شگرێیا نێچیرا شاشیان
فه‌رهاد حاجی باڤی
هه‌ژماره‌كا نڤیسه‌ر و چالاكڤانێن شكه‌ستى و لاواز د گه‌له‌ك ده‌لیڤه و بیاڤان دا و ب هه‌لكه‌ڤت و بێ هه‌لكه‌ڤت، و ژبۆ به‌رژه‌وه‌ندیا كه‌سۆكى و ئارمانجێن ئایدولۆژیێن به‌رته‌نگ و نه‌ره‌وا، خوه ل پشت ڕه‌خنه‌یێ ڤه‌دشێرن و ژه‌هرا خوه یا ماركوژ دبه‌ردن د ناڤ له‌شێ هزرا جڤاكێ ساخه‌له‌م و عه‌قلێ كۆمى دا، كارێ وان نێچیرا شاشیانه ئه‌ڤجا چ بكه‌رێ شاشیێ ب زانابوون یان نه ب زانابوون ئه‌نجامدا بت، د هه‌موو واران دا ئه‌و جۆره نڤیسه‌ر و چالاكڤان هه‌نه شكاندن و سڤكاتى و بێرێزیێ ل یێ به‌رانبه‌رى خوه دكن ل پشت په‌رده‌یا خاپینۆكا ڕه‌خنه‌یێ، و هه‌رچه‌نده ده‌مێ ڤان یاریێن زارۆیان نه‌مایه، لێ هێشتا د ناڤ كورداندا ئه‌ڤ یارى دئێته‌كرن و پیشه‌كار ژی هه‌نه، ڕه‌خنه ئانكو چاره‌سه‌ركرنا شاشییان و پێشكه‌ڤتن، و نێچیرا شاشیان ئانكو هشككرنا هزرێ و بێهیڤیبوون.
ئیرۆ ئه‌و نڤیسه‌ر و چالاكڤان یێن زێده‌بووین و مینا گه‌نده‌لان كه‌ساتیا تاكێ كورد بێهیڤی دكن، وان خه‌لكه‌ك یێ هین كرین كو هه‌ر چی یا ل باشوورێ كوردستانێ هاتى كرن شاشى بوو، و یا نها ژی دئێته كرن شاشیه و یا د پاشه‌ڕۆژێدا ژی بئێته كرن ب ته‌نێ دێ شاشى بت، ئانكو هه‌ر چى یا پشتى سه‌رهلدانا پیرۆزا باشووریان د سالا 1991دا هاتى كرن، و ل سه‌ر هه‌موو ئاستان و د هه‌موو واراندا شاشى، تشته‌كێ نه‌جوان، نه‌هه‌ژى و نه ب ڕوومه‌ت بوو، و ئه‌و كه‌سێن ئه‌ڤ وه‌لات برێڤه‌دبرین ماهۆلێن هه‌ڕفاندنا دیوارێن ڤى وه‌لاتێ شه‌نگ بوون، ڤێجا جاران ڕاسته‌وخوه دیار نه‌دكرن وناكن ژی لێ وه‌رگرێ پله دو یاریێن وان دزانن، بنێرن ڤێ لۆژیكا كۆره، ڕه‌هایى و بێ مه‌عنا؟!
باشترین پێناسه بۆ نێچیرا شاشیان ئه‌وه: كریارا دووڤچوونا كار، ڕه‌فتار و سه‌رده‌ریا كه‌سه‌كى یان جڤاكه‌كى ب مه‌به‌ستا ده‌ستنیشانكرنا شاشى و لاوازییێ و پاشى مه‌زنكرنا وێ شاشیێ و ل دووماهیێ دیاركرنا وێ وه‌كو دیارده‌یه‌كا به‌ربه‌لاڤ و نه‌كو ڕه‌وشه‌كا تاكانه. و ل گۆره‌ى گۆتنێن مه‌زنان ل ده‌ستپێكێ (بیرێ ب ده‌رزیێ دكۆلن)، پاشى (ژ مێشێ دكنه گامێش)، و ل دووماهیێ ژى دبێژن (ئاشێ چووى، پرسیارا چه‌قچه‌قۆكێ دكن).
