سایكۆلۆژیایا بڕیارێن سیاسی
سیسته‌مێ سه‌ربۆرا سیاسیا هه‌ر ولات و نه‌ته‌وه‌یه‌كێ بزاڤێ دكه‌تن بۆ مه‌به‌ستا پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌یی د كاودانێن ئاشتی یان جه‌نگی دا هنده‌ك بڕیاران بده‌تن كو گرێداینه ب هنده‌ك فاكته‌رانڤه. ئێك ژ ڤان فاكته‌را بناسێن سایكۆلۆژینه كه ڕۆله‌كێ مه‌زن دگێڕن د ناڤه‌رۆكا په‌یوه‌ندیێن مرۆڤی د كاودان و هه‌لوێستێن سیاسیدا. چونكی جیاوازیا كۆ د بڕیارێن سیاسی دا رووی دده‌تن تا ڕاده‌یه‌كێ گه‌له‌ك په‌یوه‌ندییا هه‌ی د بیر و باوه‌رێن سیاسه‌تواڤاندا. ئه‌ڤ بیروباوه‌ره بخۆ كارتێكرنێ ل سه‌ر جۆرێ تێگه‌هشتنا وان ژ كاودانێن سیاسی و ره‌هه‌ند و قۆناغێن دیارده‌یه‌كا سیاسی دكه‌تن، و ل دۆماهیكێ ژی هه‌ر ئه‌ڤ سیاسه‌توڤانه كو بڕیارێ ل سه‌ر گه‌له‌ك بڕیارێن گرنگ و چاره‌نڤیس سازێن نه‌ته‌وه‌یی دده‌ن. ئه‌ڤ بیروباوه‌ر و ئاراسته و بۆهایێن كۆ د ناڤه‌رۆكا تاكی و ستراكتوورێ كه‌ساتییا وی دا هه‌ین پێكڤه كار دكه‌ن ل سه‌ر چه‌وانییا هه‌لسه‌نگاندنا وی بۆ ڤی كاودانی و هه‌لوێستێ سیاسی و پاشی ژی بڕیاردان ل سه‌ر وێ د به‌رژه‌وه‌ندییا نه‌ته‌وه‌ییدا یان ژی به‌رۆڤاژی دژی ڤان به‌رژه‌وه‌ندییا. بۆ نموونه تێگه‌هشتن ژ هندێ كا بۆچی د ڤێ قۆناغێدا رۆژئاڤا هنده خه‌مخۆرێ هاریكارییا گه‌لێ كوردستانێیه كارتێكرنه‌كا مه‌زن یا لسه‌ر بڕیارێن سیاسی دا هه‌ی. رۆژئاڤا ژ ڤێ چه‌ندێ دڤێتن كۆمه‌كا به‌رژه‌وه‌ندییا ب پارێزیتن و بده‌ستخۆڤه بینیتن و ڤان به‌رژه‌وه‌ندیی یا وه‌كی كریار و ره‌فتار و بڕیاره‌كا سیاسی ڕه‌وره‌وه‌یا دۆخێ هاریكارییا وان د به‌ره‌نگارییا تیرۆریزمێ و دیتنا وان بۆ كوردستانێ گۆهۆڕی. په‌یداكرنا بازاڕه‌كێ نوی و جیهانی و نێزیك ل رۆژهه‌لاتێ و نه‌خاسمه ئه‌ورۆپایێ بۆ فرۆتنا كه‌ره‌سته و كه‌ل و په‌لێن خۆ و نه‌خاسمه ژی ته‌كنه‌لۆژیێن نوی و سه‌رده‌میانه، و په‌یداكرنا ژێده‌ره‌كێ په‌ترۆلێ وه‌ك كه‌ره‌سته‌یه‌كێ به‌راهی و خاڤ د هزاره‌یا سێهه‌مدا، و ده‌لیڤا هنارتنا هزاران كاركه‌ر و بسپۆرێن خۆ و ڤه‌كرنا سه‌دا كۆمپانیێن وه‌به‌رهێنان و به‌رهه‌مهینانێ ل كوردستانێ پشكه‌كن ژ ڤان به‌رژه‌وه‌ندییا. ژ لایه‌ك دیتر ڤه مه‌ترسییا تووندڕه‌ویی و تیرۆریزمێ نه‌ك ته‌نها بۆ ئاسایێشا كوردستانێ و ده‌ڤه‌رێ و بگره