سیستەمێ جیهانی د ناڤبەرا كۆنگرەیێ میۆنخ و هنگافتنا تەهرانێ دا
محەمەد عامر دێرشەوی
داڤێن سیاسەتا ناڤدەولەتی تێكەلن و بەرژەوەندیێن ناڤدەولەتی ئێك-دو دبڕن، لەو یا شاشە مرۆڤ هزر بكت هنگافتنا تەهران و ئیرانێ، ژ لایەن ئەمریكا و ئسرائیلێ، تەنها شەڕەكێ سنووردار و كونترۆل كریە ل ڕۆژهەلاتا ناڤەڕاست. بەلكو ڕاستی و یا تیر ل بنێ قازانێ بوو: دربا ئەمریكا ڤەوەشاندی نامە و پەیامێن ئاراستەكری هەبوون بۆ هێزێن جیهانی ل ڕۆژهەلات و ڕۆژئاڤایێ دونیایێ.
ڕۆندكێن میۆنخ و ڕاگەهاندنا ئێكڕێزییا شكەستخواری
د كۆنگرەیێ ئێمناهیێ یێ میۆنخ (موینشن) ل شباتا 2025 ناكۆكییەكا دژوار د ناڤبەرا دو نێڕینێن ڕۆژئاڤا دا بەرچاڤ بوو:
نێڕینا ئەورۆپی: د ڕاپۆرتا كۆنگرەیی دا، كو بۆ بەرپرسێن شاندێن پشكداری كۆنگرەیی هاتبوو ئامادەكرن، دیار دبیت. ئەڤ ڕاپۆرت (ڕاپۆرتا كونگرێ میونشن بۆ ئێمناهیێ 2025، فرەجەمسەری و گوهەڕینا جیوپۆلیتیكیMunchner Sisherhitisberich 2025, Multipolaritat und Zweitenwene/) پێشبینییا گوهۆڕینێن جیوپۆلیتیكی و زلهێزێن نوی دكەت، وەكو چین و ڕۆسیا و ل سەر ئاستێن هەرێمی پێشبینی دكەت زلهێزێن گرنگ و ڕەهەند ناڤدەولەتی پەیدا ببن، وەكو هندستان و ئیران و تركیا و عەرەبستانا سعوودی و بەرازیل و نێجیرییا و باشۆرێ ئەفریقییا. هەروەسا ڕاپۆرت داوا دكەت ئەورۆپا خوە بۆ شێوەیێ سەرەدەریێ ل گەل ڤان گوهۆڕین و زلهێزێن نوی لسەر ئاستێ جیهانێ و ل سەر ئاستێن هەرێمی بەرهەڤ بكەت.
نێڕینا ئەمریكا: د گۆتارا زمان توند و گەف ئامیز یا جی دی ڤانز دیاربوو، جێگرێ سەرۆكێ ئەمریكا، ل بەرامبەری كۆنگرەی و دیدارێن ماركۆ رۆبیۆ، وەزیرێ دەرڤە یێ ئەمریكا. ڤانز و رۆبیۆ و ئەمریكا دبینن، كو سیستەمێ جیهانی دڤێت ل ژێر ئێك جەمسەرییا (ئـێك پۆلییا) ئەمریكا بەردەوام بمینیت و ئەمریكا ڕازی نابیت بنگەهێن سیستەما جیهانی بێن شكاندن یان پێشێلكرن و خەیالا ئەورۆپییان خاڤ نیشاد.
ل كۆنگرەیێ میۆنخ ئێكهەلوەستییا ڕۆژئاڤا شكەست و نێڕینێن هەڤدژ دیاربوون و ئەڤ چەندە د دەنگێ مەلویلێ كریستۆف هۆیسگن، سەرۆكێ كۆنفرانسی، دیاربوو، ئەو ژی دەما هۆیسگن گۆتارا خوە پێشكێشی كۆنگرەیی كری و ب ئامادەبوونا دەزگەهێن ڕاگەهاندنێ یێن ئەورۆپی و جیهانی ڕۆندك باراندین.
پەیامێن دربێن هنگافتنا تەهرانێ:
پەیام و نامەیێن هنگافتنا تەهرانێ پێدڤیە د ڤی چارچووڤەی دا بهێن خواندن. ئەمریكا نە تەنها دڤییا ئیرانێ ل بەرامبەری ئسرائیلێ لاواز بكەت، بەلكو دربێن ئەمریكا نامە بوون بۆ وەلاتێن ئەورۆپی، كو نابیت سیستەمێ جیهانیێ زلهێزییا ئەمریكا نادیدە بێت وەرگرتن و وەلاتێن ئەورۆپی نابیت هزر بكەن، دێ مومكن بیت ژ چارچووڤەیێ سەردەستییا ئەمریكا دەركەڤن و هەول بدەن سەربخوە بریارێن سیاسی و ئابووری بدەن.
