سیاسەتا نێڤدەولەتی د دەمێ قـەیرانێن ئـابـۆری دا
عومران میكائیل
قەیرانێن ئابۆریێن جیهانێ (وەكی قەیرانا سالا ٢٠٠٨ز، و بەلاڤبوونا ڤایرۆسێ كۆرۆنا كۆڤید ١٩ ل سالێن 2019-2021، و قەیرانا وزەیێ ل سالێن ٢٠٢٢-٢٠٢٣ز)، نە بتنێ كاریگەری هەبووینە ل سەر ئابۆرێ جیهانێ هەمیێ، بەلكو بوویە ئەگەرێ گوهۆرینا هەڤسەنگیا سیاسەتا نیڤدەولەتی ژی.
ل دەمێ گوهۆرین ل ئابۆریا جیهانێ دروست دبیت ب ئەگەرێ قەیرانان، گرژی و ئالۆزی بەرەف زێدەبوونێ ڤە دچن و سیاسەت دوبارە دهێتە دارێژتن بۆ هندێ ب پلەیا ئێكێ خزمەتا بەرژەوەندیێن نیشتیمانی بكەن یێن هەر دەولەتەكێ.
گوهۆرینا هەڤسەنگیا هێزێ زلهێزێن جیهانێ وەك ئەمریكا – چین – ئێكەتیا ئەورۆپا، پتر ژ بەری نوكە هەڤڕكیێ ل سەر بازاری و سەر چاوەیان دكەن، قەیرانێن ئابۆریێن جیهانێ دەولەتێن تازە پێدگەهن لاواز دكەن، و دەرگەهی بۆ زلهێزێن دەڤەرێ ڤەدكەن و وەلاتان بۆ هندێ پالددەن، هەڤپەیمانێن نوی دروست ببن یێن (دەمكی) ل سەر بنەمایێ بەرژەوەندیێن ئابۆری، نموونە وەك (نێزیكبوونا د ناڤبەرا رۆسیا و چینێ دا ل پشتی سزایێن رۆژئاڤایێ)، هەروەسا سەر هلدانا بلۆكێن ئابۆری – سیاسی وەك رێكخراوا برێكس بۆ نەهێلانا هەژمۆنا رۆژئاڤایێ.
قەیران هندەك دەولەتان بۆ ململانێ پالددەن ل سەر ڤان سەر چاوەیان و ئەڤ ململانێ و هەڤڕكیە دبیت یێن ئابۆری دبیت بهێنە گوهۆرین بۆ ململانێیەكا سیاسی یان سەربازی و دبیت د ڤان دەمان دا پرانییا دەولەتان بەرەف سیاسەتا خۆ بەرفرەهكرنێ ڤە دچن وەكی (بەرزكرنا باجەیان – كێمكرنا هاوردەكرنێ – پشتبەستن و پشتگیریكرنا پێشەسازیێن ناڤخۆی دا)، ئەڤە ژی دبیتە هۆكارێ جیهانگیریێ و سەرهلدانا ناسیۆنالیزما ئابۆری، هەروەسا ئەو ئاستەنگێن ب ئەگەرێ قەیرانێن ئابۆری رویددەن ل بەرامبەری سیستەمێ ناڤدەولەتی ژ وانا جیهان دابەش بوویە ب سەر بلۆكێ ئابۆری یێ (رۆژئاڤا بەرامبەر رۆژهەلاتی)، هەروەسا هاتنا خارێ یا رۆلێ دامەزراوێن نیڤدەولەتی وەكی (رێكخراوێن بازرگانی جیهانی و سندۆقا دراڤێ نیڤدەولەتی) ب سەبەبێ بێهێزیا وان د برێڤە برانا قەیرانێن مەزنێن جیهانی دا و هەروەسا وەلات پتریا وان وزە و و سەرچاوەیێن خوارنێ ڤە وەك چەكەكێ سیاسی پشت بەستنێ ل سەر دكەن و رەنگە قەیران رێكەك بن بۆ هزركرن د نەزمەكێ جیهانی یێ دادپەروەرتر دا و ب هێزكرنا هاریكاریان د وارێ وزەیا پاقژ دا و ئاسایشا خوراكی و بازرگانیا دادپەروەر و ئەگەرەكە بۆ سەر هلدانا زلهێزێن نوی ل جیهانێ ئەو ژی ئەگەر ب ئەقلانە بارودۆخی بۆ خۆ بكاربینن:
دەرئەنجام ژ ڤێ چەندێ : قەیرانێن ئابۆری بتنێ تەحەدیێن دارایی نینن، بەلێ ئەو خالن یێن سیاسەتا نیڤدەولەتی دكەنە د قالبەكێ جیاواز دا، ل دەمێ قەیرانان دا، زمانێ بەرژەوەندیا سەر هلددەت و پەیوەندیا د ناڤبەرا وەلاتان دا كێمتر بەرەڤ پێشڤە دبەت و پرسیارەك دمینتە هەلاویستی د ڤێ چەندێ دا، ئەرێ ئەڤە دبیتە ئەگەرێ ململانێیەكا مەزنتر یان دبیتە جهێ پێگەهشتنا هاریكاریێن نیڤدەولەتی ل سەر بنەمایێ بەرژەوەندیان؟
