سه‌ركه‌فتن بۆ خودانێن ئه‌ردیه
ئحسان ئامێدی
رویدانێن جیهانی دپڕن و دسه‌یرن، و گه‌له‌ك جاران د مه‌ترسیدارن و دكوژه‌كن، ئه‌ڤه ململانا ژیانێ و سیاسه‌تێ و به‌رژه‌وه‌ندیانه، و هه‌ر ئێكی و لایه‌نه‌كی بۆ خۆیه. جڤاكێ مرۆڤی د سروشتێ خوه‌دا پێكهاتێن ژێكجودانه و هه‌ر پێكهاته‌ك ژی ل كونجه‌كا ڤێ جیهانێ جهێ خوه كریه و دێ یا سروشتی و باشتر بیت، ئه‌ڤ پێكهاته هه‌ڤقه‌بوول بكه‌ن و رێزێ ل هه‌ڤبگرن و هه‌ر ئێك كارگێریا خوه بكه‌ت. مخابن ره‌وشه‌كا شه‌ڕ و ململانێ و هه‌ڤركیا نه‌سروشتی د ناڤ جڤاكێ مرۆڤیدا هه‌یه و وێرانكرنێن خراپ ل پاشخوه دهێلیت. دێ چه‌ندا باش و سوودبه‌خشتر بیت ئه‌گه‌ر هه‌می پێكهات پێكڤه كاربكه‌ن بۆ ئاسایش و سه‌رفرازی و خوشگوزه‌رانیا مرۆڤی. لێ دیاره رێره‌وا ژیانێ گه‌له‌ك لادان و شاشی و دژمنكاری تێدانه و كاره‌ساتان لێدكه‌ڤن. رویدانێن ڤێ دوماهیێ ل ئه‌فغانستانێ و ڤه‌كێشانا هێزێن ئه‌مریكا و هه‌ڤپه‌یمانێن نێڤده‌وله‌تی و سه‌ركه‌فتنا بله‌زا بزاڤا تالیبان جهێ سه‌رسۆرمانیا ته‌ڤ جیهانێ بوو، و ترسه‌ك ئێخسته وان هه‌می ملله‌تان یێن پشتبه‌ست ب ئه‌مریكا، وه‌سا خوه‌یا بوویه كو ئه‌مریكا هه‌ڤال هێله تایبه‌تی د ته‌نگاڤیاندا و بۆ خاترا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه ب ساناهی ده‌ستێ خوه ژ دۆست و هه‌ڤپه‌یمانێن خوه به‌رده‌ت و ئه‌ڤ سه‌ربۆره مێژوویا سیاسیا ئه‌مریكیا ره‌شكریه، ل فلیپینێ و كۆریایێ ڤێتنامێ و شۆرشا ئه‌یلۆلێ ل كوردستانێ و ده‌ستبه‌ردان ل رژێمێن دۆستێن خوه وه‌كو رژێما شاهێ ئیرانێ و تونسێ و مسرێ و یه‌مه‌نێ و رۆژئاڤا و ئه‌ڤا ڤێجارێ ژی ل ئه‌فغانستانێ و ل ئیراقێ، و ل هه‌می ڤان ده‌ستبه‌ردانا كاره‌ساتێن مه‌زن لێكه‌فتینه، و ده‌لیڤه بۆ هێزێن هه‌ڤڕكێن سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ چێبوو ئێكودو ژناڤببه‌ن. د هه‌مان ده‌مدا ئه‌ڤ ده‌ستبه‌ردانه سه‌ركه‌فتن بۆ خودانێن ئه‌ردی بوویه چونكی ئه‌مریكا ب هێزه‌ك ده‌ره‌كی زانیه!. خه‌لكێ كوردستانێ نیگه‌رانه ژ ڤێ سیاسه‌تێ نه‌مازه ئه‌وا ل رۆژئاڤا رودای رویدانه‌كا زیندیه و برینێن رێكه‌فتنا جه‌زائیرێ ژی هێشتا د هه‌وداینه ژبه‌ر هندێ هه‌سته‌كێ نه‌ئارامیێ و ترسێ به‌لاڤبوویه كو نه‌دووره ئه‌مریكا ده‌ستبه‌رداری