سایكۆلۆژیایا خۆد-لۆمه‌كرن د سیاسه‌تا كورده‌واری دا
گه‌له‌ك جاران، چ ل سه‌ر ئاستێن بلند و د ناڤ ته‌خێن ره‌وشنبیر و تێگه‌هشتی و تاكو ئه‌كادیمی و سیاسه‌تڤاناندا ، و چ ل سه‌ر ئاستێن نزم و ل ناڤ خه‌لكێ ساده و سڤیل، تێبنییا هندێ دهێته كرن كو تاكێ كورد به‌رده‌وام لۆمه‌ی خوه و سیاسه‌ت و كاودانێن سیاسی و جڤاكیێن خوه دكه‌تن. ئه‌ڤ لۆمه‌هیه یا گه‌هشتیه ئاسته‌كی كو یا تێكه‌لی سایكۆلۆژیایا ڤی تاكی بووی و بشێوه‌یه‌كێ ئۆتۆماتیك و بێده‌ستی دهێته گۆڕێ و كارتێكرنه‌كا نه‌رینی یا ل سه‌ر ڤی تاكی كری و ڤه‌قه‌تیان به‌لكو گرێ یه‌كا سایكۆلۆژیك د ناڤ ستراكچه‌رێ كه‌ساتیا خوه دا دروست كری و بوویه ئه‌گه‌رێ هندێ وێنه‌یه‌كێ شێواندی یێ ژ كه‌ساتیا خوه ئاڤا كری و تێدا دوهی و ئه‌ڤرۆ و سۆبه‌هی تا ڕاده‌یه‌كێ ل نك تێكه‌ل و به‌لكو به‌رزه و وندا بووین ژی.
ئه‌زموونا دوور و درێژ و ته‌حل و نه‌خاسمه ژی شكه‌ستێن سیاسیێن ل ڤان چه‌ند ده‌هكێن دوماهیكێ ژ خه‌باتا نه‌ته‌وه‌ییا كورد ل هه‌موو پارچه‌یێن كوردستانێ تووشی بزاڤا كورد و سه‌ركرداتیا وێ هاتی، هه‌ڤكات بووینه د گه‌ل ژناڤچوونا سه‌ركاروانێن ڤان شۆرشێن كوردی و گه‌له‌ك خه‌لكێ سڤیل و بێگۆنه‌ه، و پێشی هنگێ ژی لۆمه‌هیكرنا وان بۆ سه‌ركرده‌یێن كو تا ئاستێن مه‌زن گه‌هشتین و ده‌ستهه‌لاتێن بلند ژی وه‌رگرتین ، بۆ نموونه كه‌سه‌كێ وه‌ك سه‌لاحه‌دینێ ئه‌یووبی و یێن دیتر ژی، كا بۆچی وه‌لاته‌كێ كوردی نه‌دامه‌زراندیه و هنگی ده‌ستێن وان دچوون و نوكه مه ئه‌و شیان نینن؟ یان كه‌سه‌كێ وه‌ك كه‌ریمخانێ زه‌ند كو هه‌تا ژ خوه نه‌گرتیه ناڤێ خوه بكه‌ته پاشا و ئیمپراتۆر و دگه‌ل هندێ ژی ده‌ستهه‌لاتا پاشایه‌تیا ئیرانێ هه‌موو ل بن ده‌ستێن وی بوو؟ گه‌له‌كێن دیتر ژی وه‌كی وان. هه‌ر ئێك ژ ڤان لۆمه‌هیا و گازنده‌یا وه‌كی وێ بزاڤێ یه مرۆڤه‌كێ د ناڤ قۆڕئاڤه‌كێ دا فرتكه‌كێ ل خوه دده‌تن بۆ خوه قۆرتالكرنێ، كه‌چی به‌رۆڤاژی هزرا وی هندا دیتر وی د ڤێ قۆڕئاڤێ دا دبه‌ته خارێ و نێزیكی خه‌ندقینێ دكه‌تن.
