شاندێ كوردستانێ بۆ به‌غدا
ئه‌وه عێراق وه‌ك جۆگرافیا ل نه‌خشێ ده‌وله‌تێن جیهانێ (مسته‌ر سایكس ـ پیكۆى) ب دارێ زۆرێ زێده‌كرى و كوردستان بێى خوه‌سته‌كا خه‌لكێ وێ پێڤه په‌رچوومه كرى هه‌تا ئه‌ڤرۆ چ جاران كوردان دانپێنان ب ڤى نه‌خشێ بیژى نه‌كریه و به‌رده‌وام د خه‌باتێ دا بوویه داڤى نه‌خشى بڤه‌گه‌رینیته سه‌ر بنگه‌هێ وى یێ راسته‌قینه و شۆره‌شێن شێخ مه‌حموودێ نه‌مر و بارزان و هه‌تا دگه‌هیته رۆژا ئه‌ڤرۆ باشترین نموونه‌نه كو خه‌لكێ كوردستانێ نه‌خاستیه ببیته پشكه‌ك ژ وى نه‌خشێ ب زۆرێ داتراشتى و باجا ڤێ خه‌باتێ ژى دیاره ئه‌نافال، عه‌ره‌بكرن، كیمایا باران، كاڤل كرنا كوردستانێ تا كار گه‌هشتیه بڕینا بۆدجا هه‌رێما كوردستانێ. ژبلى دروستكرنا ئاریشان بۆ دابرینا هه‌رێما كوردستانێ ژ جیهانێ ژ لایێ ئابوورى و كولتۆریڤه، دا هه‌ر یا نه‌چار بیت چاڤه‌رێى دلۆڤانیا به‌غدا بیت، ئه‌و به‌غدایا هه‌یا ئه‌ڤرۆ ژبلى نه‌خشێن تاوان و عه‌ره‌بكرنا كوردستانێ ژێ نه‌هاتیه، چ ل سه‌رده‌مێ پاشاتیێ بیت یان كۆمارى بیت.
كوردستانا باشوور ئه‌زموونه‌كا پرى نه‌خوه‌شى و ده‌رده‌سه‌رى ل گه‌ل عێراقێ هه‌یه، د گه‌له‌ك گه‌هێن خه‌باتێ دا سه‌ركرداتیا كورد شاند بۆ دانوستاندنا هنارتینه به‌غدا بۆ چاره‌سه‌ركرنا كێشان و رێكگرتن ل په‌یدا بوونا شه‌رى چنكو شه‌ر ژبلى مالوێرانى و سه‌تماندنا پرۆسه‌سا پێشكه‌فتن و پێكڤه‌ژیانا جڤاكى و كوورتر لێهاتنا كێشان پێڤه‌تر ناهێته شكه‌فا چ لایه‌نان و براوه دشه‌راندا نین، هه‌ر لایه‌نك ل گۆڕه‌ى سه‌نگا خوه زیان دگه‌هیتێ، ژبه‌ر هندێ سه‌ركرداتیا كوردى هه‌رده‌م یا ئاماده بوویه بۆ دانوستاندنێ و ل چاره رێكان گه‌رهایه دا مالوێرانیا شه‌رى ژ كوردستانێ و عێراقێ دوور بێخیت و چ جاران ل به‌ندا بیڤان نه‌مایه دا بكه‌ته كارتا فشارێ ئانكو ده‌ما عێراق د گێژه‌ڤانكا كێشان دا دنالى مینا ئینقلابا ره‌شید عالى گه‌یلانى، شه‌رێ 1948ێ ل دژى ئیسرائیلى، كوده‌تایا به‌عسیان ل دژى عبدالكریم قاسمى 1963ێ، شه‌رێ 1967ێ هه‌ر دیسا دژى ئیسرائیلێ و كوده‌تایا به‌عسیان یا دووێ 1968ێ كو د وان ده‌مان دا عێراق گه‌له‌كا بێهێز بوو لێ دیسا سه‌ركرداتیا سیاسیا كوردى نه‌خاستیه ئه‌ڤان بیڤان بكار بینیت دا بگه‌هیته ئارمانجێن خوه. د به‌رامبه‌ر دا حوكمه‌تێن ئێك ل په‌ى ئێكێن عێراقێ چ ته‌خسیرى نه‌كرینه د لێدانا خوه‌سته‌كێن كوردى دا و هه‌ر بیڤه‌ك ل دژى كوردان بكار ئینایه و هه‌رده‌ما سه‌نگا هێزى بۆ لایێ وان داگێرا بیت ل هه‌موو رێككه‌فتنێن ل گه‌ل كوردان مۆهركرین پاشگه‌ز بوونه و رێككه‌فتنا 11.03.1971 باشترین نموونه‌یه و كاراكته‌رێن ئه‌ڤ رێككه‌فتنه مۆهركرین گه‌له‌ك ژ وان هێشتا دساخن، ده‌ما حوكمه‌تا به‌عس جهێ خوه كرى هێرشه‌كا هۆڤانه‌كره سه‌ر گوردستانێ ل 11.03.1974.
