فێستیڤالا خـانـی د دیتنا هندەک رەوشەنبیران دا
زنار تۆڤی:
د. زوبەیدا سەید سالح، مامۆستا ل زانكۆیا دهۆكێ، پشكا جڤاكناسییێ، بۆ رۆژناما ئەڤرۆ دیاركر: سۆپاس بۆ ناڤەندا خانی، كو ئەڤە سالا سێیێ یە، مینبەرەكێ چێدكەت ل سەر بابەتێن جودا یێن جڤاكی و سیاسی و كلتۆری و دانوستاندن ل سەر دهێتە كرن، هەروەسا هەكە ئەم بەحسێ بەرپرسیارەتیا جڤاكی بكەین، وەكی پێگەه، كو ئەڤ چەندە پیچەكێ یێ غەریبە بۆ مە، دیسا د نوكە دا، نە میدیا ب تنی، بەلكو كۆمپانی ژی، پێدڤیە ڤێ بەرپرسیارەتیا جڤاكی قەبوول بكەن، دڤێت پەیوەندیێن وان و جڤاكی د ئاراستەكێ ساخلەم دابن، هەكە ئەم بەحسێ میدیایا كوردی بكەین، پشتی سەرهلدانێ دێ بینین، مە چەندین دەستكەفت هەنە، ل سەر چاوانی و چەنداتیا پەیدابوونا میدیایێ و ئامرازێن نوو یێن میدیایی، هەروەسا د ئالیێ پرۆفێشنالی ژی دا، بەلێ د ئالیێ پەیوەندیا جڤاكی و میدیایێ دا، هێشتا مە گەلەك كێماسی هەنە، د هەمان دەمدا میدیا نەشیایە ب بیتە ئەگەرێ هندێ كو میدیا بشێت ئەو یەكەبیت، كو هزرا جڤاكی ب لیڤینت، ئەڤێ چەندی هوكارێن خۆ هەنە و هندەك جاران ژ ئەگەرێ سانسۆرێ میدیا خۆ ل بابەتێن جڤاكی ناكەتە خۆدان.
ناڤهاتیێ گۆت ژی: میدیا سانسۆرا سیاسی ب ساناهیتر دەرباز دكەت ژ سانسۆرا جڤاكی، ژبەر هەستیاریا بابەتی، بەلێ میدیا نەشیایە ب بیتە ئەو پلاتفۆرم، یان ژی ئەو میمبەر، بۆ ژێرخانا هزری یا جڤاكی ب گوهۆریت، كو بەرسیارەتیەكا جڤاكی و ئەخلاقی و باوەرپێكری چێكەت دناڤا جڤاكی دا، گەلەك جاران بابەت دهێنە ئازراندن ژ لایێ دەروونناسی و جڤاكی ڤە، كو خەمۆكییێ و بێ هیڤیبوونێ چێدكەن، ل گەل هندێ سەهمەكێ بۆ خەلكێ چێدكەن، هەروەسا ژ لایێ جڤاكیڤە هەكە مرۆڤ بەرێخۆ بدەتێ، ئەڤ چەندە هندەك بهایێن مە یێن جڤاكی ژناڤ دبەن، هەروەسا هندەك جاران میدیایا كوردی یا بوویە ئەگەرێ لاوازیا ئەقلێ جڤاكی.
د. زوبەیدا هێشتا دبێژیت: ب رەنگەكێ گشتی، میدیایا كوردی لایەنێن باش گەلەك هەبووینە، بەلێ هەكە ئەم تەماشەیی لایەنێن نەرێنی بكەین، دێ بینین كو میدیا بوویە ئەگەرێ لاوازیا ئەقلێ جڤاكێ كوردی، نەشیایە وێ ئارامیا هزری چێكەت، كو ئارامیا هزری دبیتە ئەگەرێ ئارامیا خێزانی، كو ئارامیا خێزانی ژی دبیتە ئەگەرێ ئارامیا جڤاكی و ئارامیا جڤاكی دبیتە ئەگەرێ ئاسایسا نیشتیمانی و نەتەوایەتی، د ڤی ئالی دا میدیایا كوردی یا ساخلەم نەبوویە، هەروەسا دڤێت ژ لایێ یاسایڤە رێكخستنەك د ئالیێ میدیایی دا بهێتە كرن، تێگەهێن میدیایی باشتر بهێنە دیاركرن، هەروەسا كەسێن پرۆفیشنال و تابەتمەند د ڤی واری دا كابكەن، ژ پێخەمەت بشێت رێكخستنەكا باشتر د وارێ میدیایی دا بكەن و مە پێدڤی ب ڤێ چەندێ هەیە.
