قایمقامێ دهۆكێ: سۆته‌مه‌نی وه‌كو پێدڤی ناگه‌هیت و رێژا زۆرا ئاواران ژی به‌رچاڤ ناهێته وه‌رگرتن
دیدار، نیوار محه‌مه‌دسه‌لیم:
جه‌هوه‌ر عه‌لی قایمقامێ قه‌زا دهۆكێ، د دیداره‌كێ دا بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ به‌حس ل ره‌وشا پارێزگه‌ها دهۆكێ دكه‌ت د وارێن به‌رهه‌ڤیێن وان بۆ وه‌رزێ زڤستانێ و دووڤچوونا ره‌وشا باژێرێ و پاراستنا خه‌لكی ژ ره‌وشا كۆڕۆنایێ و دده‌ته زانین ژی كو ئه‌و ب ره‌نگه‌كێ هوور چاڤدێریا ره‌وشا هه‌ر ئێك ژ گازا سپی و غاز و پانزینێ دكه‌ن و دده‌ته دیاركرن كو ل ده‌مێ به‌هرا دهۆكێ دهێته دان ژ هه‌ر تشته‌كی ره‌وشا ئاواران به‌رچاڤ ناهێته وه‌رگرتن.
ئه‌ڤرۆ: نها هوون مژوولی چ كارن؟
قایمقامێ دهۆكێ: به‌رهه‌ڤی یێ دهێنه كرن بۆ چێكرنا ڤه‌دیتن و ده‌رخستا بۆ كۆمه‌كا پرۆژا كو ب هه‌ماهه‌نگی یه ل گه‌ل نه‌ه رێڤه‌به‌ریێن خزمه‌تگۆزاری ل سنورێ پارێزگه‌ها دهۆكێ، دو جورێن پرۆژانه یێن ل سه‌ر بوودجا دولاری و دیناری، یێن دۆلاری یێن ب دووماهی هاتین و مه یێن بۆ پارێزگه‌هێ ره‌وانه كرین و یێن دیناری ژی كار یێ ل سه‌ر دهێته كرن و ل نێزیك ئه‌و ژی دێ هێنه ره‌وانه‌كرن. یێن دولاریی ب بهایێ 14 ملیۆن دۆلارانه و یێن دیناران ژی ب بهایێ 14 ملیار دینارایه. هه‌موو د ئاماده‌نه و دێ بلند كه‌ین و هنده‌ك ژی گرێدایی بوودجا گشتی نه كو ب كۆژمێ زێده‌تری پێنج ملیۆن دینارانه.
پشكا شێرێ یا ڤان پرۆژان بۆ رێڤه‌به‌ریا ساخله‌میێ بوون بۆ كرینا هنده‌ك ئامیرێن پێشكه‌فتی و دو پرۆژه ژی یێن باژێرڤانیێ بوون و سێ ژی یێن ئاڤێ بوون.
پێش وه‌خت مه ئاماده كاریێن خوه كرینه و تیمێن مه د ئاماده باشیێ دانه و به‌رده‌وام دێ د ئاماده باشیێ دا بن ب تایبه‌ت وان رۆژێن پێشبینیا باران بارینێ دهێته كرن، رووبارێ هشكه‌ڕوو هاتیه پاقژكرن و جو و سۆلین ژی هه‌موو هاتینه پاقژكرن ب تایبه‌ت ئه‌وێن هاتینه گرتن و به‌رده‌وام ژی ل رۆژێن به‌ری باران بارینا چاڤدێریا وان دهێته كرن. ئه‌ڤه هه‌موو سه‌ره‌رایی وێ چه‌ندێ یه كو هێش رێژه‌كا زۆر یا باران بارینێ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ نه‌باریه. لایه‌نێن سولینا و باژێرڤانی و به‌ره‌ڤانیا شارستنا د ئاماده باشیێ دانه و ل رۆژێن گۆمانا باران بارینێ دهێته كرن، نوبه‌ت دهێته گرتن و چاڤدێریا ره‌وشێ دهێته كرن. مه دڤێت ل رۆژانێن پێدڤی خه‌لك هه‌ست ب هه‌بوونا ده‌زگه‌هێن حكومی بكه‌ت. تیم د ئاماده‌باشیێ دا بن دێ باشتر بیت ژ روودانه‌كا نه‌خواستی روو بده‌ت ژنوو ئه‌م بچین ل تیمێن خوه بگه‌ریێن و خرڤه بكه‌ین.