ئه‌ڤ شاندێ نوویێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ هنارتى بۆ به‌غدا بۆ هه‌مان مه‌ره‌مێیه ئانكو نه‌هێلانا روودانا شه‌ریه و رێكگرتنه ل به‌ر نه‌حه‌زێن هه‌ردوو ملله‌تان عه‌ره‌بـكورد دا ده‌ستێن خوه نه‌كه‌نه دناڤ كاروبارێن عێراقێ دا كو ب سایا شاشیێن ده‌ستهه‌لاتدارێن تائیفى ل به‌غدا ئه‌ڤرۆ عێراق بوویه چاهێرا ده‌ستتێوه‌ردانێن توركیا، ئیران، سعودیه، قه‌ته‌ر و … تادگه‌هیته زلهێزێن جیهانى و لۆبییێن چه‌كفرۆش.
ئه‌گه‌ر رایه‌دارێن به‌غدا ب سینگه‌كێ فره‌ه و حه‌زا چاره‌سه‌ریێ بۆ كێشان هه‌بیت، چاره‌نڤیسێ ڤێ شاندێ دێ ژ یێن به‌رى خوه باشتر بیت و سه‌ده‌م دبه‌رهه‌ڤن بۆ راستكرنا وێ شاشیا عێراق ب ڤى ره‌نگێ هه‌ى ل نه‌خشێ جیهانێ زێده‌كرى.
ژ ئه‌نجامێن وان دانوستاندنێن شاندێ هه‌رێمێ و حوكمه‌تا عێراقێ هه‌تا نوكه هاتینه ئه‌نجامدان ددل خوه‌شكه‌ر نینن و زڤرینه ل هه‌مان قه‌وانێ به‌رێ: پاراستنا ئێكپارچه‌یا عێراقێ یه. وه‌ك دیار حوكمه‌تا عێراقێ نه‌یا به‌رهه‌ڤه كێشێن نابه‌ینا هه‌رێمێ و به‌غدا چاره‌سه‌ر بكه‌ت ب تایبه‌ت پشتى ئه‌مریكا و ئێكه‌تا ئه‌ورۆپى داخواز ژ سه‌ركرداتیا سیاسیا كوردى كرى بۆ پاشخستنا ریفراندۆمێ هه‌تا شه‌رێ دژى تیرۆرێ ب دووماهى دهێت. حوكمه‌تا عێراقێ ڤێ داخوازیێ ب فشار ل سه‌ر حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ دزانیت ژبلى نه‌رازیبوونێن توركیا ـ ئیرانێ كو دراستیدا هه‌ردوو ده‌وله‌ت ژ باسكێ فشارێ ل سه‌ر هه‌رێمێ ناهێنه هه‌ژمارتن چنكو ئه‌و ب خوه ل بن فشاره‌كا مه‌زنن ژ هێلا ئه‌مریكا و ئه‌ورۆپا ڤه و نابیت ئه‌م هێزا كوردان ل وێده‌رێ ب هه‌ند وه‌ربگرین به‌لكو كارته‌كا فشارێیه ل سه‌ر ناڤخوه‌یا وان و پشته‌ڤانێن سه‌ربه‌خۆیا كوردستانێ نه.
ڤه‌خواندنا ره‌وشا سیاسیا جیهانێ د به‌رژه‌وه‌ندیا نه‌ته‌وا كورد دانه و هه‌ر بریاره‌كا كورد بده‌ن دێ ته‌ڤ جیهان ژبلى ده‌وله‌تێن عه‌ره‌بى، توركیا و ئیرانێ دانپێنانێ ب بریارا سه‌ركرداتیا سیاسیا كوردى كه‌ن. باوه‌ر دكه‌م كو جه‌نابێ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ باش د ره‌وشا سیاسیا جیهانیا ئه‌ڤرۆ گه‌هشتیه، له‌وما هۆسا بباوه‌رى ئه‌ڤ بریاره دایه ژبلى پشته‌ڤانیا نه‌ته‌وا كورد ل هه‌موو جیهانێ كو ئه‌ڤه رنگترین پشته‌ڤانیه و هۆكارا سه‌ره‌كیا سه‌ركه‌فتنێیه.