هه‌رێمێ ژی بیت و ئه‌ڤه بیر و دیده‌كا د جهێ خوه‌دایه گۆره‌یی سه‌ربۆرێن دبن. لێ یا گرنگه مرۆڤ باشتر و دۆرهێلانه به‌رێ خوه بده‌ته پرسگرێكان و ببینیت، ئه‌مریكا و هه‌ر ده‌وله‌ته‌كا دیتر ده‌وله‌تا خه‌لكێ خوه‌یه و به‌راهیا كارێن وانن به‌رژه‌وه‌ندیێن وانه، هه‌روه‌كو هه‌ر ملله‌ته‌كی به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه هه‌ین، و یا دیتر ئه‌گه‌ر ب حوكمێ به‌رپسیاریێ و جه‌مسه‌ریا جیهانی و ئه‌ندامه‌تیا هه‌رده‌ما جڤاتا ته‌ناهیا نیڤده‌وله‌تی و پرانسیبێن وێ و بهایێن مرۆڤی ژی بیت، ئه‌ڤه ژی هه‌ر جه‌مسه‌ره‌ك گۆره‌ی به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه سیاسه‌تێ دهاژۆت، ئه‌ڤا گرنگ ئه‌وه، مرۆڤ چ تاك چ جڤاك چیه و دشێت چبكه‌ت!. هۆكار و فاكته‌رێن هێزێ چ هه‌نه، سه‌ربۆرا ژیانێ یا خوه‌یا كری سه‌ركه‌فتنا دوماهیێ بۆ هێزێ و ده‌ستهه‌لاتێ وخودانێن ره‌سه‌نێن ئه‌ردینه. ده‌وله‌ت یا ملله‌تانه، و مان و به‌رده‌وامی ژی هه‌ر بۆ وانه، و تاكێن ملله‌تی هێزێ و ده‌ستهه‌لاتێ و ئیرادێ دابیندكه‌ت بۆ ڤێ مانێ. كوردستان هاتیه داگیركرن و وێرانكرن، لێ ملله‌تێ كوردستانێ ژناڤنه‌چوویه هه‌ر یێ مایی و هه‌ر به‌رگریا كری و یا سه‌ركه‌فتی. گه‌له‌ك دوژمن و نه‌یار سه‌ر ب كوردستانێدا یا گرتی و ل دوماهیێ هه‌می یێن ره‌ڤینه و ژناڤچووینه و كوردستان هه‌ر بۆ خه‌لكێ وان مایه، چونكی هه‌رده‌م ڤی ملله‌تی سه‌ركرده و ئیراده و هێزا به‌رخودانێ هه‌بوویه. ئه‌مریكا ل هه‌ر جهێ ب هێزێ چویێ چونكی خودانا ئه‌ردی نه‌بوویه ل دوماهیێ ب شه‌همزاری یا خوه ڤه‌كێشای ئه‌و جهێ هێلای و د گه‌ره‌وا وێ دا دۆست و لایه‌نگیرێن وێ دكه‌ڤنه به‌ر سته‌ما ده‌ستهه‌لاتدارێن نوی. چ ملله‌تان ژی چ ژ ڤان ژ ئه‌مریكا نه‌وه‌رگرتینه كو دێ به‌ره‌ڤانیێ ژێ كه‌ت هه‌تاهه‌تایێ!، ئه‌ڤجا ژی ب حكومێ سه‌نگ و جهێ ڤی جه‌مسه‌رێ جیهانێ گه‌له‌ك ژ به‌رپسیاریێ دكه‌ڤیته سه‌ر ملێن وێ یان هه‌ر ده‌وله‌ته‌ك دی كو بچیته وه‌لاته‌كی و به‌رللایێ و شه‌ڕێ ناڤخوه‌یی ل پاشخوه بهێلیت. ئه‌مریكا خودان ئه‌رد نینه هه‌ر وه‌لاته‌كێ بچتێ بناڤێ داگیركرن بیت یان ئازادكرن مێهڤانه و كاتیه هه‌ر دێ چیته‌ڤه چ ب ده‌رخستن و ره‌ڤین بیت یان رێكه‌فتن و ڤه‌كێشان بیت، و هۆسا بۆ هه‌می هێزێن داگیركه‌ر و بیانی. ئه‌مریكا خوه دا به‌رژه‌وه‌ندى و سێ ئاستێن به‌رژه‌وه‌ندیان هه‌نه، ستراتیژی، ژینداری و لاوه‌كی، و ل دویڤ ڤان ئاستان به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه برێڤه‌دبه‌ت. ئه‌مریكا بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه یێن ستراتیژی و ژینداری شه‌ڕی دكه‌ت، ده‌وله‌تێن قۆلپا ناتۆ ئسرائیل به‌رژه‌وه‌ندیێن ستراتیژینه و ئه‌مریكا بۆ وان بێ دودلی شه‌ڕی دكه‌ت، كوێت و ده‌وله‌تێن كه‌نداڤی به‌رژه‌وه‌ندیێن ژیندارینه ئه‌گه‌ر زانی دێ كارتێكرنێ ل به‌رژه‌وه‌ندیێن وێ كه‌ت دێ بۆ شه‌ڕی كه‌ت، به‌لێ بۆ یێن لاوه‌كی ئه‌و گرنگی نینه و زی ب زی شه‌ڕی بۆ ناكه‌ت، ئه‌گه‌ر مرۆڤ ب دروستاهی د ڤان ئاستێن به‌رژه‌وه‌ندیان و تیۆرێن جیۆپۆلیتیكی و پێشكه‌فتنا زانستی و تكنۆلۆجی بگه‌هیت دێ زانیت رێره‌وا سیاسه‌تێ به‌ر ب كیڤه‌یه. ئه‌مریكا بریار دایه ژ ئیراقێ ژی خوه ڤه‌كێشیت، ئه‌ڤه سیاسه‌ته‌كا سروشتی و گونجایه بۆ ده‌وله‌ته‌كێ بۆ مه‌به‌ستێن خوه چبیته وه‌لاته‌كی و ل بن گڤاشتن و داخوازێن خه‌لكێ وی وه‌لاتی خوه ڤه‌كێشیت!، ل هه‌می ڤان ڤه‌كێشانا ئه‌رد هه‌ر بۆ خودانێن ئه‌ردی هێلایه تنێ ئالوگۆر د ده‌ستهه‌لاتێ دا چێبوویه!. كورد ژی خودانێن كوردستانێ نه، وه‌كو هێزه‌كا داگیركه‌ر یان بیانی ژێ بهێته ده‌رێخستن یان خوه لێ ڤه‌كێشیت، ئه‌رد هه‌ر بۆ كوردان دمینیت. ژبه‌ر جهێ جوگرافیێ كوردستانێ و جیۆپۆلیتیك و ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یا ده‌وروبه‌ران، ره‌وشا كوردستانێ یا ب زه‌حمه‌ته و كوردستان پێدڤی ب پشته‌ڤانه‌كێ ده‌ره‌كیێ ب هێزه داكو دلنیایێ بۆ چێكه‌ت، و ئه‌و هێزا ده‌ره‌كی بێی هه‌بوونا هۆكارێن هێزێ ل كوردستانێ په‌یدا نابیت، و ژ ئه‌نجامێ ئیرادێ و هێزێ و خه‌باتێ و وێره‌كیێ و رژدیێ و به‌رده‌وامیێ ئه‌ڤ هۆكارێن هێزێ ل هه‌رێما كوردستانێ دابینكرینه و كارلێكی دگه‌ل جه‌مسه‌رێن جیهانی پێكئینایه و هه‌رێم گه‌هاندیه ئاسته‌ك دانپێدای و سه‌ره‌ده‌ریه‌كا باش دگه‌لدا دهێته‌كرن. نهو ل ئیراقه‌كا هه‌لوه‌شیای كو ئه‌مریكا خوه لێ ڤه‌كێشیت دێ مه‌یدان ڤه‌كری بیت بۆ گه‌له‌ك كێشه و گرفتان و نه دووره داعش سه‌هلده‌ت و هنده‌ك شه‌ڕێن دی چێبن، لێ دڤێت بزانین