سینه‌ما و فلمێن ژه‌هركرى
نیهاد سه‌عدوللا
گه‌له‌ك ژ ڤه‌كۆلینان وه‌سا دیاركرینه كو سینه‌ما ب تنێ نه هاتیه بۆ مه‌ره‌مه‌كا بازرگانێ یان بزاڤه‌كا بازرگانى و ئارمانجا وى ب تنێ ب بده‌ستڤه‌ئینانا پاران ڤه بیت، به‌لكو یا هاتى بۆ وێ چه‌ندێ دا هزرێن (مه‌زهه‌بى) و سیاسى ژى د به‌ررا به‌لاڤه‌كه‌ت، به‌لكو هونه‌ر بوویه رێكه‌ك یان پشته‌ڤانه‌ك بۆ سه‌ر رێدابرنا كه‌سان و گوهۆرینا هزرێن وان ژى، ب ڤێ رێكێ سینه‌ما شیایه كونترۆله‌كا مه‌زن ب كه‌ت ب هه‌مى رێیێن خوه‌ی یێن به‌رنیاس پتر ژ پرتووكان و نڤیسان و دانا كوڕ و سیمناران و گۆتنێن ئێكسه‌ر، ئه‌و به‌رپرسا ئێكانه‌یه ل سه‌ر هه‌مى دیاردێن كه‌فتینه د ناڤ ره‌فتار و هزروبیرێن مه‌دا. ل گه‌ل وان دیاردا فه‌وزا ره‌گه‌زى كو بوویه حه‌زه‌ك ناهێته تێركرن ژبه‌ر ڤیانا جه‌ماوه‌رێ وێ یێ به‌رده‌وام.
ژدیاردێن مه‌ترسیدار كو گێولیێ زارۆیان ب هه‌ردو ره‌گه‌زان ڤه ب تایبه‌تى كچان د قووناغێن سنێلیێ دا، كو به‌رێ وان یێ مایه ل فلم و زنجیران و چاڤێ وان و گوهێن وان یێن ماینه ل زارڤه‌كه‌ران ب تایبه‌تى یێن رۆلێن قاره‌مانیان دگێرن، كانێ دێ چ بێژن دا ئه‌و وه‌بێژن، دێ چاوا سه‌رێ خوه بۆیاغ كه‌ن، دێ چاوا حلى كه‌ن، دێ چ كه‌نه به‌ر خوه چاوا ب رێڤه‌دچن، چاوا سه‌ره‌ده‌ریێ گه‌ل زه‌لامان دكه‌ن، دیاردبیت كو ئه‌و هزرێن ئه‌و دكه‌ن و ئاخفتنێن دئاخڤن ل سه‌ر ده‌ڤێن خه‌لكێ گشتى نه‌هاتینه ئه‌نجامدان و نه‌دیتینه، هه‌روه‌سا نه‌خواندینه ژى د پرتووكێن زانستى دا، به‌لكو ب تنێ یێن گوهلێبووین ل سه‌ر ده‌ڤێن زارڤه‌كه‌ران كو ده‌مێ ب رۆلێ نۆشدارێن ده‌روونى یان پارێزه‌ره‌ك رادبن، ئه‌و یێ ب به‌رگریێ رابیت ژ وان تاوانان دكه‌ت، كو ب تایبه‌تى ئافره‌تن یێن كو تاوانێن دژوار ب سه‌ر دا هاتینه.
هۆسا سینه‌ما یا بوویه مه‌ترسیترێن ئامیرێن ره‌وشه‌نبیرى و یێن په‌روه‌رده‌ى كو كارتیكرنه‌كا مه‌زن یاهه‌ى ل سه‌ر هزرێن وان ژبه‌ر هزرێن ل به‌ر چاڤێن وان دهێنه پێشكێشكرن و كارتیكرنا وێ پتره و مه‌زنتره ژ تشتێ نڤیسیى یان پرتووكان، به‌لكو وێنه یێ وان تشتان دهێته چاپكرن د ره‌فتار و مه‌ژیێ وان دا، هه‌روه‌سا كارێن سینه‌مایێ پتر كارتێكرنێ دكه‌ن، چنكو ئه‌و راستیا تێكهه‌لیێ و چاوانیا وێ به‌رچاڤ دكه‌ن، و د ناڤ دا دژین، نه‌بتنێ تشته‌كه دخوینن.
هه‌روه‌سا سینه‌ما نه‌بتنێ دهێته پێشكرن بۆ كه‌سانێن تایبه‌تمه‌ند، یان یا تایبه‌تمه‌نده بۆ ژماره‌كا كه‌سان، به‌لكو دچیته د هه‌مى مالان ڤه بێ ده‌ستوورى، ب رێیا ته‌له‌فزیۆنێ.
بایێ فلمێن سینه‌مایێ گه‌له‌ك ژه‌هرا بووینه د گه‌له‌ك فلم و زنجیران دا، هنده‌ك ژ وان دهاڤینه‌َ ئاینى، هنده‌ك ژ وان دهاڤێنه بنه‌مالێ و عه‌شیره‌تان، هنده‌ك ژى زارۆیان و سنێلان پالده‌ن كو به‌رب كارێن خراب ڤه بچن، یان ئازاد بن د مالێن خوه‌دا، كه‌س نه‌بیته رێگر بۆ كارێن وان هاتن و چوونێن وان. هزرێن وان وه‌كى یێن خه‌لكێ رۆژئاڤایى كرینه و نه‌خۆشى و ئێش و ئازارێن وان ڤه‌گوهاستینه ناڤ مه، هه‌روه‌سا فلمێن خیانه‌تا هه‌ڤژینێ كانێ چاوا شیاینه هزرێن ژن و زه‌لامێن مه بگوهۆرن كو نوكه گه‌له‌ك جاران ئه‌م گوه لێ دبین دهێته ئه‌نجامدان د ناڤبه‌را ژن و زه‌لامان. ئه‌و هه‌مى ژ فلم و زنجیران چاڤنه‌ترسى بۆ په‌یدا بوویه و گه‌هشتینه وێ چه‌ندى كو پێ رابن. ئه‌ڤ چه‌نده بوویه به‌رنامه‌ك و خوانه‌كا رۆژانه د ناڤ وان فلم و زنجیران دا.
ئه‌ڤ چه‌نده هندى هاتینه پێشكێشكرن، نوكه بووینه تشته‌كێ سروشتى چ نه‌رازیبوون ل سه‌ر نینه، نابیت هه‌بیت ژى، هۆسا داینه نیاسین كو ئێك ژ رێیێن پێشكه‌فتنانه. چ پێ نه‌ڤێت كو ئه‌ڤ دوباره‌كرنا وان جۆره فلمان و یا زۆربوونا وان د ته‌له‌فزیۆنێن مه دا یان د سینه‌ما مه دا، یا بوویه كارتیكه‌ره‌كا رۆژانه و ده‌م بۆ ده‌مى هندى دبینن یا بوویه تشته‌كێ سروشتى و كارتێكرن یا ل ئه‌خلاقێ مه كرى، ئانكو ئه‌خلاقێ زارۆ و گه‌نج و سنێله‌یێن مه ژ هه‌ر دو ره‌گه‌زان.
له‌ورا دێ بینى كو ره‌وشتوتیتالێن مه ده‌م بۆ ده‌مێ یێن دهێنه پشتگوه هاڤێتن و یێن ره‌سه‌ن یێن دبنه تشتێ كه‌ڤن و یێن نه‌یێن باش ژى یێن دبنه تشتێ هه‌ڤچه‌رخ و پێشكه‌فتى، ئانكو ئێك ژ رێیێن پێشكه‌فتنا مرۆڤان، دیسا ژى سینه‌ما نه‌ب تنێ ڤان تشتێن مه به‌حس ژێ كرین پێش كێشدكه‌ن، به‌لكو ب ده‌هان و پتر تشتێ نه‌یێ ره‌وا و پێدڤى د فلمان دا بیت دكه‌نه د فلمان دا و دكه‌نه پرۆژه دوور ژ ره‌وشتوتیتال و مه یێن جڤاكى و ئه‌خلاقى.
هیڤیا مه ئه‌وه د ڤان جۆرێن فلمان دا یێن كو پشكدار د ڤیسته‌ڤالا سینه‌ما دهۆكێ دا دهێنه نیشادان ئه‌ڤ دیمه‌نه تێدا نه‌بن و دژى ره‌وشتوتیتالێن زارۆیان چ تشت نه‌هێته پێ شكێشكرن، دا مافێن زارۆیان نه‌هێنه پێشیلكرن، و ئه‌م بشیێن سینه‌ما خوه فلم و زنجیرێن خوه زارۆیێن بپارێزین ژ بایێ ژهركرى ژ هه‌مى لایه‌نه‌كى ڤه. سه‌ركه‌فتن بۆ فلمه ڤیسته‌ڤالا سینه‌ما دهۆكێ بیت.
