ستراتیژیا ئه‌مریكا ل رۆژهه‌لاتا ناڤین
ئه‌مریكا دهێته هه‌ژمارتن پتریا وه‌لاتان كو كاریگه‌ریا خوه ل سه‌ر ره‌وشا رۆژهه‌لاتا ناڤین هه‌بیت، ل ده‌مه‌مێ نوو و پشتی بۆیه‌رێن 11 سبته‌مبه‌رێ هنده‌ك هه‌ڤپه‌یمانیێن سه‌ربازی و هه‌والگێری به‌ستینه ل گه‌ل هنده‌ك وه‌لاتان كو خوه‌دیێ بریارا ئه‌مریكی ئه‌و هزر پێشده‌م بۆ نه‌كریه، ئه‌و ژی بۆ بجهئینانا ئارمانجێن وێ یێن ستراتیژی، ئه‌ڤجا ئه‌وێ ستراتیژیه‌كا به‌رفره‌ه هه‌یه لایه‌نگری تێدا نینه. كو ب ڤێ چه‌ندێ پاراستنا جهێ خوه بكه‌ت ل سه‌ر ده‌ڤه‌رێ وه‌كو هێزه‌كا مه‌زن. ژ به‌ر ڤێ ئێكێ ژی. ژ به‌ر ڤێ ئێكێ ستراتیژیێن ئه‌مریكا ل رۆژهه‌لاتا ناڤین پشتبه‌ستنێ ل سه‌ر چه‌ندین فاكته‌ران دكه‌ت ئه‌و ژی :
ـ پاراستنا جهێ خوه ل ده‌ڤه‌رێ وه‌كو هێزه‌كا مه‌زن.
ـ دابینكرنا ژێده‌رێن وزێ و پاراستنا (نه‌فتێ).
ـ گه‌ره‌نتیكرنا په‌یوه‌ندیێن وێ یێن ئابووری.
ـ گه‌ره‌نتیكرنا به‌رده‌وامكرنا فرۆتنا چه‌كی.
ـ دابینكرنا ئاسایش و سه‌لامه‌تیا ده‌وله‌تا ئیسرائیلێ.
ـ پاراستنا هه‌ڤپه‌یمانیێن وێ ل ده‌ڤه‌رێ و ب تایبه‌ت ل گه‌ل وه‌لاتێن كه‌نداڤی.
ـ شه‌ركرنا ته‌ملیككرنا چه‌كێ ناڤۆكی.
ـ بڕینا رێكێ ل به‌رامبه‌ر هه‌ر هێزه‌كا هه‌ڤرك بۆ ڤه‌دیتنا كیانه‌كێ زال بۆ خوه ل ده‌ڤه‌رێ خوه هه‌كه نه‌چار ببیت بۆ بجهئینانا په‌نایا چاره‌سه‌ریا له‌شكری. هه‌ر وه‌سا ستراتیژیا وه‌لاتێن ئێكگرتی یێن ئه‌مریكی دهێنه هه‌ژمارتن ژ وان ستراتیژیێن نه‌رم یێن دكارن گوهۆرینێ و راستڤه‌كرنێ بكه‌ن ل ده‌مێ پێدڤی، هه‌روه‌سا ئه‌وێ شیانێن جیهانی هه‌نه د وارێ هێزا له‌شكری و پلانێن كێبه‌ركی دا. ئه‌و ژی ئه‌ڤرۆ سه‌ركێشیا جیهانێ دكه‌ن ب شیانێن خوه یێن گه‌له‌ك و یێن مه‌زن، كو بۆیه ئه‌گه‌ر ببیته پێشیا هه‌می گۆره‌پانان د وارێ به‌رگریكرنێ دا و پاراستنا ئاسایشا خوه یا نه‌ته‌وی و كاركرن ل سه‌ر ڤه‌گوهاستنا بوهایێن شارستانی بۆ وه‌لاتێن گیرۆبووی. به‌لێ روودانێن ئاژاوین پشتی گوهۆرینا سیسته‌می ل عیراقێ و تشتێ هاتیه روودان پشتی هینگی ل پرانیا وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤین وه‌كو ئاماژه‌كێ نه‌رێنێ یه، ئه‌ڤا دووماهیێ ژی ئێدی دشیان دایه كو بهێتنه شرۆڤه‌كرن ژ لایێ شرۆڤه‌كارێن سیاسی و هنده‌ك ژ به‌لگه‌یێن هه‌والگێریا ئه‌مریكی و هه‌ژماره‌كا هه‌ڤپه‌یمانێن وێ یێن نهێنیبوون ل سه‌ر راكری كو ئه‌و كاره‌كێ ده‌ستكرده ب تایبه‌ت بابه‌تێ ده‌لیڤه‌دانێ بۆ رێخستیا داعشێ بۆ بلندبوونێ دا كو وه‌كی سه‌نگه‌كا ب به‌لانس لێ بهێت بۆ حوكمه‌تا به‌شا ئه‌سه‌د، ب به‌ره‌ڤاژی تشتێ ویلایه‌تێن ئه‌مریكی دبێژیت، به‌لێ ئه‌و وێ ئێكێ دیار دكه‌ت ئه‌و شكه‌ستنا ب ده‌ستڤه‌ئینایی ل جهێ شوونگرێ سیسته‌مێن ژ دۆخێ هاتیه پێش، ئه‌ڤجا ل هه‌ردو هه‌لویستان، وه‌لاتیێ سڤیل یێ ساده و زێده‌باری گه‌له‌ك ژ ره‌وشه‌نبیران یێن به‌رپرساتیا كوشتنێ و وێرانكاریا په‌یدابوویه ل ده‌ڤه‌رێ دئێخنه ستویێ ئه‌مریكا. دبیت ده‌ركه‌فتنا له‌شكرێ ئه‌مریكی ل عیراقێ بهێته هه‌ژمارتن وه‌كو وه‌رچه‌رخانه‌كا دیرۆكی د