بڤان لۆمه‌هیا تاكێ كوردی یێ بوویه خۆدان ستراكچه‌ره‌كێ سایكۆلۆژیێ شكه‌ستی و هه‌ڕفتی، كو هه‌ر ئێك ژ ڤان لۆمه‌هیان نه د جهێ خوه دا وی هندا دیتر دێ د ده‌ریایا جڤاكی و سیاسی دا به‌رزه‌كه‌تن و د ڕابردوویه‌كا ژ كیس چوی دا دخه‌ندقینیتن، ل ده‌مه‌كی كو وه‌رگرتنا ئه‌زموونان مه‌به‌ستا سه‌ره‌كییا سه‌ربۆرێن دیرۆكی و بزاڤێن زانسته‌كا وه‌ك سایكۆلۆژیایا دیرۆكییه، چنكو نه ئه‌ڤ لۆمه‌هی و خوه‌كێم دیتن و كێمكرنه چاره‌سه‌رن بۆ دۆزا ڕه‌وایا گه‌لێ مه و نه هه‌ژی هندێ نه ئه‌م جاره‌كا دیتر دارێ ستراكچه‌رێ سایكۆ-سۆسیۆلۆژیك و سیاسیێ خوه بڤان گۆتنا بهه‌ڕفینین و لۆمه‌ی سه‌ركرده‌یه‌كێ كورد بكه‌ین كا بۆچی نه‌شیاینه ڤێ ئاره‌زوییا مه ل وان سه‌رده‌ما بجه بینیتن. ئاشكرایه كو ژبلی هندێ دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا كوردی پێدڤی ب هه‌بوونا هنده‌ك پێداویستیێن لۆژێستیكی و كۆنكرێت هه‌بوویه، دگه‌لدا ژی پێدڤی ب به‌رهه‌ڤییه‌كا سایكۆ-سۆسیۆلۆژیك بوویه، چ ل سه‌ر ئاستێ تاكی و جڤاكی و هه‌تا ل سه‌ر سه‌ركرداتیا كوردی، چنكو گه‌له‌ك جاران مه گۆهلێ دبیتن هنده‌ك سیاسه‌تڤانێن كوردستانێ، چ بده‌ست و مه‌به‌ستدار بیتن یان ژبه‌ر هزر و مێنتالیته‌یا خوه بكێم دیتنێ بیتن، جاڕێ بۆ هندێ لێدده‌ن كو مه ده‌وله‌ت بۆچیه یان ڤێ لۆگۆیێ هه‌ڕفتی به‌لاڤ دكه‌ن كو ئه‌م هه‌ژی هندێ نینین ببینه ده‌وله‌ت و ئه‌ڤه گۆپیتكا نه‌رگێسیزم و خۆپه‌رێستی و نه‌زانیێ یه. دگه‌ل هندێ ژی ئه‌م دزانین دروستبوونا ده‌وله‌تا كوردی ل سه‌رده‌مێن به‌رێ پێدڤی ب به‌رهه‌ڤییه‌كا دیتر بوویه و ئه‌و ژی دۆخ و كاودانه‌ك تایبه‌ته كو جیرانێن ڤی نه‌ته‌وه‌یێ به‌ربه‌لاڤ ژی ژ لایه‌نی ره‌وشنبیری و مێنتالیته‌یی بگه‌هنه ئاسته‌كی كو بشێن به‌رهه‌ڤی بیرۆكه‌و دیفاكتۆیه‌كا وه‌ك په‌رژاندنا بوونا ده‌وله‌ته‌كا كوردی ل ته‌نشت خوه و د ناخ و ده‌روون و ستراكچه‌رێ سایكۆ-سۆسیۆپۆلێتیكا تاك و كه‌سێن خوه دا چ ل سه‌ر ئاستێن نزم و چ ئاستێن بلندێن ده‌ستهه‌لاتێ ببن، هینگێ دۆخه‌كێ ئارام و ژێهاتی و گۆنجای دێ بۆ دامه‌زراندنا ڤێ ده‌وله‌تێ دوروست بیتن.
