قاره‌مانێ فلمێ ئه‌ردێن له‌وتی: ئه‌ز بریندارێ شه‌ڕێ داعشێ مه و كوردم ژ كوردستانا ئیرانێ
دیدار: د. كه‌وسه‌ر جه‌باره
وه‌رگێران: ره‌وان فوئاد عه‌بدی
د چارچۆڤه‌یێ چالاكیێن هه‌شته‌مین فلمه‌ڤیستیڤالا دهۆك یا نێڤده‌وله‌تی، فلمێ (ئه‌ردێن له‌وتی Dirty lands) دهێته به‌خشین، ده‌رهێنه‌رێ فلمی ئالا هوشیار علائیه، ئه‌ڤ فلمه ژ جۆرێ فلمێن رۆمانێ یێن درێژن، ل سالا 2021 به‌رهه‌م هاته و چیرۆكا فلمی چیرۆكه‌كا راسته‌قینه‌ییه، ماوه‌یێ فلمی 72 خۆله‌كن، ئه‌ڤ فلمه ل سه‌ر ژیانا شه‌ڕكه‌ره‌كی ب ناڤێ (هالۆ ره‌مشتی) یه، هه‌ڤده‌م دگه‌ل ئێكه‌مین به‌خشین و نمایشكرنا ڤی فلمی ل جیهانێ د چارچۆڤه‌یێ چالاكیێن فلمه‌ڤیستڤالێ، مه ئه‌ڤ دیدار دگه‌ل قاره‌مانێ سه‌ره‌كی یێ چیرۆكا فلمی ساز كر كو وی ب خوه رۆلێ خوه د فلمی دا دگیڕا.
پ/ به‌رێز ره‌مشتی، تو بخێر هاتی، ئه‌رێ تو دشێی ژ ده‌رڤه‌یی فلمی بۆ مه خوه بدی نیاسین، تو كی و كه‌نگی تو گه‌هشتی هێزێن پێشمه‌رگه‌یی؟
ب/ ناڤێ من هالۆ ره‌مشتی یه، ل سالا 1983 هاتیمه دنیایێ، د ناڤبه‌را سالێن 2003 و 2004 گه‌هشتم ناڤ رێزێن هێزێن پێشمه‌رگه‌یی و د وی ده‌می دا ئه‌ز د ناڤ سه‌ركردایه‌تیا پارتیا رۆژهه‌لاتا كوردستانێ خودان پۆسته‌كی مه‌زن بووم، من و هه‌ڤژینا خوه د شه‌ڕێ دژی داعشێ دا پشكداری كر، د وان شه‌ڕان دا ئه‌ز هه‌شت جاران بریندار بووم، ژ ئه‌گه‌رێ ده‌له‌مێتێن (TNT) من ده‌ستێ خوه ژ ده‌ست دا و ددانێن من شكه‌ستن و گوهه‌كی من كه‌ڕ بوو، نێزیكی 36% ژ له‌شێ من هاته سۆتن، ب دورستی ئه‌ز بسپۆرێ نێڤده‌وله‌تی یێ ده‌له‌مێتانم، د گه‌له‌ك خۆلێن راهێنانێ یێن نێڤه‌ده‌وله‌تی ـ نێزیكی 20 خۆلان ـ من پشكداری كریه هه‌می ژی ل دۆر سه‌ره‌ده‌ریا دگه‌ل وان (TNT) داعشێ ل ده‌ڤه‌رێ ل پشت خوه هێلایی.
ئه‌ز ئاندازیاره‌كی نێڤده‌وله‌تی مه و من باوه‌رنامه ژ گه‌له‌ك وه‌لاتان وه‌رگرتینه وه‌كی ئه‌لمانیا، ئه‌مریكا و بریتانیا و د گه‌له‌ك خۆلێن راهێنانێ و ل ژێر چاڤدێریا بسپۆرێن سه‌ربازی یێن ڤان وه‌لاتان دا هاتیمه مه‌شقدان. دوماهی جار ئه‌ز بریندار بوویم پشتی 18 رۆژان جاره‌كا دی ئه‌ز ڤه‌گه‌ریام گۆره‌پانا شه‌ڕی و من شیا نێزیكی 20 ته‌نێن ده‌له‌مێتان ژناڤببم. هه‌ر وه‌سا من باوه‌رنامه‌یا ماجستێرا رۆمه‌تێ ژ زانكۆیا تكساس وه‌رگرتیه و میدالیا باشترین سه‌ربازێن شه‌ڕی ژ وه‌لاتێ سویدێ و میدالیا قاره‌مانیێ ژ پارتا دیموكراتا كوردستانێ وه‌رگرتیه، زێده‌باری چه‌ندین باوه‌رنامه‌یێن رێزگرتنێ ژ ئالیێن جیهانی ڤه، ئه‌ڤ ژی ژبه‌ر به‌شداریكرنا من دشه‌ڕێ دژی داعشێ دا، هه‌ر وه‌سا من باوه‌رنامه‌یه‌كا دانپێدان و سوپاسیێ ژ وه‌لاتێ كه‌ندا ژی وه‌رگرتیه.