نامەیا دووێ یا هنگافتنا تەهرانێ ئاراستەكری بوو بۆ چینێ. چین هەول ددەت ڕێكێن پەژایی یێن نوی بۆ بازرگانییا خوە پەیدا بكەت و دویر ژ دەستەلات و كۆنترۆلا ئەمریكا. هنگافتنا تەهرانێ دربەكە ل خواستەكێن چینێ و پرۆژەیێ ئێك ڕێك- ئێك كەمەر (ڕێكا ئاڤرمیش) و ئەڤ هنگافتن وێ بۆچوونا مە دوپات دكەت، كو داگیركرنا ئەفغانستان و ئیراقێ د بنیات دا بۆ كۆنترۆلكرنا ڕێك و ڕێبارێن چینێ بوو.
نامەیا سیێ یا هنگافتنا تەهرانێ بۆ ڕۆسیا ئاراستەكری بوو. كو نابیت پۆتین ب ئیرانێ و چینێ گەرم بیت و هزر ل سیستەمەك فرە زلهێزی بكەت.
نەمەیا ڕاستەوخۆ یا هنگافتنا تەهرانێ ئاراستەكری بوو بۆ ئیرانێ. ئەڤە چەند سالن ئیران هەول ددەت وەكو زلهێزەكا هەرێمی یا سەربخوە ل ڕۆژهەلاتاناڤەڕاست سەرەدەریێ بكەت و دەرڤەیی چارچووڤێ سیستەمێ ئێك زلهێزییا ئەمریكا ل جیهانێ. ئەڤ سیاسەتا ئیرانێ مایێ هنگافتنا 12 ڕۆژی یا سنووردار و ئاراستەكری بوو. بەلێ سیاسەتا ئەمریكا یا ئستراتیجی لبەرامبەر ئیرانێ بەردەوامە: ئیران نابیت ببیت خودانا چەكێن ئەتۆمی و د هەمان دەمدا نابیت ڕۆژهەلاتا ناڤەڕاست و ئیران ببیت مەیدانا فەوزایێ. ڕۆژهەلاتا ناڤەڕاست ژێدەرە بۆ وزەیا جیهانی و پێگەهێ خوە یێ جیوپۆلیتیك یێ هەستیار هەیە.
بێگومان ژ نامە و پەیامێن هنگافتنا تەهرانێ دوپاتكرن بوو، كو هەڤپەیمانییا ئەمریكا و ئسرائیلێ یا گرنگە، هەروەسا وەلاتێن دیتر یێن ڕۆژهەلاتا ناڤەڕاست، دڤێت تێبگەهن نابیت ڕۆژهەلاتا ناڤەڕاست سەقامگیریێ ژدەست بدەت، ئاریشە و پرسێن مللەتێن دەڤەرێ دڤێت بێن چارەسەركرن، داكو ڕۆژهەلاتا ناڤەڕاست نەبیت مەیدانەك دەرگەه ڤەكری بۆ كارتێكرنا ڕۆسیا و چینێ.
خواندنا هەرێما كوردستانێ بۆ هنگافتنا تەهرانێ و كۆنگرەیێ میۆنخ
ل دەما هنگافتنا تەهرانێ و شەڕی سنووردارێ 12 ڕۆژی، بەرێز نێچیرڤان بارزانی هەموو هەولێن خوە دان، كو هەرێما كوردستانێ ژ شەڕەكێ دژوار پاراستی بیت كو ل دەڤەرێ سەرهلدایی و یێ سەركەفتی بوو د هەولێن خوەدا.
سەبارەت خواندنا هەرێما كوردستانێ بۆ كۆنگرەیێ میۆنخ یێ سباتا 2025 ئەم ب ڤی ڕەنگی دبینین: شرۆڤەكار و دەزگەهێن ڕاگەهاندنا كوردستانێ كۆنگرەیێ میۆنخ ژ ڕەهەندێ گرنگییا پشكداریا بەرێز مەسرۆر بارزانی د ڤی كۆنگرەی دا و د چارچووڤەیێ چالاكی و دیدارێن وی یێن ڕۆژانە ل گەل بڕیاربدەست و بڕیارچێكەرێن سیاسەتا جیهانی دخواند. بەلێ خواندنا بەرێز مەسرور بارزانی ب خوە بۆ ڤی كۆنگرێ ناڤدەولەتی ل میۆنخ؛ د سیاسەتا وی یا پشتی ڤی كۆنگرەیی دیار دبیت: بەرێز مەسرۆر بارزانی سەرەدانا ئەمریكا كر و گرێبەستێن ستراتیژی و ماوەدرێژ ل گەل كۆمپانیێن ئەمریكی ئیمزاكرن.