نوكه سه‌ركردایه‌تیا كوردستانێ یێ د ڤێ چه‌ندێ گه‌هشتی كو بشێوازێن جیاوازێن سیاسی و دیپلۆماسی بزاڤێ دكه‌تن ڤان جیرانێن خۆدان به‌رژه‌وه‌ندی و ستراكچه‌ر و پێكهاته‌یێ جیاوازێن جڤاكی و ئایینی و سایكۆلۆژی و دیرۆكی بگه‌هینیته قه‌ناعه‌ته‌كێ كو هه‌بوونا ده‌وله‌تا كوردی ل ره‌خ و دۆرماندۆرێن وان نه‌ك ته‌نها زیانێ ناگه‌هینیته وان، به‌لكو مسۆگه‌ركه‌رێ ئارامی و ئاسووده‌ییا تاكی و جڤاكی و سیاسی و جێگیرییا ئابووری یا دڤه‌رێ یه، و ژ ڤێ چه‌ندێ یه كو سایكۆلۆژیا تاكێ كورد، چ ل سه‌ر ئاستێ تاكی و جڤاكی و چ ل سه‌ر ئاستێ سه‌ركردایه‌تیێ، هیچ مفایه‌كی ژ خۆد-لۆمه‌كرنا به‌رده‌وام و بێ بنه‌مایا دیرۆكا خوه نابینیتن و بلا ئه‌ڤ چه‌نده ژی ژبیرا مه نه‌چیتن ئه‌ڤ كاودانه و شكه‌ستنێن به‌رده‌وام و به‌ربه‌لاڤییا نه‌ته‌وه‌یی و ئاریشه‌یێن جۆدا جۆدایێن سیاسی و دیرۆكی یا د ناڤ دیرۆك و هه‌موو وه‌لات و نه‌ته‌وه‌یێن دیتر دا ژی هه‌ین و هه‌بووین. بلا دلێ مه ب خوه نه‌سۆژیتن و بزانین كو هیچ ده‌وله‌ته‌ك ب شه‌ڤ و رۆژه‌كێ و دارێ سحراوی نه‌گه‌هشتیه ڤێ قۆناغێ. تنێ ئه‌وا ل سه‌ر مه دمینیتن ئه‌وه ئه‌م ب گه‌شبینی ئایینده‌یا خوه بێخینه به‌ر به‌رۆكێ كار و بزاڤ و دیپلۆماسیه‌تا خوه، چنكو ئه‌ڤ خوه گۆنه‌هبار و لۆمه‌كرنه هیچ تشته‌كی ناگۆهۆڕیتن و تنێ كاودانێن ب ده‌وله‌تبوونێ بۆ مه ئالۆزتر دكه‌تن و پاشتر دئێخیتن. بلا ل بیرا مه بیتن هه‌موو زۆرداری و سته‌ما دیرۆكێ ل مه كرین و ئه‌نفال و كێمیابارانكرن و هاتنا ڕژێما به‌عسا فاشی و سه‌دامێ گۆڕ بگۆڕ و نوكه ژی تاخمێ ده‌وله‌تا ئیسلامیا داعشێ هه‌موو ژ پێدڤیاتیێن قۆناغێن دیرۆكی یێن ب ده‌وله‌تبوونا كوردستانێ، نه تنێ دخازیتن ئه‌م خوه ل به‌ر وان ئاسته‌نگا بگرین و ب هه‌ر دوو ده‌ستا سه‌ركرده‌یه‌كێ وه‌كو سه‌رۆك مه‌سعۆد بارزانی بلند بكه‌ین دا وره‌یا وی زێده‌تر ژ ئه‌و چه‌ندا هه‌ی پترتر لێبهێتن و د گه‌هاندنا كه‌شتیا كوردستانیان دا بۆ كه‌نارێن ئارامیێ سه‌ركه‌فتی تر بیتن و گازنده و لۆمه‌هیێن نڤشێن ئایینده نه‌ئینینه سه‌ر خوه چنكو ئه‌م ل هه‌مبه‌ر وان به‌رپرسیارین.
*بسپۆرێ پێداگۆگی و سایكۆلۆژیایێ/ زانینگه‌ها زاخۆ