فه‌تحۆلا گویله‌ن ل چ دگه‌ڕیت؟
به‌رپرسێ ئێكه‌م ژ گه‌له‌ك ئاریشێن سیاسى ل توركیا و نه‌خاسمه كۆده‌تایا تیر مه‌ها ئه‌ڤ ساله، فه‌تحۆلا گویله‌ن، ئه‌و كه‌ساتیێ ئایینی یه ئه‌وێ به‌رده‌وام ته‌له‌ڤزیۆن و ده‌زگه‌هێن میدیایى وێنێ وى نیشا دده‌ن. ده‌مێ مرۆڤ ته‌ماشه‌ى سه‌روچاڤێن وى یێن نویرهانى دكه‌ت دمینیته حێبه‌تى. حێبه‌تى ژ هندێ ئه‌و ل چ دگه‌ڕیت؟ دیاره ئه‌ڤ سه‌روچاڤێن هۆسا د دیرۆكا تووند و تیژیێ دا تشته‌ك و وێنه‌كێ نوو نینه. هه‌كه ئه‌م بیرا خوه بینین گه‌له‌ك كه‌س وه‌سا بوون: میلۆسۆڤیچ و هیتله‌ر و.. هتد. دیاره ل پشت وى وێنێ ئارام و سه‌روچاڤێن نویرهانى و نه‌رم دا دله‌كێ ڕه‌ش ژ ئاسنى یێ هه‌ى كو ل پشت وان تاوانانه ئه‌وێن هاتینه‌كرن.
مه شول ژ هندێ نینه كا فه‌تحۆلا گویله‌نى چه‌ند پاره هه‌یه و ژ كیڤه ئیناینه. به‌لێ ئه‌وا كو دیاره ڕاسته زه‌نگینیا وى یا بێ وێنه‌یه. ئه‌و كه‌سێ بشێت ب سه‌دان جه‌نه‌رال و ئه‌فسه‌ر و پله‌دارێن له‌شكرى و مامۆستایێن زانینگه‌ه و فه‌رمانبه‌رێن میرى بۆ لایێ خوه ڕابكێشیت، بێگومان دێ ب پاره‌ى ڤى كارى كه‌ت. كه‌س ژ وان مرۆڤان ژ قه‌نجى و ب خێرا خوه نه‌كه‌فتینه دووڤ وى.
فه‌تحۆلا گویله‌ن هه‌ڤڕكێ سیاسیێ ده‌ستهه‌لاتا توركیا ب هێجه‌تا گه‌نده‌لیێ، ئانكو گه‌نده‌لیا ئه‌ردۆغانى و كۆڕێ وى و لایه‌نگرێن وى- وه‌كى ئه‌و دبێژیت، دڤێت بگه‌هیته ده‌ستهه‌لاتێ ل وى وه‌لاتى. دیاره وى دڤێت ڤێ گه‌نده‌لیێ ب گه‌نده‌لیه‌كا دی چاره‌سه‌ر بكه‌ت و ناڤێ وێ یا كریه بزاڤه‌كا ئیسلامى. پا یا داد و گه‌شه‌پێدانا ئه‌ردۆغانى چ تشته؟ ئاشكرایه فه‌تحۆلا گویله‌ن نه ل سه‌ربانێ هه‌یڤێ مه‌زن بوویه هه‌تاكو ئه‌م بێژین چ ژ حال و كاودانێن توركیا و جیهانا ئیسلامى و جیهانێ ب گشتى نزانیت. نه‌یا سه‌یره هه‌كه حاشاتیێ ژ ڤێ ڕاستیێ بكه‌ت، كو وى وه‌لاتى و جیهانێ ب گشتى هزاران هزار موسلمانێن هه‌ژار و به‌له‌نگازێن هه‌ین ژ نه‌داریێ و نه‌چاریێ بۆ پاریه‌كێ نانى و چه‌ند دۆلاران په‌یوه‌ندى ب ڕێزێن ڕێكخراوێن تیرۆریستى كرین، ل ده‌مه‌كى ئه‌و خوه ب موسلمان