسای دیارکر ژی ھەکە فشارا خوینێ بلند بوو و چارەسەری بۆ نەھێتەکرن دبیتە جھێ مەترسیێ، ژ بەر ھندێ گەلەک سەربارک لێ دیار دبن ب تایبەت ھندی یا بلند بیت بۆ ماوەیەکێ درێژ بمینیتە بلند دێ پتر جھێ مەترسیێ بیت و گۆتژی: سەربارکا ژ ھەمیا ب مەترسیتر ئەوە کو کارتێکرنێ ل دەمارێن خوینێ یێن دلی دکەت، گەلەک جاران دبیتە ئەگەرێ جەلتەیا دلی و دەمارێن خوینێ دھێنە گرتن و جەلتەیا مێشکی و گولچیسک ماندی دبن و کارتێکرنێ ل چاڤان ژی دکەت کو تورا چاڤی لاواز دکەت.
د.ئەمین موسا دیارکر ژی گەلەک کەسا ژ ئەگەرێ بلندبوونا فشارا خوینێ گیانێ خوو ژ دەست دایە و گۆت: ھەکە دووڤچۆن بۆ نەھێتە کرن، یان جارا ئێکێ بیت بھێتە کەسەکی، رەنگە ھندەک کەس دەرمانێن خوە ب دروستی ب کارنا ئینن لەورا دبیتە ئەگەرێ وێ چەندێ ھندەک نەخوشیێن دی ل دەف پەیدا ببن.
دەربارەی رێکێن خوپاراستنێ ژ نەخۆشیێ د.ئازاد ێالح دیارکر کو پێدڤی یە مرۆڤ خوارنەکا ساخلەم بخوت و خوە دووربکەت ژ خوارنێن پری چەوری و خوارنێن رێژەیەکا بلندا خوێ دناڤدا ھەروەسا، ئەنجامدانا وەرزشێ یابەردەوام و گۆت: ھەرچەندە ب شێوەیەکێ تمام ژێ ناھێتە پاراستن، ژبەرکو رەنگە ھندەک نەخوشیێن دی ل دەف نەخوشی ھەبن و ببنە ئەگەرێ بلندبوونا فشارا خوینێ وەکی ئێشێن گولچیسکا و بوریێن خوینێ نەخوشیێن دی.
دەربارەی چارەسەریا فشارا خوینێ د.ئازاد ێالح دیارکر کو نەخوش دڤێت کەسکاتی و فێقی گەلەک بخوت، دیسا کێشا خوە کێم بکەت، ھەکە یا زێدە بیت و بەردەوام وەرزشێ بکەت و گۆت: ھەکە وان خالا مفا نەگەھاندە نەخۆشی، پێدڤیە سەرەدانا نوشدارەکێ تایبتمەند بکەت بو وەرگرتنا چارەسەریێ.