فەهمی سەلمان، دناڤا سێیەمین فەستیڤالا خانی دا،بۆ رۆژناما ئەڤرۆ دیار كر: فەستیڤال ئامرازەكێ هشیاركرنێ و دیالۆكێ یە، دەلیڤەكە بۆ تەخا رەوشەنبیر و میدیاكاران كو دناڤا فەستیڤالێ دا ئیكودۆ ببینن، ئەڤە گەرا سێیێ یە، كو جهێ دلخۆشیا مەیە و ئەز دەستخۆشیێ ل ناڤەندا خانی دكەم، كو ئەڤ سالە وان مژارەكا گەلەك سەركەفتی دەست نیشانكریە، كو ئەو ژی بەحسێ راگەهاندنا سەردەم و رۆلێ راگەهاندنێ كریە، چ د هشیاریا نەتەوەیی دابیت، یان ژی پەیاما وێ یا جڤاكی و سیاسی و كلتۆری بیت، هەروەسا د نوكە دا دەم دەمێ راگەهاندنێ یە، ل گەل هندێ گەنجێن مە د وارێ سۆشیال میدیایێ دا پرانیا وان ب رۆلێ رۆژنامەگەریێ رادگەهینن.
ناڤهاتی گۆت ژی: هەبوونا ڤان جۆرە فەستیڤالان گەلەك گرنگیا خۆ هەیە، ب تایبەتی ژی هەكە ئەم ب شێین بۆ سالێن بهێت هژمارا مێهڤانێن فەستیڤالی ژ دەرڤەیی وەلاتی پتر لێ بكەین، دێ باشتر بیت، ل گەل رەوشەنبیرێن مە یێن دناڤا هەرێما كوردستانێ دا، چونكی ئەڤ حۆرە فەستیڤالە دبنە وەكو پرەكا پەیوەندییێ دناڤبەرا هەموو رەوشەنبیرێن كورد دا ل هەر چار پارچێن كوردستانێ و ئەز هیڤییا بەردەوامبوونێ بۆ ڤێ فەستیڤالێ دخوازم.
هێشتا دبێژیت: ل كوردستانێ راگەهاندنا پیشەیی د ئاستێ پێدڤی دا نینە، ئەڤ راگەهاندنا نوكە هەیی، پتر راگەهاندنەكا حزبی یە، گەلەك جاران راگەهاندنا حزبی رۆلەكێ نێگەتیڤ دگێریت، هندەك ژ وان ل شوینا هشیاریا نەتەوەیی و خالێن هەڤپشك بەلاڤ بكەن، دێ چن خالێن ناكۆك بەلاڤكەن، ئەز هیڤیدارم مە سازیێن نێڤدەولەتی هەبن، هەر چەندە ئەم نە دەولەتین، وەكو وەلاتێ بریتانیا كو وان ( بی بی سی) هەیە، بەلێ مە ئەڤ چەندە ل كوردستانێ نینە و نوكە ل كوردستانێ شاشێن راگەهاندنێ یێن زێدەبووین و پتریا وان گرێدایی لایەنێن سیاسی و حزبان ڤەنە، ئەڤە ژی وەدكەت كو ب رەنگەك ژ رەنگان بكەڤنە ژێر باندۆرا گۆتارا حزبی، نە گۆتارا نەتەوەیی و مەدەنی، ئەز هیڤیدارم كو ئەم بشێن د داهاتی وان سازیێن پیشەیی د وارێ راگەهاندنێ دا ئاڤابكەین.
