سه‌ركه‌فتنا كۆبانێ سه‌ركه‌فتنا بهایێن كوردی یه ل رۆژهه‌لاتا ناڤینا نوو
سه‌ركه‌فتنا كۆبانێ بۆ وێ ئێكێ دزڤریت یا میناكێ بهایێن خوه یێن ره‌وشه‌نبیری و جڤاكی و سیاسی و ئابووری و له‌شكری و ب ڤی ره‌نگی:
ژ لایه‌نێ ره‌وشه‌نبیری:
ئه‌و سه‌ركه‌فتن بۆ هندێ دزڤریت ئیراده‌تا وان یا پیلایی كو خوه ناچه‌مینیت و خوه راده‌ست ناكه‌ت ل به‌رامبه‌ری داگیركه‌ری، ژ به‌ر كو ئه‌ون خودانێن راست و دورست یێن ڤێ ئاخێ ل رۆژهه‌لاتا ناڤین، ره‌هێن وان دگه‌هنه ناڤه‌رۆكا دیرۆكێ، ده‌مێ د ناڤا ته‌وڕاتێ دائاماژه پێ هاتیه كرن ب ناڤێ میدییان، پێچه‌وانی هه‌ڤسوویێن وان یێن عه‌ره‌ب یێن كو ژجهه‌كێ دن هاتینه ده‌ڤه‌رێ كو ژ گزیرتا عه‌ره‌بی هاتین، هه‌ر وه‌سا ژی تورك ژ ئاسیا ناڤه‌راست هاتینه ئه‌نادۆلێ. سه‌ره‌رای وێ سته‌ما نێڤده‌ولی یا هاتیه كرن ژ لایێ په‌یمانا ئاشتیێ ل فه‌رسای 1919 ل سه‌ر گه‌لێ كورد، ده‌مێ كو دانپێدان هاتیه كرن ب مافێ چاره‌نڤیسێ كوردان ل فه‌رسای و لێڤه‌بوون د بجهئینانێ دا ل په‌یمانا لۆزان.
هینگی گه‌لێ كوررد هاتبوو پارچه‌كرن د ناڤبه‌را چار ده‌وله‌تان دا ل گۆر دانانا نه‌خشه‌كێ سیاسی یێ نوو ل سه‌ر كاغه‌زێ بۆ گه‌لێن جیهانێ، ل دووڤ نێڕینه‌كا ستراتیژی بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن وان یێن مه‌زن بۆ چه‌رخه‌كی ژ چه‌رخێن زه‌مانی واته بۆ 100 سالان، ده‌مێ كو گه‌ل و ئایین و مه‌زهه‌ب خرڤه‌كرینه ناڤا ده‌وله‌تێن ده‌ستكرد دا ب 0
ره‌نگه‌كێ ب خورتی ب هێز بێ ل به‌رچاڤوه‌رگرتنا نه‌ژادی یان زمانی یان ئاینی یان دیرۆكێ یان فلكلۆری یان به‌رژه‌وه‌ندیا ئابووری یان په‌یوه‌ندیێن مه‌عنه‌وی.
ژ به‌ركو دا به‌رقه‌راریا سیاسی ل ڤان وه‌لاتان په‌یدا نه‌بیت و بۆ وان بینیت بازاره‌كێ ب ره‌واج بۆ چه‌ك و كه‌لوپه‌لێن وان و بمینیته د دهه‌لویسته‌كێ تاگیرێ هه‌رده‌می دا بۆ وان و گه‌شه‌پێدان سه‌رنه‌كه‌ڤیت، ئه‌ز حوكمی ددانمه سه‌ر تائیفه‌یێن شۆڤێنی یێن توخمه‌چی كو 70% ژ میزانیا ده‌وله‌تێ مه‌زاختین بۆ پیشه‌سازیا له‌شكری و كڕینا چه‌كی، ئه‌ڤه بوو مه دیتی ل سووریی و عیراقێ و تركیا ل ناڤا هه‌شتێ سالێن بوورین دا. لێ كوردان به‌رگری ل دژی هۆڤاتیا ڤان رژێمان كر و غه‌درا هێزێن ده‌ولی یێن كاریگه‌ر ل هه‌مبه‌ری كوردان و گه‌شبینا وان ب پاشه‌رۆژا خوه و راستیا دۆزا خوه و مانه ل سه‌ر پاراستنا زمان و كلتۆر و دیرۆكا خوه، سه‌ره‌رای ژناڤبرنا مرۆڤاتی و ئۆپه‌راسیۆنین راگوهاستنا ب زۆری و عه‌ربكرن و فارسكرن و تورككرنێ، ئها ب ڤی ره‌نگی كۆبانێ ب سه‌ر كه‌فت و بۆ عرۆبیان و خه‌وراجان هاته سه‌لماندن كو كۆبانێ چاڤێ كوردانه و نه‌ك یێ عه‌ره‌بان نه‌ك یێ ئیسلامێ.
