سه‌رده‌مێ دكتاتوریه‌تێ ب هێزترین ده‌لیڤا ده‌وله‌تا كوردی بوو
ئه‌گه‌ر ئه‌م ژ هه‌رفاندنا ئیمبراتورییا ئوسمانییا ل جه‌نگێ جیهانیێ ئێكێ ده‌ست پێ بكه‌ین، بریتانییا و فرنسا د گونه‌هبارن كو كوردستانا باشور ب عیراقێ ڤه گرێدای پشتی هنده‌ك گهورین د نه‌خشێ جوگرافیێ رێككه‌فتنا (سایكس_بیكو)ی دا كرین. وی سه‌رده‌می ل شوینا كو ده‌وله‌تا كوردی بهێته دامه‌زراندن وه‌كی ملله‌تێن دی یێن بنده‌ست كوردێن باشور ژ بنده‌ستییا توركان ئێخستنه بنده‌ستێ عه‌ره‌بان ڤه. ده‌رئه‌نجامێ وان رێككه‌فتن و نه‌خشێن زلهێزا، ئه‌ڤه چه‌رخه‌كه كورد خه‌باتا سیاسی و شوره‌شێن چه‌كداری دكه‌ن بۆ نه‌هێلانا وێ سته‌ما لێ هاتیه كرن. ئه‌ڤ خه‌باته یا د سێ قوناغادا بوری ل گوره‌ی شێوێ ده‌ستهه‌لاتا حوكمدار ل عیراقێ: شاهاتی، كومارییا شوفینی و دكتاتوری و كومارییا دیموكراسی و فیدرالی. بزاڤا رزگاریخوازا كوردی د ململانا خودا د گه‌ل ده‌ستهه‌لاتدارێن عراقێ پشتبه‌ستن ل سه‌ر هوكارێ ناڤخوی و هه‌لویستێن ده‌ره‌كی دكر.
ل سه‌ر ده‌مێ شاهاتیێ پاشایێن به‌غدا شیان، ب پشته‌ڤانییا بریتانییا، هیڤیێن شێخ مه‌حمود ب كه‌نه خه‌ون و ب ئاگری و ئاسنی به‌رسڤا شوره‌شێن بارزان بده‌ن كو بتنێ ئه‌ف هه‌ردوو بزاڤه د به‌رچاڤ بوون ل وی سه‌رده‌می. ل سه‌ر ده‌مێ كومارییێ، ل ده‌ه سالێن ئێكێ خه‌باتا سیاسی و پاشی شوره‌شا چه‌كدارییا كوردان د به‌رده‌وام بوون ب درێژییا حكومرانییا سێ سه‌روكێن جودا د ناڤبه‌را ساده‌ییا (عه‌بدولكه‌ریم قاسم)ی، هزرا شوفینییا عه‌ره‌بی یا (عه‌بدولسه‌لام عارف)ی و لاوازییا برایێ وی (عه‌بدولره‌حمان)ی كو هه‌ر ده‌مه‌كێ وان ئاریشه هه‌بان دا رێككه‌فتنه‌كا ده‌مكی ل گه‌ل سه‌ركردایه‌تییا شوره‌شێ كه‌ن پاشی دا پاشگه‌ست بن. ل وان ده‌ه سالان، دوزا كوردا د ناڤه‌ندێن نێڤده‌وله‌تی و د ئێجندایێن زلهێزان دا یا به‌رزه بوو د ناڤ پێلێن دوجه‌مسه‌رییێ و شه‌رێ سار و شه‌رێن عه‌ره‌با و ئیسرائیلێ و مژیلییا ئه‌مریكا ب شه‌رێ ڤیتنامێ ڤه و به‌ریكانا چێكرنا چه‌كی ل ناڤبه‌را ئه‌مریكا و ئێكه‌تییا سوڤێتیا به‌رێ. د وان كاودانا دا ده‌لیڤا ده‌وله‌تا كوردی یا لاواز بوو.
پشتی ده‌ه سالا پارتا به‌عس سه‌ر ب ده‌ستهه‌لاتا عراقێ دا گرت و دكتاتورییه‌تێ ده‌ستپێكر. یا زانایه ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ، كو كارێ سیسته‌مێن دكتاتوری ل ده‌سپێكێ ژناڤبرن و بن بركرنا هه‌ر نه‌ته‌وه‌ك یان چینه‌كا داخوازییا مافێن خو بكه‌ت و دكتاتورییه‌ت گه‌شێ دكه‌ت تاكو د گه‌هیته گوپیتكێ و پاشی د هه‌رفیتن. له‌ورا پێدڤییه گه‌لێن بن ده‌ست مفای ژ هه‌رفاندنێ بكه‌ن وه‌كی ل جه‌مسه‌رێ روژهه‌لات روویدای ل ده‌ه سالییا دوماهییا چه‌رخێ بیستێ و ئه‌ڤ هه‌رفاندنه ب سه‌رێ رژێما دكتاتورییا به‌عسیا ژی هات و دوو جارا هه‌رفتن: یا ئێكێ ل كوردستانێ ل سالا 1991 و یا دووێ ل عیراقێ ب گشتی ل سالا 2003.