پ / ئه‌م دێ چاوان ڤێ ژیانا تێكدا له‌شكه‌ری ب فلم و سینه‌مایێ ڤه گرێبدن و ئه‌و دووری ڤی بواری یه؟
ب / پشتی من كارێ پارتینیێ هێلایی من گه‌له‌ك زه‌حمه‌تی د ژیانێ دا دیت، هه‌ر وه‌كو ئه‌و هه‌می كار و قاره‌مانیێن من هاتن ژبیركرن، ئه‌ڤه نه ب تنێ سیناریۆیا سینه‌مایێ یه به‌لكو ئه‌ڤه چیرۆكه‌كا راست و دورسته، چیرۆكا ژیانا منه، ڤێ چیرۆكێ ناڤێ من هه‌لگرت و ئه‌ز ب ناسنامه‌یا خوه یا راسته‌قینه و ناڤێ خوه یێ دورست به‌شداریێ دكم، فلمێ (ئه‌ردێن له‌وتی) به‌رهه‌مه‌كی نوویه و بۆ ئێكه‌مین جار دهێن به‌خشین و من ب خوه ژی هێشتا نه‌دیتیه
س/ من فلم دیت و پێخۆش بووم من تو ب خوه ژی دیتی ته‌ماشه‌ی فلمی دكی، ب تایبه‌ت رۆه‌شا ته دبت نه هاریكاربت تو بهێی ئاماده بی.
ب / من چ ئارێشه نینن، دبت گه‌له‌ك هزربكن ئه‌ز ژبه‌ر ده‌ستێ خوه یێ بڕی نه‌شێم به‌شداریكرنا گه‌له‌ك كاران بكم و ئه‌ڤ چه‌نده دورست نینه، ئه‌ز تیرهاڤێژ و مه‌لڤانه‌كی ره‌هوانم، من شاره‌زایا د گه‌له‌ك بۆران دا هه‌یه؛ ئه‌ز دیزاینه‌ره‌كی به‌هره‌دارم لێ؛ من ره‌گه‌زنامه‌یا ئیراقی و به‌لگیێن پێدڤی نینن له‌ورا ئه‌ڤ دبت ئارێشه كو ده‌لیڤه‌یێن كار و دامه‌زراندنێ بۆ من په‌یدا نه‌بن و ئه‌ز به‌ره‌ڤ پله‌یێن باشتر ڤه بچم، خوه ده‌رباره‌یی ره‌وشا من یا ئابۆری ژی ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا ره‌گه‌زنامه‌یا ئیراقی من نه‌شیا چ مفا و قه‌ربۆكرنێ ژ ئه‌وا حكۆمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ پێشكێش دكت وه‌رگرم ، ئه‌ز بریندارێ شه‌ڕێ داعشێ مه و ئه‌ز كوردم ژ كوردستانا ئیرانێ مه و نوكه ئه‌ز ژیانا خوه ب خوه ده‌رباز دكم بێ كو چ هاریكاری بۆ من بهێته‌كرن.