ژ لایێ جڤاكی ڤه:
ب تنێ دێ ئاماژێ ده‌ین دو فاكته‌ران ئه‌و ژی ئێكسانی د ناڤبه‌را ژن و زه‌لامی دا و ل سه‌ر زنجیرا جڤاكین واته یا مللی ل كوردستانا عیراقێ، پشته‌ڤانێ ب هێز و جه‌ختیا ستراتیژی، هه‌مبێزا جڤاكین یا سروشتی ل كوردستانا سووریێ ئه‌وێن كو میناكێ كانتۆنان هه‌لبژارتی ل دووڤ شۆپا ده‌سهه‌لاتداریا ل سۆیسرا د رێڤه‌برنا حه‌كمرانیا خوه.
نه‌خاسمه فه‌لسه‌فا حوكمرانیا كوردی یا جڤاكین پشتبه‌ستیێ ل سه‌ر پێگڤه‌ژیانێ گونجاندنێ دكه‌ت د ناڤبه‌را پێكهاتێن گه‌لێ و دانپێدان ب یێ دن، ب هه‌بوونا وی ب ئاینێ وی، بیروباوه‌رێن وی، زمانێ، فلكۆرێ وی، ئازادیێن مه‌ده‌نی و سیاسی و ب رێیا گرێدان اوی ب رب العالمین بێی به‌ند و مه‌رج یان ڤیتۆ.
ئه‌ڤێ فه‌لسه‌فێ كانتۆرنێن سووریێ و هه‌رێما كوردستانێ وه‌كو باخچه‌كی لێكرن، كو چه‌ندین ره‌نگ و دیمه‌ن ژ گولان تێدا بژی نكو بێهنه‌كا خۆش ژێ بفڕیت، ب بهایێ ته‌ڤلیبوونه‌كا كۆمه‌لایه‌كی یا خوه‌به‌خش ب پێچه‌وانی لایه‌نێ به‌رامبه‌ر یێ نه‌ته‌وی ـ عرۆبی شۆڤێنی ئیسلامی خه‌وارجی یێ كو زنجیره‌یا جڤاكین دادمه‌زرینیت ب هێزێ و ئاسنێ و ل سه‌ر ئێك ره‌نگ و ئێك مه‌زهه‌ب و قائد الچروره یێ ئێكانه كو پشتبه‌ستیێ ل سه خیانه‌تكرنێ و ته‌كفیرێ دكه‌ت، ئه‌ڤ فه‌لسه‌فه نابیت بهێته بجهئینان ل ژێر پێدان و ئستیحقاقێن چه‌رخێ بیستێَ.
چونكو ئه‌و فه‌لسه‌فه‌كه هاتیه ئاڤاكرن ل سه‌ر رۆخاندن، وێرانكرن، راڤه‌كرنا شاش بۆ تێگه‌هشتنا ئاینی، سه‌خته‌كرنا دیرۆكێ، دزینا شوونه‌واران، ئه‌و فه‌لسه‌فه‌كه ل ده‌رڤه‌ی دیرۆكێ یه، چونكو عه‌قیله‌ت و هزرا سازیكرنێ ئاڤا دكه‌ت ل سه‌ر ئه‌نفالكرن، تۆلڤه‌كرن، زالبوون، دكتاتۆریێ و كانسلكرنا لایه‌نێ به‌رامبه‌ر.