د كاودانێن هه‌رفتنا ئێكێ دا هوكارێ نافخویی و یێ ده‌ره‌كی د باشترین ئاست دا بوون د به‌رژه‌وه‌ندییا دوزا كوردی دا. كورد هه‌موو ئێكبون و جیهانا ئێك جه‌مسه‌ر پشته‌ڤانییا كوردا كر و بو جارا ئێكێ باده‌كا دوزا كوردی بو به‌رنامێ كومبونا نه‌ته‌وێن ئێكگرتی و سه‌رئه‌نجام بریارا 688 ژێ ده‌ركه‌فت. ئه‌و بارودوخ ب هێزترین ده‌لیڤا ده‌وله‌تا كوردی بوو لێ كوردا مفا ژێ وه‌رنه‌گرت و كه‌فتنه دانوستاندنه‌كا بێ ئه‌نجام ل گه‌ل رژێما دكتاتور. د هه‌رفینا دووێ دا هه‌مان ده‌لیڤه هات، دوباره كوردان ل جهێ كو ده‌وله‌تا خو ب دامه‌زرینن چون و ده‌وله‌تا عراقێ دامه‌زراند.
قوناغا سیێ كو قوناغا عیراقا دیموكراسییه ئه‌وا ئه‌ڤرۆ ل گوره‌ی ده‌ستورێ هه‌میشه‌یی و ناڤه‌ندێن نێڤده‌وله‌تی ب ڤێ پێناسێ تێته ب ناڤ كرن. هندی ده‌مێ ڤێ قوناغێ درێژ دبیت بنه‌مایێن ده‌وله‌تا كوردی لاواز د بن ژ به‌ر كو فشار ل كوردان تێته كرن كو به‌شه‌ك بن ژ عیراقا فیدرال. ژ لایه‌كێ دیڤه، كورد دناڤ خودا د ئێكرێز نینن و ئه‌و دوبه‌ره‌كییا دوهی نڤستی ئه‌ڤرۆ یا ئاشكه‌رایه. ده‌ستێ ده‌وله‌تێن هه‌رێمێ، ل دیف به‌رژه‌وه‌ندیێن وان، یێ زاله ل سه‌ر كوردستانێ ل سه‌ر هه‌موو ئاستان: سیاسی، ئابوری و له‌شكری. هه‌لویستێ ئه‌مریكا و روسیا د دیارن: یا ئێكێ د بێژیت بلا كورد ل گه‌ل عیراقێ بن و یا دووێ رادگه‌هینیت كو ل گه‌ل دابه‌شكرنا عیراقێ نینن. راسته هنده‌ك كه‌سایه‌تیێن هه‌ڤالێن كوردا ل وه‌لاتێن روژئاڤا پشته‌ڤانێن كوردانه لێ پرانییا وان پشتی ژ پوستێن خو دوویر دكه‌ڤن پاشی هه‌لویستێ خو دیار دكه‌ن.
ئه‌ڤا مه دیار كری نه ره‌شبینیه به‌لكو راستییه‌كه مه‌به‌ست ژێ مفا ژێ وه‌رگرتنه كو دووباره سیاسه‌تا كوردی بێته دارشتن. ژێده‌رێن گه‌شبینییا من رژدیا سه‌روك بارزانی یه كو هه‌لگرێ پروژێ ده‌وله‌تبوونێ یه و زیندوویا ملله‌تێ كورده كو هیچ ئاسته‌نگه‌ك نه‌شێت رێگریێ ل خوراگری و تێكوشینا وی بو سه‌ربه‌خوبونێ بكه‌ت ل گه‌ل هێزا پێشمه‌رگه‌هێ كوردستانێ ئه‌وا ئازایه‌تییا خو بو هه‌موو جیهانێ سه‌لماندی. ب دیتنا من دڤێت كورد بریارێ بده‌ن بێی گوهدان و چاڤه‌رێكرنا هوكارێ ده‌ره‌كی كو بتنێ ئه‌و جیهانێ د به‌رژه‌وه‌ندیێن خودا دبینن، یا گرنگ ئێكرێزییا كوردانه.
