شرۆڤەیەكا ئەدەبی بۆ تێكستێن (دلدار محەمەد)ی
ئیسماعیل بادی
چەند دەقێن ئەدەبی یێن هەلبەستڤان (دلدار محەمەد)، ل رۆژناما (ئەڤرۆ) یا هژمار (3708) یا رۆژا 12/3/2025ێ، هاتینە بەلاڤكرن، نڤیسەر وەكو كەسایەتییەكێ ئەدەبی، بەردەوام بەر ب پێشڤەچوونێ دایە، هەر دەقەكێ بنڤیسیت، گوهۆڕینەكێ ب خۆڤە دبینیت. ب پەیڤێن كورت و كێم، واتایێن مەزن ل پشت هەنە، شیایە زمانی بێختە د خزمەتا هزرا خۆ دا، پەیڤ و واژە و ئیدیۆم و گۆتنێن مەزنان و كەلتۆرەكێ كوردەواریێ بەرفرەهـ مفای ژێ ببینیت وەكو ئیرۆنییەك د ناڤ دەقێن خۆ یێن ئەدەبی دا بكاربینیت.
شرۆڤە:
ئەڤ دەقێن كورت یێن مە ئاماژە پێكری، كۆمەكا دیمەنێن كورت و تژی واتا نیشان ددەن، كو ژیان و ئازارێن جڤاكی دەردبڕن، ب تایبەت یێن ئافرەتێن كورد. هەر دیمەنەكی ناڤەرۆكەكا كویر و ڕاستەقینە تێدا هەیە.
دیمەنێ ئێكێ:
ترۆمبێل، ژن و گری
دیمەنەكێ كورت یا ژنەكێ یە د ناڤا ترۆمبێلێ دا، كو رۆندكان دبارینیت و كەسەكێ دی ژی دگەل وێ یە، ب تورەیی ستێرنی د دەستێن خۆ دا كرییە تمبلك. ئەڤە دیمەنە، ژنەكا ئێش و ئازار دیتین. رۆندك، كو نیشانا وێ ئێش و ئازارێ نە، تمبلكرنا ستێرنی نیشانا هێرش و تۆرەیێ یە. دیمەنەكێ سادەیە، بەلێ تژی ژ هەست و دراما یە.
دیمەنێ دویێ:
ژنا خودان ئێتیم و خودانكار
د ڤێرێ دا ژنەك هەیە، كو رۆژانە كارێن گران دكەت داكو چار ئێتیمان خودان بكەت، بەلێ دیسان خودانێ شۆلی ژێ دخوازیت، كو ڕۆژا ل دویڤ دا هندەك كەسێن دی (كاركەرێن دی) ژ دەرڤە دێ هێن. ئەڤە دیمەنەكێ درامایی یا ژنەكا كو رۆژانە وەكو كرێكار شۆل دكەت، داكو زارۆیێن خۆ ب خودان بكەت، بەلێ كێشەیێن نویتر بۆ وێ دهێن و خودانێ كاری هەڕەشەیا ژ كار ئێخستنێ بۆ دیار دكەت.
دیمەنێ سێیێ:
ماندیبوون و دلشكەستنا كاری
ژن و مێرەك پشتی ڕۆژەكا درێژ و ماندیبوونێ د ناڤ زەڤیێ دا، دەما ڤەدگەریێنە مال، ژنك دبێژیت «ئەز ئەڤرۆكە مرم!»، كو دیارە گەلەكا ماندی بوویی. مێر ژی لێ دزڤڕیت دبێژتێ ما تە چ كریە!!، ئانكو هەروەكو بێژتێ تە چ نەكرییە، بێی كو خۆ تێ بگەهینیت كا وێ چەند كار كرییە. ئەڤە نیشانا نەتێگەهشتن و كێماسییا پەیوەندییێ یە د ناڤبەرا وان دا.
دیمەنێ چارێ:
بێژەر و نوچەیێن توندوتیژییێ
دیمەنەكێ ڕەخنەگرە. پشتی پیرۆزباییا ڕۆژا جیهانی یا ژنان (٨ ئادارێ)، نووچەیێن سێ بوویەرێن توندوتیژییێ دژی ژنان هاتنە گۆتن، كو نیشانا دوبارەبوونا پەیامان و نەگوهۆڕینا راستییا ئافرەتان د جڤاكێ دا یە.
دیمەنێ پێنجێ:
پەنجەرە و دیوار
كچەك هەمی ئێڤاران ژ پەنجەرەیێ تەماشەی رۆژئاڤابوونێ دكەت، لێ بڕیار هاتییە دان كو پەنجەرە بهێتە گرتن و ببیتە دیوار. ئەڤە چەڤەنگەكێ بهێزە، كو چەوا ئازادی و هەستا جوانییێ ژ ژیانا ژنان دهێتە وەرگرتن ب ناڤێ دابونەریتان یان خۆپاراستنێ.