لی ئێكسانیا ژنا كورد بۆ ماف و ئه‌ركان وه‌كو برایێ خوه زه‌لامی ل كوردستانا عیراقێ و ل كانتۆنێن كوردستانا سوویێ راستیه‌كه ل گه‌ل برایێ خوه یێ زه‌لام ژ لایێ جڤاكی و له‌شكری ڤه و ل به‌رامبه‌ر هه‌می ده‌لیڤێن ژیانێ ” د دیرۆكێ دا مه‌زنترین تشتێ ئه‌ورۆپیان ل چه‌رخی راپه‌رینێ بده‌ستڤه‌ئینای” هه‌ر وه‌سا تشتێ شۆره‌شا فره‌نسی بجئینایی ژ درووشم و پره‌نسیپێن ئازادیێ ـ براینی و ئێكسانی د ناڤبه‌را ژن و زه‌لامی دا بوو د هه‌می مافێن مه‌ده‌نی و سیاسی دا زێده‌باری جوداكرنا ئایینی ژ سیاسه‌تێ. لێ ژنا كورد ل كۆبانێ هه‌می مافێن خوه یێن مه‌ده‌نی و سیاسی و جڤاكین بده‌سڤه‌ئینان و سه‌ر ژ ژنا ئه‌ورۆپی ستاند د بیاڤێ له‌شكری دا
ئێدی هه‌ڤڕكی ل كۆبانێ د ناڤبه‌را ژن و زه‌لامی دا وه‌كو ماراسۆنه‌كێ لێهات بۆ به‌رگریكرن ژ ئه‌ردی شه‌ره‌فێ و شه‌هیدبوونێ، ( ئارین مێرگال) وه‌كو میناك. ژنا كورد ئێكسانیا خوه ل گه‌ل برایێ خوه یی زه‌لام ته‌رخانكربوو بۆ به‌رگریكرنێ ژ مافێ بریارا چاره‌نڤیسێ كوردستانێ و كه‌رامه‌تا خوه.
نه‌ك ب تنێ بۆ نه‌مایشكرنا وێنه‌یی خوه بۆ ریكلامكرنێ بۆ كۆمپانیێن هه‌تكبه‌ر یان جوانكاریان.
ره‌نگه به‌رگریكرنا ژنێ ل كۆبانێ بووی هێمایه‌ك بۆ به‌رگریكرن و قاره‌مانیێ و پیڤه‌ركێ نێڤدولی بۆ خواندنێ ل ئه‌كادیمیێن له‌شكری.
كۆبانێ كریه “ستالینگراد” یا كوردان، ئه‌ڤێ به‌رگریكرنێ هه‌ڤسه‌نگیا سیاسی گوهارت هه‌ر وه‌سا نێڕینا ئه‌ورۆپا ل هه‌مبه‌ری كوردان گوهارت به‌ر ب كوردێن سووریێ سه‌ره‌ری وان شیانێن هه‌ردو ده‌وله‌تان سووری و تركیا و ئه‌و تشتێ بالیۆزخانێن ن وان پێ رادبن و مه‌دیایێ وان ل ئه‌ورۆپا ل دۆر تركیا پێشێلكرنا به‌رگریكرنا گه‌لێ كورد ل كۆبانێ كو ئه‌وان ته‌ڤلی تۆمارا تیرۆرێ بكه‌ن.
ژ لایێ ئابووری ڤه: سه‌ده‌ما سه‌ركه‌فتنا وان دزڤریت بۆ بهایێن وان یێن په‌سنا دادوه‌ریا جڤاكی دكه‌ن ژ ڤێ چه‌ندێ ژی دادوه‌ریا لێكگوهۆر و ئێكسانی د ناڤبه‌را پێكهاتان دا ل نێڤ كانتۆنان دوور ژوێ ئێكێ كا ئه‌ڤه چو ئاین و نه‌ژاد و ره‌گه‌زه، هه‌ر وه‌سا ژی شانازیبرن و هه‌ستكرن ب ناسناما هه‌ڤپشك ل كودستانێ، هه‌ر وه‌سا پشكداری د دروستكرنا بریارێ دا، وه‌سا دهێته دیتن كو پڕانیا به‌رپرسان ل ناڤ كانتۆنان و ب تایبه‌ت ل جزیرێ ئه‌و ژی عه‌ره‌ب و مه‌سیحینه و كوردن و توركمانن هه‌ر وه‌سا بۆ ریزگرتنا وان بۆ ریخستۆیا ماف و ئازادیان، هه‌ر وه‌سا پره‌نسیپیی سزادان و خه‌لاتكرنێ د هه‌می رێڤه‌برنێ دا.