ئه‌ڤرۆ: لژنێن قایمقامیێ مژوولی چ نه؟
قایمقامێ دهۆكێ: مه لژنه‌كا تایبه‌ت ب دووڤچوونا بازاری یا هه‌یی دووڤچوونا بازاری و بهایان دكه‌ت. مه لژنه‌كا تایبه‌ت ب كوگوه و كارگه‌هان ڤه یا هه‌یی. مه لژنا خوارنگه‌ه و ڤه‌خوارنگه‌ه و كافتیریان دكه‌ت و لژنه‌ك ژی مه یا هه‌یی دووڤچووچوونا پانزین و پانزینخانان و بها و كوالێتیا وان دكه‌ت. ئه‌ڤ لژنه كاره‌كێ گه‌له‌ك باش دكه‌ن. هه‌ر ناڤبه‌را ناڤبه‌ر پشكنین بۆ هه‌موو پانزینخانێن پارێزگه‌ها دهۆكێ دهێته كرن و به‌رهه‌مێ وان بۆ تاقیگه‌هان دهێته ره‌وانه كرن دا بزانن كا ل دووڤ وان ساخله‌تایه یێن وان ل سه‌ر نڤیسی چونكو هه‌ر جۆره‌كی سالوخه‌تێن تایبه‌ت یێن هه‌ین. داخوازێ ژ وه‌لاتیان دكه‌ین د هه‌ڤكار و هاریكار بن و مه ئاگه‌هدار كه‌ن.
ئه‌ڤرۆ: ژ لایێ سۆته‌مه‌نیێ (گازا سپی، غاز و پانزین)ێ خه‌لك گازندان دكه‌ن كو دكێمن؟
قایمقامێ دهۆكێ: ژ لایێ سۆته‌مه‌نیێ ڤه دووڤچوونێ ل سه‌ر سێ بابه‌تان دكه‌ین؛ یا ئێكێ ئه‌و غازه یا دگه‌هیته مالان هه‌ر ل ده‌مێ كه‌بسول دگه‌هنه كارگه‌هان و دچیته بوتلان و بوتل ژی دچنه گۆره‌پانا و دهێنه به‌لاڤكرن. نها هه‌شت كه‌بسول دهێن كو دبنه 160 ته‌نێن غازێ بۆ سه‌رانسه‌ری پارێزگه‌ها دهۆكێ و ژ لایێ رێڤه‌به‌ریا كانزایان ڤه دهێته به‌لاڤكرن. هه‌ر سال ژی ژ به‌ر بابه‌تێ گه‌رمكرنێ ئه‌ڤ غازه ل وه‌رزێ زڤستانێ كێم دبیت. ل دهۆكێ زێده‌تری 270 هزار خێزانان یێن هه‌ین زێده‌باری 100 هزار خێزان ژی یێن ئاوه‌ره و په‌نابه‌ران. ئه‌ڤ به‌هرا دهێت ل وه‌رزێ زڤستانێ به‌هرا ڤی خه‌لكی ناكه‌ت. ده‌ما نه‌مینیت خه‌لك چاڤ ترس دبیت، دبیت گه‌له‌ك مالان نها دو بوتلێن پڕ یێن زێده ژی یێ ل مال. ئه‌ڤجا ده‌ما تو هه‌موو مالان تێر غاز دكه‌ی و بوتلێن به‌تال ژی یێن هه‌موویان ل مال پڕ دكه‌یی ئه‌ڤێ ده‌مه‌كێ مه‌زن پێ دڤێت. خه‌لكێ خوه پشت راست دكه‌ین كو غاز رۆژانه یا دهێت، به‌لێ دبیت پیچه‌ك یا كێم بیت، هه‌كه هه‌موو خه‌لك یێ هاریكار بیت چو ئه‌زمه دروست نابن. هه‌ر جهه‌كێ زێده‌تر ژی ژ بهایێ فرۆتنێ ب فرۆشیت بلا مه ئاگه‌هدار بكه‌ت دێ سزا ده‌ین. گه‌له‌ك جاران گازندا وێ چه‌ندێ ژی دهێته كرن كو بازرگانی یا هه‌یی. خه‌لكی پشت راست دكه‌ین كو ئه‌وا بازرگانی مه په‌یوه‌ندی پێ ڤه نینه و ئه‌وا دده‌نه مالان ئه‌وه یا ئه‌رزانتر و ژ لایێ حوكمه‌تێ ڤه دهێته پشته‌ڤانیكرن ژ لایێ حوكمه‌تێ ڤه.