ژی ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن وان ل ده‌ڤه‌رێ و جیهانێ، و به‌لكۆ ژی ترس ژ به‌لاڤبوونا ڤێ ته‌وژمێ به‌ره‌ڤـ ئه‌وروپایێ و رۆژئاڤایێ و هه‌تاكۆ ئه‌مریكایێ بخۆ ژی ئه‌گه‌ره‌كه بۆ هندێ پویته‌یه‌كێ پترتر ب هێزێن پێشمه‌رگه‌هی وه‌ك هێزه‌كا مێرخاس ل كوردستانێ بده‌ن وه‌ك ته‌نها هێزه‌ك كو دشێتن ئاست و ڕێژه‌یا ڤێ مه‌ترسیێ ل سه‌ر كوردستانێ و ده‌ڤه‌رێ و رۆژئاڤا و به‌لكۆ ژی جیهانێ كێم بكه‌تن. ژ ئه‌گه‌رێن دیتر ژی ئه‌زموونا كوردستانێ د ماوێ ڤان چه‌ند سالێن بۆری و نه‌خاسمه ژی پشتی بهارا عه‌ره‌بی و ئاواره‌بوونا هزاران و مه‌لیۆنه‌ها ئاواره‌یانه كه ژ ئۆل و نه‌ته‌وه‌یێن دیتر كه ل كوردستانێ وه‌ك په‌ناگه‌هه‌كێ ئێمن و ته‌نا هاتینه حه‌واندن، نیشانی رۆژئاڤایێ دا كه كوردستان دشێتن ببیته مۆلگه‌هه‌كێ هێمن و ئارام بۆ سه‌رجه‌م گه‌ل و نه‌ته‌وه و ئایین و مه‌زهه‌بان هه‌كه‌ر دوژمنێن گه‌لێ كوردستانێ بهێلن. ژلایه‌ك دیترڤه نه‌مانا مه‌ترسییا بلۆكێ كۆمۆنیزمێ كه وه‌لاته‌كێ وه‌كی توركیایێ بۆ ماوه‌ی زێده‌تر ژ پێنجی سالانه ژ لایه‌نێ رۆژئاڤاڤه وه‌كی چه‌په‌ره‌كێ لبه‌ر سینگێ وێ ته‌وژمێ سۆسیالیزمی هاتیه بكارئینان و پشتگیری كرن، دا به‌لاڤ نه‌بیتن، یا بۆ رۆژئاڤایێ ل ڤێ ده‌ڤه‌را جۆگرافی هێجه‌ته‌ك خۆشكری كه پترتر به‌رێ خۆ بده‌ته نه‌ته‌وه‌یه‌كێ وه‌كی كوردان و سه‌ره‌ده‌رییه‌كا دیتر و جیاواز ژ ئه‌وا ل قۆناغێن پشتی هه‌ڕفتنا ئیمپراتۆریه‌تا عۆسمانی و جه‌نگێن ئێكه‌م و دووهه‌مێن جیهانی دگه‌لدا هاتیه‌كرن، بهێته كرن. بێگۆمان ئارمانجێن دیتر ژی بناسن بۆ پترتر ته‌كه‌زكرنا رۆژئاڤایێ و ب هێجه‌تێن جیاواز هاتنه ناڤ ده‌ڤه‌رێن كه پاراستنا هنده‌ك ژ هاوپه‌یمانێن خۆ یه ل رۆژهه‌لاتا ناڤین ل دژی هنده‌ك ئالیانڤه.
ژ ڤێ چه‌ندێ یه كه تێگه‌هشتنا سیاسه‌توانێ كورد د شرۆڤه‌كرنێن ژ ڤی بابه‌تی و تێگه‌هشتن ژ سیاسه‌ت و ڕێره‌وه و چه‌وانییا زڤڕینا جیهانێ هاریكاره‌كێ باشه د بڕیاردانێ لسه‌ر كاودان و به‌رژه‌وه‌ندیێن نه‌ته‌وه‌یی لڤێ قۆناغا جه‌نگ ل دژی تیرۆرێ كه ئه‌ڤرۆكه وه‌كی سه‌رۆك بارزانی دفه‌رمووتن كورد پێش جیهانێ ڤه شه‌ڕی دگه‌لدا دكه‌تن.
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیێ / به‌شێ ده‌روونزانی / زانینگه‌ها زاخوَ