ئه‌ڤ جۆره سیسته‌مێ هزركرنێ (نێچیرا شاشیان) پڕانیا جاران سنوورێ خوه ده‌رباز دكر و دچوو د ناڤ ئاقارێ ملله‌تفرۆشى و(ڕه‌وشه‌نبیریا دژه‌كورد) دا، و چو په‌یوه‌ندى ب ڕه‌خنه‌یێڤه نه‌بوو و چو مفا نه‌گه‌هاندینه پرس و هزرا نه‌ته‌وه‌ییا كوردى، وى سیسته‌مێ هزركرنێ ب ته‌نێ كاڤلكارى به‌رهه‌مئینات، و مه‌ترسیا وێ ئه‌وه چه‌ند ده‌لیڤه بۆ هه‌لگرێن وێ هزرێ هه‌بت هه‌روهه‌ر دێ دوباره و سێباره و ده‌هباره…وهتد دێ ب هه‌مان قه‌باره و ڕێژه هزر و كریارا خراپییێ به‌رهه‌مئینن، و مینا (جۆرج ته‌رابیشى) دیار دكت (ئه‌م به‌رانبه‌رى مژاره‌كێنه گۆهورینێ دكت، نه‌كو ته‌نێ ڕه‌وشه‌نبیرییێ په‌یدا دكت).
خالا هه‌ره مه‌ترسیدارا ڤان نێچیرڤانێن شاشیان ئه‌وه پشتى شاشیێن ملله‌تێ خوه ژ مێشێ دكنه گامێش، ب نه‌جوانى وه‌كو چاره‌سه‌ری مه دكنه هه‌ڤپشك و برایێن ڕاسته‌قینه‌یێن تورك، عه‌ره‌ب و فارسان، دیرۆك و زمان و به‌رژه‌وه‌ندیا مه ب یا وان ڤه دنڤیسن و هنده‌ك تیۆرێن شكه‌ستى و لاواز و بێبنستر بۆ خوه ڤه‌دگیرَن، و پرانیا ڤه‌كۆله‌ران دزانن داگیركه‌رێن كوردستانێ هه‌لگر، په‌یره‌وكار و به‌رمایێن هزره‌كا تاریا هه‌لوه‌شانگه‌رى ـ غه‌یبى نه، دووڤكه‌ڤتیێن خوه به‌ر ب ئاقارێ گه‌نیبوونێ و سه‌رشوورییێڤه دبن، و مه دوورى هزرا پێكهاتگه‌رى ـ زانستى دكن ئه‌وا كالێن مه یێن سۆمری، گۆتى، میتانى، میدى و كاردۆخی و..هتد. ژبه‌رى زایینێ په‌یره‌وكرین و پشتى زاینێ مه هێلایى و ئه‌م ڕه‌نگز بووین، وێ هزرێ شیرازێ مه یێ جڤاكى بۆ هه‌تا هه‌تایێ تێك دا.
هه‌كه ئه‌م ل كه‌ساتیا وان نڤیسه‌ر و چالاكڤانان بنێرن یان نێچیرا شاشیان دكن وه‌كى ڕۆژێ دێ بۆ مه دیار بت، كو ئه‌و گه‌له‌ك حه‌ز ژ خوه دكن هه‌تا سنوورێن ئه‌زئه‌زینكى و زكره‌شیێ، و یێ ب ڤى ئاوایێ حه‌ز ژ خوه بكت حه‌ز ناكت یێن دیتر بسه‌ركه‌ڤت، حه‌ز دكت وان شكه‌ستى و لاواز ببینت، له‌وا نێچیرا شاشیێن وان دكت هه‌رچه‌نده دزانت چو مرۆڤ بێ كێماسى و شاشى نینن، پاشى ژی یێ كار بكت بێگۆمان دێ شاشیان ژی كت، ئه‌و نێچیرڤان دێ مینت به‌نده‌وار و گرێداى و چاڤ ل سه‌ره‌ده‌رى، ڕه‌فتار و كارێن یێن دیتر و ئه‌ڤ پرۆسه‌یه هزرێ فالنجى دكت، و نڤیسه‌رێ ڕاسته‌قینه دووڤچوون و ڕه‌خنه‌كاریا هزران دكت، و ڕۆژ بۆ ڕۆژێ ئه‌و نڤیسه‌ر و چالاكڤان بچووك دبن، ڕاسته ل پشت ناڤێ (ڕه‌خنه‌گرى) خوه بلند و مه‌زن دبینن لێ د كه‌تواریدا سه‌خته‌نه و بچووك و پایه‌نزمن، و د جڤاكه‌ك نه‌خوه‌شدا رۆلێ خوه دبینن و به‌رهه‌مدارن، لێ چ رۆل؟! و چ به‌رهه‌م؟!