پانزین ژی رۆژانه نێزیكی هه‌شت ترێلان دگه‌هنه پارێزگه‌هێ، د ناڤ دهۆكێ دا هه‌ر دو حه‌فتیان جاره‌كێ هنده‌ك پانزینخانه په‌نزینا حكومی به‌لاڤ دكه‌ن نها پانزینخانا چیا بۆ ته‌كسیا و كه‌ی ئه‌نرجی بۆ پاسا و منی پاسا هه‌ر رۆژه‌كێ نه ئێكێ به‌لاڤ دكه‌ن ب بهایێ كێمتر. هنده‌ك رۆژان ئاریشه دروست دبن و یا كێمه ژ به‌ر كو دا د راستگو بین ل گه‌ل خه‌لكێ خوه، بڕیار ئه‌و بوو رۆژانه شه‌ش تانكه‌ر ژ لایێ حوكمه‌تا عیراقێ ژی ڤه بگه‌هنه پارێزگه‌ها دهۆكێ به‌لێ ئه‌و ب دروستی ناهێن، هنده‌ك رۆژان ئێك یان دو دهێن و هنده‌ك رۆژان ژی چو ناگه‌هن، ژ به‌ر هندێ ژی گه‌را پانزینێ دروست دبیت و مه پارێزگار ژی ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ ئاگه‌هدار كریه، چونكو ل جهێن دی وه‌سان نینه و ل سه‌ر ڤی بابه‌تی مه وه‌زاره‌ت ئاگه‌هدار كریه و ب هیڤیا وێ چه‌ندێ ل پاشه‌رۆژێ ئه‌ڤ بابه‌ته بهێته چاره‌كرن و ده‌ستا داناهێلین هه‌تا ئه‌ڤ بابه‌ته دهێته چاره‌كرن.
ده‌رباره‌یی گازا سپی ژی هه‌ردو ناحیێن زاویته و مانگێشكێ گازا سپی یا وه‌رگرتی، ئه‌م چاڤه‌رێ رێڤه‌به‌ریا نه‌ف و كانزایان دكه‌ین هێش هنده‌ك ناحیێن دوور ده‌ست یێن ماین، هه‌ر ده‌ما وان وه‌رگرت دێ ده‌ست ب سه‌نته‌رێ پارێزگه‌هێ هێته كرن و ل ده‌ستپێكێ ژی دێ ئه‌و خێزان وه‌رگرن یێن جارا دی نه‌گه‌هشتیێ، به‌لێ دا ب روون و ئاشكه‌رایی بێژن كو گازا سپی وه‌كو پێدڤی ناگه‌هیته دهۆكێ و رێژا وێ گه‌له‌ك یا كێمه و ب سستی ئه‌ڤ كاره یێ ب رێڤه دچیت. هه‌رده‌ما به‌هرا پێدڤی گه‌هشت دێ ده‌ست ب به‌لاڤكرنا سه‌نته‌رێ باژێری ژی كه‌ین.
ئه‌ڤرۆ: ره‌وشا زۆر یا ئاوارێن ل دهۆكێ هه‌یی به‌رچاڤ ناهێته وه‌رگرتن و د هه‌موو واران دا به‌هرا وان ناهێت و ئه‌ڤه ژی كارتێكرنێ ل به‌هرا دهۆكێ دكه‌ت؟
قایمقامێ دهۆكێ: راسته، ب مخابنی ڤه هه‌تا نها هزر بۆ وێ ژمارا زۆر یا ئاواره و په‌نابه‌ران ل دهۆكێ ناهێته كرن و ئه‌ڤه مه یا ژ پارێزگه‌هێ داخواز كری و وان ژی یا ژ لایه‌نێن د سه‌ر خوه دا داخواز كرین. نها ژی 100 هزار خێزان یێ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ هه‌ین و دڤێت به‌رچاڤ بهێته وه‌رگرتن.
