فره‌نسا و پێشدابرنا به‌هایێن مرۆڤانی
فازل عومه‌ر
د مێژوویێ دا، فره‌نسا وه‌كی هه‌می ئیمپراتۆریێن دێرین، ده‌وله‌ته‌كا ڤه‌گر و گه‌له‌ك جاران شه‌ڕه‌نگیز بوویه. لێ د هه‌مان ده‌می دا لاندكا هونه‌رێن جوان و ره‌وشه‌نبیریێ و هزرێن مرۆڤانی ژی بوویه. ئه‌ڤ دووانیا هێز ـ ره‌وشه‌نبیری و هه‌ڤسه‌نگیا وان ل نك فره‌نسیان، سیمایه‌كێ كۆلۆنیالیزما فره‌نسی بوویه، و ده‌ربازی ده‌وله‌تا سه‌رده‌م ژی بوویه.
فره‌نسا خودانا گرێبه‌ستا جڤاكى یه، خودانا نڤیسه‌ر و فیلۆسۆفێن گه‌شادێ و رۆشنگه‌ریێیه، خودانا ئێكه‌مین شۆڕشا ئێكسانیا مرۆڤانه، ل ئاستێ جیهانێ خودانا پتریا پێشكه‌فتنا هزریه ل سێسه‌د سالێن بۆرین؛ ژ دیكارتی و مۆنتسكیۆی بگره، دگه‌ل ڤۆلتێری و رۆسۆی و ده‌هان ناڤێن دی د رێ دا، تاكو دگه‌هینه سارته‌ری و كامۆی و شتراوسی و بارتی و فۆكۆی و درێدای.. ئه‌ڤان به‌رهه‌مداران شكلێ هزركرنا مرۆڤانیێ تاكو راده‌یه‌كا مه‌زن چێكریه.
لسه‌ر ئه‌ڤی بنه‌مای و گوهه‌ڕتنا شێوازێ هه‌یمه‌نێ و بكارئینانا هێزێ ل جیهانێ، فره‌نسا، ژ هه‌رپێنج ئه‌ندامێن جڤاتا ئه‌وله‌كاریێ، پتر گرنگیێ دده‌ته ئالیێ مرۆڤانی و پاراستنا به‌هایێن مرۆڤانی. ئه‌ڤه ژی ژ ئه‌وێ هنگار و باندۆرا مه‌زنا هزرڤانان ل سیاسه‌تا فره‌نسا كری و كراسه‌كێ مرۆڤانی كریه به‌ر هێزا وێ.
هه‌ر ئه‌ڤه‌یه، به‌رێ فره‌نسا دایه جهێن ئالۆز ل جیهانێ و هه‌رده‌م بزاڤێ دكه‌ت ئاشتیێ و پێكڤه‌ژیانێ ل جهێ جه‌نگێ و نه‌ڤیانێ بچینت، و هێزا خوه بۆ ئارامیێ و پێشكه‌فتنێ بكاردئینت.
وه‌كی رۆلێ فره‌نسا یێ سه‌رده‌مانه ئه‌ڤه بت، ئه‌م وه‌كو كورد و وه‌كو هه‌رێما كوردستانێ، چاڤه‌ڕێی رۆله‌كێ كاریگه‌رترین ژ فره‌نسا. رۆله‌كێ وه‌سا بت هنده‌ك ژ ئازار و سته‌ما خه‌ریتا رۆژهه‌لاتا ناڤین و دابه‌شكرنا كوردستانێ سڤك بكه‌ت، ئه‌و خه‌ریتا بریتانیا و فره‌نسا رۆلێ سه‌ره‌كه د نه‌خشاندنێ دا گێڕای و هنده‌ك نه‌ته‌وه كرینه قوربانێن به‌رژه‌وه‌ندیێن هینگێ.
راسته ده‌وله‌ت ب گۆره‌ی به‌رژه‌وه‌ندیان كاردكه‌ن، لێ به‌رژه‌وه‌ندیێن لسه‌ر بنه‌مایه‌كێ مرۆڤانی ئاڤا نه‌بن، ده‌رگه‌هێ سته‌مێنه، به‌س وێرانی و به‌دی و خرابی ل په‌ی دمینن.. له‌و، ژ فره‌نسا مرۆڤدۆست، رۆله‌كێ كاراتر دهێته خواستن ل رۆژهه‌لاتا ناڤین، تاكو روومه‌تا مرۆڤی و ژیارا وی دهێنه پاراستن.