گرنگه ئه‌م خوه دوورى نێچیرا شاشیان بكن ل بن ناڤێ ڕه‌خنه‌یێ ئه‌و نێچیر دێ لاوازی و نه‌مانا هزرا پێشڤه‌بر به‌رهه‌مئینت، خربیێ دێ كته دابونه‌ریت، و ڤیانا وه‌لاتى و خوه‌به‌خشیێ دێ ل به‌ر چاڤێن مه ره‌ش كت، كولتوورێ بێهیڤیبوونێ دێ كته نانێ ڕۆژێ داكو مه ئه‌م تشتێ باش و جوانێ خوه نه‌بینن، و خه‌ونێن ده‌وله‌تبوونێ و سه‌ركه‌ڤتنێ ببنه كابووس، و د ئه‌نجامدا بزاڤا پاشڤه‌چوونێ ل نك مه خورت ببت و زیندیبوونا خوه وه‌كو ملله‌ت ئه‌م ب ساخى بنئاخ كن، و شكه‌ستن ببته دیرۆكه‌كا دووڤه‌رێز و هه‌ڕفاندن ببته كولتوور، داكو دیرۆك مه دادگه‌ه بكت و مه گونه‌هبار نیشانى جیهانێ و نفش و به‌ره‌بابێن كوردان بده‌ت، و شه‌رعیه‌تێ بده‌ته جینۆساید و هۆڤاتیێن دوژمنان هه‌مبه‌ر كوردان، و شه‌رعه‌یه‌تێ بده‌ته ده‌ركرنا مه ژ ناڤ دیرۆك، شارستانى و مرۆڤایه‌تیێ.
ئارمانجا مه ژ ڤێ ئازراندنا ڤى بابه‌تى نه نێچیرا شاشیانه، به‌لكو ئه‌وه ببته ئالاڤه‌كێ هزرییێ ئاڤاكه‌ر، ئه‌رینى و پێشڤه‌بر و ئه‌و ئالاڤێ هزرى به‌رده‌وام بت، و ببته ژێده‌رێ هیڤى و خه‌ونێن خوه‌ش و درووشمێن ب كریارڤه هه‌موو ژبۆ ئه‌م به‌رده‌وام هزر و بزاڤێ بكن، ژبۆ ڤه‌ژاندنا ڕه‌وشه‌نبیریه‌كێ نهایا خوه ژ چونه‌ییێ ل سه‌ر ئاڤا بكن هه‌رچه‌نده مه كولتوور و دیرۆكه‌ك زێرین و دێرین هه‌یه، ئه‌و نهایا ئه‌م دخوازن مه به‌ر ب پێشڤه‌ببت خالێن مه یێن هێزێ و باش بهێزتر و باشتر بكت، و خالێن لاوازى و خراپ نه‌هێلت یان ژی كێم بكت ب ڕێیا ڤه‌دیتنا چاره‌سه‌ریێن شۆره‌شڤانی یان پچه‌كێ نه‌رمتر.
له‌وا ئه‌ڤ بابه‌ت ب چو ڕه‌نگان ناچته د مالكا نێچیرا شاشیان و هزر و كولتوور و ڕه‌وشه‌نبیریا (دژه‌كورد) دا، هیڤیدرام مه ببته بنستر، ده‌رگه‌هێ بخوه‌داچوونێ و هێڤینێ دوباره باوه‌رى بخوه‌بوونێ و ئه‌م نها یا خوه ژ شاشى و كێماسیێن مه یێن كه‌له‌ك بووى ڕزگار كن، و تۆڤێ خزمه‌تێ د ناخێ مه دا بئێته چاندن ب ڕێیا نه‌هێلانا قه‌یرانان، چاره‌سه‌ریا ئاریشان و ڕاستڤه‌كرنا شاشیان، و د ئه‌نجامدا به‌رهه‌مئینانا سێگۆشێ باشیێ یێ زه‌ره‌ده‌شتێ مه‌زن، به‌لێ ل سه‌ر ئاستێ نه‌ته‌وه‌یى و چ نه‌ته‌وه؟ نه‌ته‌وه‌یێ كورد یێ كو ژ ئێكه‌م نه‌ته‌وه‌یان بوو یێن هزرا نه‌ته‌وه‌یا مرۆڤایه‌تى پراكتیزه‌كرى.