ئه‌و مه‌یدان بۆ كوردان ژی ڤه‌كریه كو باشتر خوه رێكبێخن و ده‌ستێ خوه داننه سه‌ر ده‌ڤه‌رێن كوردستانیێن داگیركری، نه‌مازه هه‌رێما كوردستانێ هۆكارێن هێزێ هه‌نه و خودان ئه‌رد و ده‌ستهه‌لات و شیان و ئیرادا خوه‌یه، و لایه‌نێن دی یێن ئیراقێ ب وێ هێزی نینن بێی پشته‌ڤانیا ده‌ره‌كی بوێرن رویبروی هه‌رێمێ ببن و وان بخوه ژی پتر كێشه ل گه‌ل خوه و یێن دیتر هه‌نه و هه‌لویستێ هه‌رێمێ بهێزه. ئه‌گه‌ر ل دویڤ گۆتنا جۆبایدنێ سه‌رۆكێ ئه‌مریكا بیت ده‌مێ دبێژیت ئه‌م د ئامه‌ده نینین شه‌ڕی پێش ملله‌ته‌كی ڤه بكه‌ین ئه‌و بخوه شه‌ڕی بۆ خوه نه‌كه‌ن، ئه‌ڤه ل ڤێره ئه‌ڤ هه‌ڤكێشه د به‌رژه‌وه‌ندیا كوردستانێ دایه، چونكی كوردستانی شه‌ڕه‌كێ باش دكه‌ن و ئیرادا خۆپاراستنێ هه‌یه و هه‌ر ڤێ وه‌كریه كو هه‌رێما كوردستانێ دروست بیت و بهێته پاراستن. كو كوردستان هه‌یه و شه‌ڕێ هه‌بوون و مان و به‌رده‌وامیا خوه دكه‌ت، چ پێنه‌ڤێت دێ جڤاكێ نیڤده‌وله‌تی ژی پشته‌ڤانیێ لێ كه‌ت، هه‌روه‌كو نوكه دۆستینیا هه‌رێمێ ل گه‌ل پتر ژ جه‌مسه‌ره‌كێ جیهانێ ل ئاسته‌ك باشه، و گه‌له‌ك ژ ڤان جه‌مسه‌ران دگه‌ل ڤێ سیاسه‌تا ئه‌مركا نینن. وه‌كو هه‌رێما كوردستانێ به‌ره‌ڤانی ژخوه كری دژی رێكخراوا تیرۆرستا خیلافا ئیسلامی هه‌ر زوی جڤاكێ نێڤده‌وله‌تی ژی هاته سه‌ر هێلێ و پشته‌ڤانیا خوه بۆ دیاركر، هه‌ر ئه‌ڤ پشته‌ڤانیه نویبووڤه پشتی شه‌ڕێ پێشمه‌رگه‌ی دژی هێزێن ئیراقی و حه‌شدێ ل پردێ و سحێلا سه‌ركه‌فتن ئینای. گرنگه ئه‌م بزانین ئه‌م خودان ئه‌ردین و ئه‌ڤه وه‌لاتێ مه‌یه و ئه‌م بهێزین و مه شیانێن له‌شكری و ئابووریێن شه‌ڕی هه‌نه و ئه‌م خودان ئیراده‌ینه و مه باوه‌ریا ب ملله‌ت و دۆز و سه‌ركردایه‌تی و شیانێن خوه هه‌یی كو دێ شێین به‌رگریێ كه‌ین و خوه پارێزین، و د هه‌ڤكێشا شه‌ڕ و ململانێ دا سه‌ركه‌فتن بۆ خودانێن ئه‌ردی و هێزێ و ئیرادێ بیت. هه‌رێم یا بهێزه ب ملله‌تی و پێشمه‌رگه‌ی و سه‌رۆك بارزانی و سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ و سه‌رۆكاتیا حوكمه‌تێ و شیانێن سیاسی و ئابووری و دبلۆماسی، ناهێلیت د چ كاودانان دا خه‌ونێن دوژمن و نه‌یاران بجهبهێن. هه‌رێم د ره‌وشه‌كا باش دایه و پاشڤه ناچیت. و سه‌ركه‌فتن هه‌ر بۆ خودانێن ئه‌ردیه.