نێرینا ئه‌مریكی دا ژ بۆ بجهئینانا ستراتیژیێن خوه ل ده‌ڤه‌رێ، د ڤێ ئێكێ دا پشتبه‌ستنا خوه ددانیته سه‌ر سه‌رپه‌رشتیكرنا قه‌یرانان و برێڤه‌برنا وان بێی مایتێكرنێ ب ره‌نگه‌كێ راسته‌وخوه ب رێیا ڤه‌هێلانا ناكۆكیێن ناڤخوه‌یی كو رووبه‌رێن به‌رفره‌ه وه‌ربگریت و ئاراسته بكه‌ت كو خزمه‌تا به‌رده‌وامیا زالبوونا خوه بكه‌ت. ب رێیا خواندنا جڤاكێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ و ئه‌و هزرێن كاریگه‌ر ل سه‌ر جڤاكێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ كو ب تنێ د به‌رته‌نگ ماینه د ئاراسته‌یێن نه‌ته‌وی و ئاینی دا. هه‌ر وه‌سا پشتی روودانا شۆره‌شێن عه‌ره‌بی و ده‌ركه‌فتنا گرۆپێن ئیسلامی (ژ وان ژی یێن داوخوازكار و چه‌كدار) هه‌ر وه‌سا ئه‌و سه‌رشه‌قێن ژێ هاتینه پێش ژ ئاژاوه‌كا سه‌رانسه‌ری ل ده‌ڤه‌رێ ب تایبه‌ت ل سووریێ و عیراقێ و هاتنا لایه‌نێن ده‌ولی یێن دیتر بۆ ناڤا هه‌ڤسه‌نگیا سیاسی ل ده‌ڤه‌رێ ئه‌مریكا نه‌چار كر بۆ مایتێكرنێ جاره‌كا دن ب ره‌نگه‌كێ راسته‌وخوه بۆ پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه یێن خه‌ریكه بهێنه گه‌فلێكرن. مایتێكرنا ئه‌مریكی یا راسته‌وخوه ل ده‌ڤه‌رێ جاره‌كا دهێته كارتێكرن ب گه‌له‌ك فاكته‌ران ژ وان ژی وه‌كو مه گۆتی هاتنا لایه‌نێن نێڤده‌ولی یێن نوو وه‌كو (رۆسیا) ل ناڤ هه‌ڤسه‌نگیێن ده‌ڤه‌رێ، هه‌روه‌سا نێزیكبوون د ناڤبه‌را وان و ئیرانێ دا پشتی گه‌هشتنا رێككه‌فتنه‌كێ ل دۆر باده‌كا ناڤۆكی یا ئیرانی، زێده‌باری گوهۆرینێن په‌یدابووین ل سه‌ر په‌یوه‌ندیێ دنێڤبه‌را ئه‌مریكا و سعوودیێ دا ل سه‌ر وێ ژێكجوداهیا دیار د بۆچوونێن هه‌دو لایه‌ناتن دا ل دۆر تشتێ ل سووریا و مسرێ دهێته روودان، دبیت ژی ئه‌و هه‌ما ده‌سپێكه‌ك بیت د گوهۆرینا ویلایه‌تێن ئێكگری بۆ هه‌ڤپه‌یمانێن خوه ل ده‌ڤه‌رێ (ڤه‌كۆله‌رێ ئه‌مریكی ستیڤن كینز) خودانێ پرتووكا دوباره پێكئینانا رۆژهه‌لاتا ناڤین 2011 و گوهارتنا وان ب هنده‌ك هه‌ڤپه‌یمانێن نوو پشتی كو ئاراسته‌یێن هه‌ڤپه‌یمانێن كه‌ڤن دابرینێ ل گه‌ل ستراتیژیێن ئه‌مریكی دكه‌ت ل رۆژهه‌لاتا ناڤین.. به‌لێ ئه‌ڤ چه‌نده نابیت بهێته روودان د ناڤبه‌را ئێك شه‌ڤ و رۆژ دا، له‌ورا ته‌ڤلیبوونا به‌رژه‌وه‌ندیان د ناڤبه‌را ئه‌مریكا و هنده‌ك وه‌لاتێن عه‌ره‌بی دا(سعوودیێ وه‌كو نموونه) هاتیه تێپه‌رین د ناڤا رێخستیێن هه‌رێماتیك دا و بۆ چه‌ندین گرێكێن سالان، زێده‌باری وێ چه‌ندێ كو هه‌ر گونجاندنه‌كا ئه‌مریكی ئیرانی پێدڤی ب پێرابوونان و راستڤه‌كرنان هه‌یه كو بگه‌هیته ئاستێ رووداتنێ ب ره‌نگه‌كێ ناڤخوه‌یی و ده‌ره‌كی. ل ڤێره ژی پرسیاره‌ك دهێته پێش: ئه‌رێ ویلایه‌تێن ئه‌مریكی د به‌رهه‌ڤن بۆ ره‌نڤگه‌دانا ئیسرائیل و سعوودیێ؟ل هه‌مان ده‌می كو ئه‌مریكا یا ماندیبوویی د هه‌ڤپه‌یمانیه‌كا نوو دا هه‌روه‌كو هه‌ڤپه‌یمانیا رزگاركرنا كویتێ ژ له‌شكرێ عیراقێ () بۆ شه‌ركرنا تیرۆرێ كو بهێته ته‌رخانكرن بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه یێن ئابووری و له‌شكری.