و سه‌ركرده‌یه‌كێ میانه‌ڕه‌و و قوتابیێ مه‌لا سه‌عیدێ نوورسى دزانیت. دیاره هه‌كه ئه‌و مرۆڤه‌كێ مۆسلمانێ ڕاسته‌قینه بایه ل شوینا هندێ پارێ خوه ل وان ته‌خێن زه‌نگین و پێ چێبووى و سه‌ر ب كه‌رتێ حكوومى ل توركیا و جهێن دی بمه‌زێخیت، بلا ب هزاران هه‌ژار تێركربانه داكو هیچ نه‌بیت ئه‌و ژ باند و مافیایێن تیرۆرستى دوور كربانه. دیاره ئه‌و میانه‌ڕه‌ویه، ئه‌وا ئه‌و پێ دخۆڕیت، وه‌كى یا گه‌له‌ك پارتێن سه‌ر ب ئیسلاما سیاسیه، تشته‌ك ڕووگه‌شه و ئیسلام تنێ ناڤ و نیشانه‌كێ پیرۆزه بۆ پیرۆزتركرنا بزاڤ و لڤینێن خوه و شه‌رعیه‌تدانا تاوانێن خوه و گه‌هشتنه مه‌ره‌مێن خوه یێن سیاسى، و ئه‌زموون د ڤێ چه‌ندێ دا گه‌له‌كن و ژ وان ژى ئه‌وا ل ڤێ كۆدتایێ ده‌ركه‌فتی نیشا دده‌ن كو ئه‌ڤ میانه‌ڕه‌ویه تشته‌كه و هه‌كه ده‌لیڤه هه‌ل بكه‌ڤیت هه‌ر جاره‌كا هه‌بیت و ل كیرێ بیت دێ نموونێن وه‌كى وێ كۆده‌تایێ و گه‌له‌ك تشتێ خرابتر ل سه‌ر ده‌ستێ وان هێنه‌كرن. فه‌تحۆلا گویله‌ن وه‌كى هه‌ر مرۆڤه‌كێ دی، ئاسایی یه وه‌كى چه‌وا ئابراهام ماسلۆ ده‌روونناسێ ب ناڤوده‌نگێ ئه‌مریكى د تیۆریا دا ل دۆر پێدڤیان ئاماژێ ب گرنگیا تێركرنا وان دده‌ت، وى ژى پێدڤیێن خوه هه‌بن و بزاڤێ بۆ دابینكرنا وان بكه‌ت، نه‌خاسمه كو ئه‌و كه‌سه‌كێ تێرخوارى و تێر ڤه‌خواریه و ئه‌ڤ تشته، به‌رۆڤاژى ملیۆنه‌ها مرۆڤ و موسلمانان، بۆ وى نه‌گرنگن، به‌لێ پێدڤیێن وه‌كى سه‌رنج ڕاكێشان و ڕێزگرتنا خه‌لكى بۆ لایێ خوه و ناڤوده‌نگ و گه‌له‌ك لایه‌نێن جڤاكیێن دی ب ڤى ڕه‌نگى ئه‌و پێدڤینه ئه‌وێن فه‌تحۆلا گویله‌ن ل تێركرنا وان دگه‌ڕیت. چ گۆمان تێدا نینه هیچ كه‌سه‌ك دژى ڤێ چه‌ندێ نه‌بیت، هه‌كه ب شێوه‌یه‌كێ ئاسایى بهێنه تێركرن، به‌لێ ئه‌وا جهێ دلگرانیێ یه ئه‌و و گه‌له‌كێن وه‌كى وى ل جیهانێ و كوردستانێ ڤى كارى و بده‌ستڤه‌ئینانا ئارمانجێن خوه و پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه ب تشته‌كێ پیرۆزڤه گرێ دده‌ن كو دبیت بۆ گه‌له‌ك كه‌سێن موسلمان ببیته پالده‌ره‌كێ مه‌زن و بهێز و وان