ژ لایه‌نێ سیاسیڤه:
سه‌ركه‌فتنا كۆبانێ دزڤریته رۆلی دیپلۆماسیا كوردی یا گشتی و تایبه‌تی ل كوردستانا عیراقێ و دیپلۆماسیا كوردی ل كانتۆنێن كوردستانا سووریی. ب تایبه‌تی پشتی ئه‌ڤ دیپلۆماسیه شیایی دوژمنان بگوهۆریت بۆ بێلایه‌نیێ و بێلایه‌نان بگوهۆیت بۆ دۆستاتیێ و هه‌ڤالینا دۆستان گه‌رنتی كر. ئه‌ڤ دیپلۆماسیه شیا پێشمه‌رگه‌ی بگه‌هینته كۆبانێ و رایا گشتی بده‌ستبێخیت و ب تایبه‌ت یا ئه‌ورۆپی وز ئه‌مریكی. هه‌ر وه‌سا ئه‌مریكا بكێشنه سه‌ر هێلی و پشكداریێ د روومالكرنا ئاسمانی دا بكه‌ت ل هنداڤی كۆبانێ. ئه‌ڤه ژی نیڤ دانپێدانه‌كه ب ئه‌مریكای ب دادوه‌ریا دۆزا كوردی سه‌ره‌رای به‌رهنگاریا توركیا ئه‌نداما به‌رز د قولپا ناتۆیی دا. هه‌ر وه‌سا ژی دانپێدانا رۆسی بده‌ستڤه‌ئینا بۆ ڤان كانتۆنتان. ل داویێ دگه‌هینه ڤان ئه‌نجامان:
1. ئێككبوونا گه‌لێ كورد ل هه‌ر چار پارچه‌یان.
2. ب ره‌نگه‌كێ پراكتیك ئه‌و سنۆر هاته ڕاكرن یێ په‌یمانا فه‌رسای 1919 یێ كو سایكس پیكۆ دروستكری و سان ۆریمۆ.
3. زێندیكرنا مه‌زلۆمه‌یه‌تا 40 ملیۆین كوردان كو مافێ بریارا چاره‌نڤیسێ خوه نه‌بوو.
4. ئێدی كوردان ستراتیژیه‌ك دانا بۆ به‌رگریكرنا هه‌ڤپشك ل هه‌ر پارچه‌كێ كو تووشی گه‌فه‌كێ ببیت.
5. خورتكرنا گیانێ نه‌ته‌وی و ژیبوونا نه‌ته‌وی ل جه‌م گه‌نج و زارۆیان سه‌روژنوو ب خوه‌راگری و سروودێین وان.
6. بۆ جیهانێ هاته سه‌لماندن كو ئه‌و به‌رگرێی دكه‌ن ژ بهایێن مرۆڤاتی ل شوونا جیهانێ د ڤی شه‌رێ جیهانی دا ” ل سه‌ر ئه‌ردی و ب ره‌نگه‌كێ زه‌لال و هه‌ژی رێز و پشته‌ڤانێ نه.
7. كورد نه‌هاتنه راكێشان به‌ر ب كریارێن تیرۆری یان هشكباوه‌بوونێ وه‌كو ره‌نگڤه‌دان بۆ كارین تیرۆری ئه‌وێن تیرۆرست ئه‌نجامدده‌ن و هه‌مبێزا وان یا جڤاكی ل ده‌مێ ئه‌ردین كوردستانی رزگاركرین؟
8. كورد ب درێژیا دیرۆكێ به‌رگریكرنێ ژ هه‌بوونا خوه دكه‌ن و چو تشت نینن د عه‌قیدا جه‌نگاتیا خوه یا كوردی دا هێرشبرن یان ته‌ماكاری د ئه‌ردێن خه‌لكی دا”عه‌ره‌ب، تورك، فورس”, هه‌روه‌سا قانوونا ده‌ولی یا مرۆڤاتی و رێككه‌فتنین جنێڤ بكاردئینن ل گه‌ل دوژمنێ وان د شه‌ران دا و ل ده‌مێ دیلكریان و ریزگرتن ل مریان و راده‌ستاكرنا ته‌رمێن وان.
و: ئه‌ڤرۆ