ئاهۆرا كوردستانی، ڤەكۆلەرەكا ئەدەبیە و رێڤەبەرا پەنەلێ پەیاما راگەهاندنا كوردی ل سێیەمین فەستیڤالا خانی بوویە، بۆ ئەڤرۆ دیار كر: گێرانا ڤان جۆرە فەستیڤالان گرنگیەكا ئێكجار مەزن، ژلایێ ئەدەبی و میدیایی و كلتۆری و جڤاكی و سیاسی ڤە بۆ هەموو كوردستانێ هەیە، هەروەسا یا گرنگ ئەوە، كو ئەڤ جۆرە فەستیڤالە ل هەموو دەڤەرێن كوردستانێ بێی جوداهی بهێنە گێران، ئەو بابەتێ مە دناڤا پەنەلی دا راگەهاندی، بەحسێ راگەهاندنا كوردی بوو، ژ لایێ رەهەندێ سیاسی و جڤاكی و كلتۆری ڤە بوو، هەروەسا دناڤا پەنەلی دا بەحسێ، بەحسێ پەیاما راگەهاندنا كوردی هاتە كرن، بەحسێ وان ئاریشێن دكەڤنە پێش راگەهاندنا كوردی هاتە كرن، ل گەل هندێ بەحسێ هندێ هاتە كرن، كانێ چ بهێتە كرن، داكو راگەهاندنا كوردی بەرەف باشترڤە بچیت و رەوشا راگەهاندنێ باشتر بهێتە رێكخستن، دیسان هژمارەكا خالان هاتنە دەستنیشتنكرن، داكو كار ل سەر بهێتە كرن و رەوشا راگەهاندنا كوردی بەرەف باشترڤە بچیت.
ناڤهاتیێ ئەو ژی گۆت: پشتی ئەو پەنەلە ب دووماهی هاتی، دانوستاندن دناڤبەرا پەنەلیستان و بەرهەڤبوویان دا هاتە كرن، چەندین بۆچوونێن جودا هاتنە بەحسكرن، ب رەنگەكێ گشتی دناڤا وی پەنەلی دا بەحسێ راگەهاندنا كوردی یا سەردەم ل هەرێما كوردستانێ هاتە بەحسكرن، هەروەسا ئەو دابرینا سیاسی یاكو دوژمنێن كوردستانێ دناڤبەرا هەر چار پارچێن كوردستانێ دروستكری، نەبوویە ئەگەرێ دابرینا كلتۆری و جڤاكی دناڤبەرا خەلكێ كوردستانێ دا، ل هەر چار پارچێن كوردستانێ، بەلكو ئەو پەیوەندیا جڤاكی هێشتا یا مایی، ل گەل هندێ و ل گەل هەبوونا كێماسیان، بەلێ راگەهاندنا كوردی كارەكێ باش ل سەر لایەنێ كلتۆری كرییە و راگەهاندنا كوردی شیایە كلتۆرێ هەر چار پارچێن كوردستانێ نیشا خەلكێ كوردستانێ و جیهانێ بدەت.
نڤیسەر و رۆژنامەڤان فەهمی بالایی، وەكو پەنەلیست پشكداری د پەنەلێ راگەهاندنا كوردی، دەلیڤە و ئاسەنگ، د سێیەمین فەستیڤالا خانی دا كرییە، دیار كر: هەكە ناسناما فەستیڤالێ یا دیاركری بیت، ب تایبەتی ژی سێیەمین فەستیڤالا خانی یا بناڤێ كوردستان و راگەهاندنا سەردەم، كو كوردستان د گەلەك قووناغێن دژوار دا دەربازبوویە و نوگە گەهشتییە ئارامیەكێ، لەوما پێدڤیە ئێدی سەرەدەری ل گەل جیهانگیریا ئەڤرۆ بهێتە كرن، كانێ میدیا جیهانی بەرەف كیڤە دچیت؟، هەر دەمەكی هندەك تشت دهێنە د گۆرەپانا میدیایی دا، ل ڤێرێ دڤێت ئەم د بەرهەڤبین، كانێ دێ چاوا سەرەدەریێ ل گەل كەین، داكو د قووناغێن خۆ یێن سرۆشتی دا دەرباز بین، چونكی، پاشی ئەم نەشێین لدووڤ كاروانێ میدیایا جیهانی بچین، دێ تووشی گەلەك ئاریشان بین، ژبەركو دەمێ سیستەمێ ئێس دی بوویە ئێچ دی، سیستەمێ تەلەڤزیۆنان ژ لۆكالی بەرەف یێن ئاسمانی ڤەچوون، ل گەل تەكنیكا نوو یا جیهانی هندەك ئاریشە پەیدابوون، هەروەسا نەبوونا ووركشۆپا كو ئەم پتر بشێن ل گەل میدیایا نوو یا پرۆفیشنال یا جیهانی بچین، ئەڤێ كارتێكرنەكا مەزن چێكریە، دیسا نوكە بوویە سۆشیال میدیا و ئەی ئای، كو جیهانەكا مەزن بخۆڤە گریددەت، دڤێت ئەم پتر د فەستیڤالێن مینا یێن خانی دا ب كاربینین، هەكە ئەڤ دانوستاندنێن دناڤا ڤان پەنەلێن هاتینە پێشكێشرن ببنە نامیلكە دێ مفایەكێ باش ژ لایێ میدیاكارانڤە ژێ هێتە دیتن.