پ / هزرا چێكرنا ڤی فلمی یا كێ بوو؟
ب / ئه‌ز و ده‌رهێنه‌ری فلمی (ئالا هوشیار) د هه‌مان رۆژێ دا ل شه‌ڕی بریندار بوون، د وی ده‌می دا ئه‌و وێنه‌گره‌كی شه‌ڕی بوو و ئه‌ز د ناڤ رێزێن هێزێن پێشمه‌رگه‌یی دا بووم، من وی پێكڤه پشكداری د شه‌ڕێن مه‌زن دا كرینه ژبه‌ری ئه‌م بریندار بن، هه‌روه‌سا ئه‌م پێكڤه د ئێك نه‌خۆشخانه‌یێ ڤه هات چاره‌سه‌ركرن، ب ڤی ره‌نگی مه گه‌له‌ك پشكداری و بیرهاتن پێكڤه هه‌بوون، پاشی مه ئه‌ڤ بیرهاتنه كرن سیناریۆ، (ئالا) ی نڤیسی و من هاریكاریا وی دكر و روودانێن ژیانا خوه یا رۆژانه بۆ دگۆت، راسته ئه‌ز خودانێ ڤێ چیرۆكێ مه و ئه‌ڤ سیناریۆ چیرۆكا ژیانا من ڤه‌دگۆهێزت، لێ ئه‌ڤه چیرۆكا گه‌له‌ك پێشمه‌رگه‌یێن كوردستانا ئیرانێ یه یێن كو قه‌ستا كوردستانا ئیراقێ كرین و پشكداری شه‌ڕێ دژی داعشێ بووین، مه ئه‌و سینۆرێ د ناڤبه‌را كوردان دا شكاندن و مه دانپێدان پێ نه‌كر و پشكداری شه‌ڕی بووین، ئه‌م برایێن خوینێ نه و شه‌ڕێ كوردستانا ئیراقێ شه‌ڕێ مه‌یه ژی كا چاوا شه‌ڕێ مه ژی شه‌ڕێ وانا یه، له‌ورا مه پشكداری د شه‌ڕێ دژی داعشێ دا كر ئه‌و داعشا جیهان هه‌می ترساندی و دڤێت جیهان هه‌می ڤێ راستیێ بزانت، ئه‌م كورد ئێك ملله‌تن و چ سینۆرێن ده‌ستكرد مه ژئێكڤه ناكن و ئه‌م دێ هه‌رده‌م برا و هه‌ڤپشكێن شه‌ڕی مینن.
ئه‌ڤ فلمه ب رێیا چیرۆكا من پرسیاره‌كی پێشكێش دكت ئه‌و ژی، ئه‌ز مرۆڤه‌ك شه‌ڕكه‌ره‌م لێ ده‌مێ شه‌ڕ نه‌بن ئه‌ز ئه‌ركێ خوه تێدا بجه بئینم ئه‌ز چ بكم. ده‌لیڤه‌یا د ژیانێ دا چیه؟ كه‌س هاریكاریا بارێ ژیانێ ناكت و ئه‌ڤ ئارێشه ب راستی هه‌نه، له‌ورا ئه‌ڤ فلمه رۆناهیێ ل سه‌ر ڤی ئالیێ ددت و په‌یامه‌كی بۆ یێن شۆله‌ژێ هه‌لدگرت كو دڤێت گوهێ بدن ڤێ چینا زه‌حمه‌تكێش پشتی كو گه‌له‌ك نه‌خۆشی د شه‌ڕان دا دیتن و تووشی گه‌له‌ك ته‌نگاڤیان بووین.
بۆ نموونه من په‌رتووكه‌ك نڤیسی لێ ئه‌و رازی نه‌بوون بهێت چاپكرن ئه‌گه‌ر هه‌می داهاتیێ وێ بۆ جهێ وه‌شانێ نه‌بت, ب تنێ دێ ناڤێ من ل سه‌ر په‌رتووكێ بت بێ كو ئه‌ز چ قازانجه‌كێ ژ وانا بكم و ئه‌ڤه نه به‌رئاقله، دڤێـت هه‌ر كه‌س ژ مه به‌رهه‌مێ ماندیبوونا خوه بخوه‌ت، مخابن چ مفایی ژ خودان بسپۆرێن وه‌ك دیارده‌یا من یا كو فلم پێشكێش دكت ناهێت وه‌رگرتن، كو ئه‌ڤ كێشه د نمۆنه‌یا كه‌سایه‌تیا من دا پۆخته‌كری، پێش كو پێشمه‌رگه كارێن دی بكن چ ببت. شۆفێرێ ته‌كسیێ یان له‌باخ یان بۆیاغچی، دڤیا حوكمه‌ت هێز و شیانێن وانا یێن به‌رده‌ست ب ده‌لیڤه بكار بئینت
پ/ ژبه‌ری ڤی فلمی ته سه‌ربۆرێن زارڤه‌كرنا سینه‌مایێ هه‌بوون وئه‌رێ تو ژ ته‌ماشه‌ڤان و حه‌زژێكه‌رێن فلمان بووی و ئه‌رێ ئه‌ڤ فلمه دێ ئێكه‌مین و دووماهیك فلمێ ته‌بت؟
ب/ من چ سه‌ربۆرێن زارڤه‌كرنێ پێشتر نه‌بوون لێ؛ ئه‌ز ژ ته‌ماشه‌ڤان و حه‌زژێكه‌رێن فلمێن سینه‌مایێ مه و ب تایبه‌ت یێن دیرۆكی لێ؛ ئه‌ز نه بسپۆرێ سینه‌مایێ مه. ده‌رباره‌یی دوباره‌كرنا ئه‌زمۆنێ ئه‌گه‌ر هات و پرۆژه‌یه‌كێ دی پشكداریكرنا من خوازت دبت ئه‌ز هزرا خوه د ڤێ چه‌ندێ دا بكم.