بسه‌ردا ببه‌ت و ئه‌و مرۆڤ نزانن ئه‌و یێن ب ناڤێ ئایینى دهێنه خاپاندن و نزانن ژى ئه‌و یێن بووینه كه‌ره‌سته‌ك ل به‌رده‌ستێ هنده‌ك كه‌س و لایه‌نێن هه‌لپه‌رست، دا بگه‌هنه مه‌ره‌مێن خوه، و خه‌لك د ڤێ پرۆسێ دا دبنه پێسترك و هنده‌ك خشه‌به‌ر ل به‌ر پێ یێن وان و سۆته‌مه‌نى بۆ ئاگرێ وان. فه‌تحۆلا گویله‌ن و یێن وه‌كى وى بلا ل شوینا مه‌زاختنا هزاران و ملیۆنه‌ها دۆلاران ل جه‌نرالێن سه‌ربازى، كو ب ته‌خه‌كا زه‌نگین ل جیهانێ و توركیا دهێنه هژمارتن، و وان پال بده‌ت كۆده‌تا و تیرۆر و تالانكرنێ و ئاژاوه‌گێڕیێ بكه‌ن و نه‌ڤێت بده‌نه موسلمانێن هه‌ژار، بلا وه‌كى ده‌یكا ترێزایێ وى پاره‌ى ببه‌ن و ل وه‌لاتێن هه‌ژار ل سه‌رانسه‌رى جیهانێ بگێڕینن و ب سه‌ر هه‌ژار و به‌له‌نگازان دا به‌لاڤ بكه‌ن، هیچ نه‌بیت وه‌كى چه‌وا ده‌یكا ترێزایێ ب سه‌دان هندى یێن هه‌ژار حێبه‌تى ره‌فتار و ئایینێ خوه كرین و كرنه شه‌یدایێن خوه و ئینانه سه‌ر ئایینێ مه‌سیحیه‌تێ، فه‌تحۆلا گویله‌ن ژى هزاران مرۆڤان بینیته ناڤ ڕێزێن ئیسلامێ.
یێن وه‌كى ده‌یكا ترێزایێ چه‌نده‌ها سالان ژ ژیێ خوه بۆ خزمه‌تكرنا مرۆڤاتیێ ته‌رخان كرن و ل گوندێن بیابانێ و هه‌ژار و د ناڤ خه‌لكه‌كێ برسى و ڕویس و پاشكه‌فتى بۆراندن، دهه‌مبه‌ری دا فه‌تحۆلا گویله‌نى و دار و ده‌سته‌كا وى پارێ موسلمانان ژ ده‌ڤێ وان و زارۆك و مالباتێن وان ڤه‌دكه‌ت و ل دژى وان ب خوه بكار دئینن و ل ڤى چاخێ تژى ئاریشێن هه‌مه‌جۆر ل جیهانێ، ل شوینا ده‌ستێ مرۆڤایه‌تیێ بگرن دا ب ئاڤێ دا نه‌چن و نه‌خه‌ندقن هندى دی پێهنا لێ بده‌ن دا زووتر ده‌ستێ خوه ژ وان قچیلك و تڕاشان به‌رده‌ت ئه‌وێن خوه پێڤه گرتى و داكو باشتر ب ئاڤێ دا بچیت. ئه‌ڤه‌یه میانه‌ڕه‌ویا وى و ڕاستى و كه‌توارێ سایكۆلۆژیا كه‌ساتیا تیرۆرپه‌روه‌ران، یێن كو ل بن سیبه‌را هزر و مێنتالیته (ئه‌قلیه‌تێ) وان ئه‌ڤرۆكه جیهان گه‌هشتیه سه‌رێ دوڕیانا ژناڤچوونێ.
*مامۆستایێ ئه‌كادیمى/بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگى و سایكۆلۆژى/زانینگه‌ها زاخۆ