دیمەنێ شەشێ:
توندوتیژی و چاڤپۆشی
كەسەك گوهـ ل دەنگێ قێریێن توندوتیژیێ دبیت، بەلێ بڕیارا چاڤنقاندنێ ددەت ب زێدەكرنا دەنگێ رادیۆیێ. وەكو (ئیرۆنییا تال)، ئانكو هونەرێ ب كارئینانا پەیڤا یان دەربڕینێ ب شێوەیەكی، كو مەبەستەكا بەرۆڤاژی واتا دروست بگەهینیت، گەلەك جارا بۆ مەبەستا یاریپێكرنێ، ڕەخنەگرتنێ یان نوكتان ب كاردهێت. ئەوە كو هەر د وێ رادیۆیێ دا نوچەیێن زێدەبوونا توندوتیژیێ دهێنە خواندن. ئەڤە دیمەنێ جڤاكەكێ یە، كو دزانیت توندوتیژی ل دۆرێن وی هەیە، لێ ناخوازیت ببینیت یان گوهـ لێ ببیت، كو دەنگێ رادیۆیێ زێدە كر دا ببیتە هۆسە و قەرەبالغ و ئەو دەنگ نەگەهیتێ!!.
ب گشتی، ئەڤ تێكستە پەیامێن هویر دەربارەی ژن، ژیان، توندوتیژی، نەتێگەهشتنا و ماندیبوونێ ڤەدگوهێزن. ستایلێ نڤیسكار دلدار محەمەدی یێ كورت و تیژە، ب چەند پەیڤان دیمەنێن درامایی دئافرینیت و خواندەڤانی دهێلیت، كو ئەو بخۆ واتایێ ببینیت. هەر دیمەنەك وەك وێنەیەكێ فۆتۆگرافی یا ژیانا رۆژانە یە، لێ ب كویراتی دەردێ جڤاكی و تایبەت یێن ژنان تێدا دهێتە نیشاندان.
ناڤونیشان «ئاخینكێن بێدەنگییەكا خەندقی» ب خۆ چیرۆكەكێ دبێژیت: ئەڤ دیمەنە، هەمی ئاخین و كەسەرێن بێدەنگن، كو د خەندەكەكا كویر دا دڤەشارتینە. ئەو كێشە و ئازارێن، كو كەس گوهـ نادەتێ یان ناخوازیت ببینیت.
ژن بوویە هزرا سەرەكی یا مژارا دەقان..
سەرپێهاتیێن ژنان د جڤاكێن جیهانێ دا، ئاستەنگ و خزمەت و خەباتا وان دبنە سەرۆكانییێن مەزن و ب ڤەڕێژ ژ بۆ ناڤەرۆكا تێكستێن ئەدەبی، ژ بەر كو دەنگێ ژنان د دیرۆكێ دا گەلەك جاران هاتییە پاشڤەبرن، ئەدەبیاتا مۆد‌ێرن گرنگییێ ددەتە ئەزموون و دیتن و هەستێن ژنان. ب ریا كەسایەتی و زارڤەكەرێن ژن، مرۆڤ دشێت هێمایێن جڤاكی، تێكەلییێن هێزێ، كەڤناتییێ و بهایان ب كویراتی شرۆڤە بكەت.
گەلەك نڤیسكار ب ریا كەسایەتییێن ژنان، ئەزموونێن هەڤپشك یێن مرۆڤاتیێ- ئەڤین، مالبات، ناسنامە، ئازادی و مژارێن دی یێن جڤاكی ڤەكۆلینێ ل سەر دكەن. زێدەبوونا دەنگێ ژنان د ئەدەبیاتا مۆد‌رێن دا، كو هێز و شییانا نڤیساندنا چیرۆكێن خۆ پتر گرنگییێ ددەنە ژنان، ئەڤێ چەندێ مەیلا نڤیسەر و خواندەڤانا ژی گەلەك خورت كرییە.
نڤیسەری چەند مفا ژ كەلتۆری وەرگرتییە بۆ نڤیسینا ڤان دەقێن ئەدەبی؟
بكارئینانا چیڕۆك و ئەفسانەیێن مللی، گەلەك هەلبەستڤان و چیڕۆكنڤیسان مۆتیف و كەسایەتی و زارڤەكەرێن دەقێن ئەدەبی، ژ چیڕۆكێن كەڤن یێن كوردی ب كراسەك مۆد‌رێن ژ بۆ مژارێن نوی ب كار دئینن.
گۆتنێن پێشیان (مەزنان) و ئیدیۆم پەیڤێن زمانێ كوردی یێن دەولەمەند ب هێز و واتایێن كویر دهێنە بكارئینان ژ بۆ زێدەكرنا كارتێكرنا هەر دەقەكێ ئەدەبی.
نڤیسەر و هەلبەستڤانێن كورد ب ڤی شێوەیی نە تنێ كەلەپوور پاراستییە، بەلێ ئەو پتر پێشڤە برییە و ڤەگوها‌زتییە ناڤ فۆرمێن نوی و مۆد‌ێرن یێن دەربڕینا هەر دەقەكێ ئەدەبی.