پ/ ئه‌گه‌ر خوه چیرۆكا فلمی ل سه‌ر كه‌سه‌ك دی بت و نه تو بووی؟
ب/ به‌لێ، هه‌لبه‌ت.
پ/ تو وه‌ك كه‌سه‌ك له‌شكری و فێربووی فه‌رمانا ل هنده‌كێن دی بكی، بۆ ته زه‌حمه‌ت بوو ده‌مێ زارڤه‌كر و ده‌رهێنه‌ری فه‌رمان ل ته دكر؟
ب / به‌لێ، دناڤبه‌را من و چێكه‌رێن فلمی دا ئارێشه‌یه‌ك مه‌زن بوو، كاكلا پرسگرێكێ ئه‌و بوو كو ئه‌ز به‌ری نۆكه سه‌ركرده‌یه‌ك د پارتی دا بووم و ل جهێ ده‌ركرنا فه‌رمانا بووم و دڤیا ئه‌و فه‌رمان بجه هاتبان، لێ كارێ من د ده‌له‌مێتان دا جۆره‌كێ سه‌بر و بێهنفره‌هیێ دا من وه‌ك مێریێ هزار جاران بزاڤێ دكت هه‌تا یا بڤێـت ئه‌نجام بدت، كاری ده‌له‌مێتان پێدڤی كۆنترۆلا ده‌روونیه ونابت تو خوه ب ده‌ست سترێسێ ڤه به‌ردی، ژبه‌ر كو یێ ده‌له‌مێتان ڤه‌ددت كه‌سه‌ك تیرۆرسته و ژناڤبرنا وان ده‌له‌مێتان كه‌سه‌ك ئارام پێدڤێت و دڤیا بزانت ئه‌رێ وی كه‌سێ ده‌له‌مێت چاندی ل وی ده‌می ژ هزر دكر و ئه‌ڤه پێدڤی گه‌له‌ك ئارامی و كۆنترلا ده‌روونی هه‌یه.
ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ هه‌میێ و زێده‌باری ئه‌ز دزانم كو ئه‌ڤ كاره دێ یێ سه‌ركه‌ڤتی بت، من هندی دشیا كۆنترۆلا ده‌روونێ خوه دكر ب سه‌بر و ئارامی رۆلێ خوه دگێرا و خودانێن كاری ژ رۆلێ من رازی بوون و ئه‌ز ژی رازی بووم و رێزه‌ك مه‌زن دناڤبه‌را مه دا بوو، ئه‌م هه‌ڤالن و حه‌ز ژ ئێك و دو دكن، رۆژ بۆرین و مه ئه‌ڤ فلمه ب سه‌ركه‌ڤتانه ئه‌نجام دا و ئه‌ز ئاماژه‌یێ ب پرانیا كارمه‌ندێن كاری دكم كو خوه‌به‌خش بوون و ئه‌ڤه ژی جهێ گه‌شبینیێ یه.
