سایكۆلۆژیایا خیانه‌تێ
د. نه‌سره‌دین ئیبراهیم گۆلى*
خیانه‌ت، چ بچووك و چ مه‌زن، هه‌كه به‌رده‌وام و دوباره ببت، پشكه‌كه ژ كه‌ساتیه‌كێ لاداى و تژى ده‌رد ژ لایه‌نێ ده‌روونیڤه، یێ ژ ئه‌گه‌رێ ژیانه‌كا كێم سۆزدارى و تژى نه‌خوه‌شى و په‌روه‌رده‌كا نه‌دروست هاتیه‌ئاڤاكرن. ل دووڤ قه‌بارێ وێ دبیت چه‌ند كه‌س یان سه‌دان هزار زیانمه‌ند ببن. گه‌له‌ك ره‌فتار و كریارێن ل نك مه، ئاسایى بخوه جۆره‌كن ژ خیانه‌تێ: گه‌نده‌لى، تیرۆر، دزى، بازرگانیا سه‌خته و گرانفرۆشى، خۆرتیكرن ل خه‌لكێ، ستاندنا مولك و مالێ وان، دووروویى (منافقى)، و … هتد، به‌لێ ئه‌م وه‌سا نابینین. ئه‌وا ژ هه‌میان ته‌حلتر دووماهیا خیانه‌تێ یه، كو هه‌رده‌م تراژێدیك و نه‌خۆشه. ئه‌ڤا خوارێ ئێكه ژ مه‌لیۆنها نه‌موونا:
دیرۆكنڤیسێن رۆمى دبێژن: ژبه‌ر ده‌ستدرێژیێن وى بۆ سه‌ر وه‌لاتێ ئاریان، شاهپوورێ ساسانێى، ب دوینده‌ه میدى و كورد، قه‌ستا گرتنا وى باژێڕكى كر، یێ وى ئه‌میرێ عه‌رب خوه، یێ ناڤێ وى “زیزه‌ن”، به‌لێ ژ به‌ر ده‌یكا وى دگۆتنێ “ئه‌بۆ جه‌هیله”، ژ ترسێن شاهى تێ دا ڤه‌شارتبوو. كه‌لهه‌كا قاهیم بوو. شاهى نه‌دشیا ب سانه‌هى بستینت. جاره‌ك ژ وان جارێن ئه‌و ل هه‌سپى سووار و لێ دزڤڕى دا ببینت كا دێ چ ڕێكه‌كێ بته كارى، “نه‌زیرا”، كچا ئه‌میرێ وى باژێركى ل سه‌ر دیوارێن كه‌لهێ شاه دیت و كه‌ته دلێ وێ، به‌رشڤ دا وى هه‌كه‌ر سۆزێ بده‌ت دێ وێ مه‌هر كت، ئه‌و دێ هاریكاریا وى كه‌ت وێرێ بستینت. شاه رازى بوو، كچكێ بابێ خوه و سه‌ردار و مه‌زنێن سۆپایێ وى سه‌رخوه‌شكرن، و پاشى ده‌رگه‌ه ل له‌شكرێ شاهى ڤه‌كرن. ئه‌و جه هاته ستاندن و شاهى سۆزا خوه بجهئیناند و كچك ل خوه مه‌هركر. دو سێ شه‌ڤێن ئێكه‌م وێ گازنده ژ جهێن نڤستنا خوه كر. شاهى گۆته خزمه‌تكاران بزانن چیه. وان هنده‌ك چۆلى د ناڤ دا دیت، شاه ما حێبه‌تى. پسیارا وێ كر كا ئه‌ڤه بابێ وێ چ ددایێ ئه‌و هنده ناسك و نازداركرى. وێ ژى به‌حسێ بابێ خوه كر كا چاوا هه‌ر تشته‌كێ وێ ڤیاى بۆ دئینا و چ خوارنه‌كا خوه‌ش ل جهه‌كى هه‌بایه دا بۆ وێ په‌یدا كت و … هتد. شاه زیره‌ك بى. زووى د وێ گه‌هشت گۆته وێ كا چاوا ئه‌و بۆ بابێ وه‌سا یێ باش نه‌بوویه مال دێ چاوا بكێر من ئێى. وى گۆته له‌شكرى وێ ببن و ب هه‌سپه‌كێ شه‌همۆزڤه گرێده‌ن و به‌ردنه بیابانى هه‌تا دسه‌كتت. هه‌سپ هینگى سه‌كنین گۆشتێ وێ ب دار و به‌ر و تڕاشا ڤه ماى و مرى. ئه‌ڤ روودانا خیانه‌تكارانه ل سالا 242 زاینى قه‌وما [1:728].
ئانكۆ هه‌مى مرۆڤ، بێ جوداهیا ئایینى، نه‌ته‌وه‌یى، عه‌شیره‌ت، باوه‌رى، و …هتد، نه‌خاسمه مرۆڤێن نێزیك بهادارن و نابت بۆ تشته‌كێ كێم مرۆڤ وى كارى دگه‌لدا بكت. ئه‌وێ بۆ مرۆڤى ببنه مال تنێ دێ ئه‌و بن. هه‌كه تو نه‌شێى قه‌نجیێ ل وان بكى بزاڤێ نه‌كه خیانه‌تێ ل وان بكى. چونكى به‌رناكه‌ڤت و كه‌سێ باوه‌رى ب ته نامینت و دووماهیا ته دێ نه‌ش یا “نه‌زیرا”یێ جوانتر بت. ئه‌ڤه مه‌زنترین وانه‌نه “مامۆستایه‌كێ” راستگۆ یێ ئه‌م بناڤێ ” دیرۆك” دنیاسین دده‌ته مه، و ب كێر هه‌ر مرۆڤه‌كى د هه‌ر پله و پایه و پۆسته‌كى یان ژى مرۆڤه‌كێ ساده و ئاسایى ژى دئێت. سروشت بۆ هه‌میان وه‌ك ئێكه. سروشت نابینت ئه‌وێ هه شاهه یان گه‌دا، تنێ كریارێن وى دبینت و دپیڤت و سزاددت یان پاداشت دكت. ژێده‌ر:[1] د. صدیق صفى زاده (بووره‌كه‌یى) (1385): تاریخ 5 هزار ساله ایران، انتشارات ێرون، جلد(1).