ناڤهاتی گۆت ژی: دناڤا وی پەنەلی دا، من بەحسێ وان ئاستەنگ و دەلیڤان كر، یێن كو بۆ وار تیڤی چێبووین، هەر ل دەستپێكێ هەتا نوكە، كو ئەڤ چەندە د هەموو تەلەڤزیۆنێن كوردستانێ دا هەنە، هەروەسا هەموو دەزگەهێن میدییایی ل كوردستانێ دەلیڤە هەبووینە و نەشیاینە وان دەلیڤان هەموویان ب كاربینین، دیسان ئاستەنگ ژی یێن هەین و ئەم نەشیاینە وان گرێكان ژی ڤەكەین، من بەحسێ هندەك نموونێن جیهانی كرن، كو مە ژی چ دەزگەهێن میدیایی یێن حكومی نینن، هەروەسا هەتا نوكە مە تیڤیەكا حكومی نینە ل كوردستانێ، هەر چەندە نوكە ئەم بەحسێ میدیایا سەردەمانە دكەین، ل هەموو جیهانێ تەلەڤزیۆنێن حكومی هەنە، بەلێ مە ئەڤ چەندە ل كوردستانێ نینە، لەوما هەموو تیڤیێن یێن د چارچوڤێ ئایدولۆژیا حزبی دا، یان ژی یێن كەرتێ تایبەتن.
فەهمی بالایی ئەو ژی گۆت: دەمێ ئەم دبێژین، ئازادیا رۆژنامەڤانی، مەعنا وێ ئەو نینە، كو بەرەلایەكێ پەیدا بكەت، هەروەسا دەمێ شەرێ جیهانێ دووێ چێبوویی، هەڤپەیمانا ل سالا 1948 ی، بریارەك دا، كو ل وی دەمی میدیایەكا لیبرال هەبوو، وان گۆتێ بەرەلایی یا د میدیایا هەوە دا، لەوما ل وی دەمی وان بریارەك دەركر و دیاركر، كو میدیایا ئازاد ( یا بەرپرسیارانە) دێ هەبیت، چونكی هەر تشتێ ئازاد یێ رەها نینە، بەلكو یێ رێژەیی یە، د چارچوڤێ وێ ئازادیێ دا، دڤێت جڤاكی و دەستهەلاتێ و سومبۆلێن نەتەوەیی و بیروباوەرێن ئۆلی و تاكە كەسی پێشچاڤ وەربگری، ئەڤە هەموو دبنە پیڤەر بۆ وێ ئازادیێ، كانێ چاوا دێ میدیایێ لدووڤ ڤێ هەڤكێشێ چێكەیی، هەكە ئەڤە نەبیت، ل وی دەمی دێ بەرەلایێ دروست بیت و دێ تووشی هندەك تشتێن قانوونی بی، لەوما پێدڤییە قانوونەك هەبیت، داكو دووڤچوونا وان بابەتێن نە دروست بكەت، ژ لایێ بنپێكرنا ئازادیێ ڤە.