پ / تو له‌شكه‌ر و دهه‌مان ده‌م دا زارڤه‌كه‌ری، تو دشێی تشته‌ك دی ل ڤێ ده‌رباره‌یێ زێده بكی؟
ب / ده‌مێ من ده‌ست بكارێ ڤی فلمی كری من هزر دكر رێكا كارێ فلمان ئه‌وه كو كامیرا تۆمار دكت و زارڤه‌كه‌ر پێرابوونێ دكت و هه‌و، لێ پشتی كه‌تیم ناڤ كاری دا دهه‌ر دیمه‌نی دا ژ من دخوازت ئه‌ز دوباره بكم ب هه‌مان رسته‌یێن ئه‌ز دبێژم و هه‌مان ده‌سته‌په‌یڤ و لڤین و هه‌ست وگیان و ئه‌ڤه ژی بۆ من زه‌حمه‌ته‌ك بوو و ئێك ژ ئاسته‌نگێن مه‌زن بوو، هه‌ر وه‌سا دا ل سه‌ر كاری ل من كن قێری و گه‌له‌ك جاران دا دیمه‌نی دوباره كم ئه‌ڤێ چه‌ندێ ژی هه‌ستێ نه ئارامیێ ددا من.
پ / تو دشیێ نمۆنه‌یه‌كا ده‌ستنیشانكری ژ فلمی بێژی؟
ل بیرا من نینه، ژبه‌ركو ئه‌ڤ دو سال ل سه‌ر وێنه‌كرنێ دا ده‌رباز بوون لێ؛ گه‌له‌ك جاران هنده‌ك بریار دهاتن دان و ئه‌ز ژێ رازی نه‌بووم، ئه‌ڤجا ئه‌ز دا تێكچم و بێژم ئه‌ز ئێدی ڤی كاری ناكم و پاشی پشتی ئارام دبووم ڤه‌دگه‌ریام كاری ڤه لێ؛ هنده‌ك جاران دڤیا وێنه‌گری نێزیكی بیست جاران هه‌مان دیمه‌ن دوباره كربا هه‌تا دیمه‌نه‌كی باشتر تۆماركربا، دیمه‌نه‌ك ژ دیمه‌نان مه 73 جاران دوباره كر بۆ ماوه‌یێ سێ رۆژان ئه‌م مانه پێڤه، هنده‌ك دیمه‌نێن دی 60 جاران هاتن دوباره‌كرن و هه‌ر جار دڤیا ته ب هه‌مان هه‌ست ئه‌و رۆله گێڕا با و ئه‌ڤێ چه‌ندێ ماندیبوون په‌یدا دكر و ئه‌م پێدڤی بێهنڤه‌دانێ دبوون لێ هه‌ر دیسا به‌رهه‌م باشتر ده‌ردكه‌ڤت.
پ / ب دیتنا ته؛ چیرۆك بۆ فلمێ رۆمانێ یان بۆ فلمێ دكیۆمنتاری باشتره ؟
ب / فلمێ ( ئه‌ردێن له‌وتی) گه‌له‌ك ژ دكیۆمنتاریێ دوور نه كه‌ڤت لێ؛ ئه‌ز گه‌له‌ك فلمێن دكیۆمنتاری دبینم رۆناهیێ ل سه‌ر روودانێن كه‌ڤن ددانن لێ؛ فلمێ مه هێشتا سه‌رده‌میه و قاره‌مانێ وێ ب خوه به‌شداری فلمییه، له‌روا ئه‌ڤ بیرۆكه‌یا ڤی فلمی ژ بیرۆكه‌یێن دی جودایه، هه‌ر وه‌سا ئه‌ڤ فلمه په‌یامه‌كا گه‌له‌ك گرنگ پێشكێش دكت و ناڤه‌رۆكا وێ په‌یامێ ئه‌وه كو شه‌ڕكه‌ر ده‌مێ ژ شه‌ڕی ڤه‌دگه‌ڕت دشێت جاره‌كا دی ب شێوه‌یه‌كی باش دگه‌ل جڤاكێ خوه بگونجت به‌روڤای گه‌له‌ك فلمێن دی یێن ڤێ بیرۆكه‌یێ هه‌لدگرن، بۆ نمۆنه فلمێ رامبۆی پشتی كو ژ شه‌ڕی ڤه‌دگه‌ڕت دبت كۆژه‌ك وتاوانباره و دگه‌ل كه‌توارێ خوه ناگونجت، لێ ئه‌ز دگه‌ل جڤاكێ خوه پێكهاتم و ئه‌ڤه به‌لگه‌یه كو نه هه‌ر شه‌ڕكه‌ره‌ك ژ شه‌ڕی ڤه‌گه‌ڕت دبت كۆژه‌ك وتاوانبار و نه‌شێـت تێكه‌لی جڤاكی َخوه بت.