ئه‌ڤرۆ: بۆ جۆرێ نوو یێ كۆڕۆنایێ (ئو ماكرۆن) ل دهۆكێ چ به‌رهه‌ڤی هاتینه كرن؟
قایمقامێ دهۆكێ: لژنێن بلند ل سه‌ر ئاستێ جڤاتا وه‌زیران و وه‌زاره‌تێ و پاشان ژی پارێزگه‌هێ و قایمقامیێ ژی یێن هه‌ین و مه‌ره‌م ژ ڤێ هه‌موویێ ئه‌وه خه‌لك خوه ب پارێزیت. یا راست خوه‌پارێزی وه‌كو پێدڤی نینه و رۆژانه ئه‌ڤ په‌تایه یا خوشتڤیێن مه ژ به‌ر دلێن مه دبه‌ت و نه‌بوویه ره‌وشه‌نبیریه‌ك كو خه‌لك ب خوه خوه ب پارێزن. ب گه‌ره‌نتینا ژی چاره نابیت چونكو ئاریشێن ئابووری په‌یدا دبن و ژین و ژیارا ژماره‌كا زۆر یا خه‌لكی یا ل سه‌ر كاری. به‌لێ د هه‌مان ده‌م دا پێدڤیه خه‌لك خوه ب پارێزیت چونكو ئه‌گه‌ر یێ هه‌یی هه‌ر كه‌سه‌كێ بچیته مال ڤایرۆسی ل گه‌ل خوه ببه‌ته د مال دا. دڤێت سستیێ نه ئێخینه وان رێنمایێن ژ لایێ حوكمه‌تێ ڤه ده‌ركه‌فتین بۆ خوه‌پاراستن ژ ڤایرۆسێ كۆرۆنایێ. یا ب زه‌حمه‌ته دو چاڤدێر و پۆلیسان بدانینه به‌ر ده‌رگه‌هێ هه‌موو ماركێتان، یا دروست ئه‌وه وه‌كو ئه‌ركه‌كێ ئه‌خلاقی خه‌لك هه‌موو خوه ب پارێزیت. هه‌ر چه‌نده پێرابوونێن مه ژی د به‌رده‌وامن. نابیت ژی چاڤه‌رێ بین هه‌تا ڤایرۆس دگه‌هیت و دكه‌ڤینه له‌پێن خوه ژ نوو خوه ب پارێزین، چو مفا تێدا نینه.
ئه‌ڤرۆ: خه‌لك گازندان ژ بهایێ بازاری دكه‌ت؟
قایمقامێ دهۆكێ: گرانبوونا بازاری بۆ ژێده‌ران دڤه‌گه‌ریت، هه‌موو تشت ژ ژێده‌ری گران بوویه و چو په‌یوه‌ندی بۆ مه ڤه نینه، كێشه‌كا جیهانی یه. كه‌رستێ وان یێ خاڤ گران بوویه ب ته‌نان دۆلار چوویه سه‌ر و ل ڤێره ژ به‌ر هندێ بهایێ وان گران بوویه. ئه‌م هه‌ڤبه‌ركیێ ل گه‌ل بهایێ كرین و فرۆتنێ دكه‌ین و رێژێن دیاركری یێن مفایی ل سه‌ر كه‌رسته‌یی یێن هه‌یی، بۆ نمۆنه كه‌ره‌سته‌ك رۆژانه دهێته فرۆتن و ئێك هه‌یڤانه و ئێك ژی دبیت گه‌له‌ك گیرۆ بیت، رێژا مفایێ ڤان كه‌ره‌ستان وه‌كو ئێك نینه، به‌لێ هه‌ركه‌سێ ببینین ژ بهایێ هاتیه ده‌ستنیشانكرن زێده‌تر مفا هاڤێتیه سه‌ر سزا دده‌ین.
دیسا دووڤچوونا وی تشتی ژی دكه‌ین یێ شایسته‌یی خوارنا مرۆڤی بیت، ئه‌ڤرۆ ژی دووڤچوونا هنده‌ك كۆگه‌هان هاتیه كرن و ماددێ خراب د ناڤ دابوویه و ل گه‌ل راگه‌هاندنێ دێ د ده‌زگه‌هێن میدیایی ژی دا به‌حس كه‌ین و ده‌ینه دادگه‌هێ ژی به‌لێ نها ئه‌م هورده‌كاریان نابێژین.
ئه‌ڤرۆ: په‌یڤا ته یا دووماهیێ چیه؟
قایمقامێ دهۆكێ: دێ د به‌رده‌وام بین بۆ دانانا دیتنه‌كێ بۆ پرۆژێن خزمه‌تگۆزاری، ل پێشیا هه‌موویان ژی رێك، بۆ نمۆنه د ناڤ سه‌نته‌رێ پارێزگه‌هێ دا هنده‌ك تاخێن نوو یێن دروست بووین و پێدڤیێن سه‌ره‌كی بۆ نه‌چووینه، كار ل سه‌ر هندێ دكه‌ین قووناغه‌ك هاتیه بجهئینان و قووناغێن بهێت ژی د رێ دانه.
دیسا رێكێن گوندان ژی، به‌لێ گونده‌كی ژ گونده‌كێ دی جوداهیا خوه یا هه‌یی چونكو دبیت نها د شیان دا نه‌بیت رێكێن هه‌موو گوندان دروست بكه‌ین، به‌لێ بزاڤی دكه‌ین ئه‌و گوندێن خه‌لك نشین كو گه‌له‌ك خه‌لك لێ و كارێ چاندنێ لێ یێ به‌رچاڤ ئه‌و ل پێشیا هه‌موویانه.
