قومار ل شه‌ڤا سه‌رسالێ، مه‌زاختنه‌كا خه‌یالى و تاوانه ژ لایێ قانوونى ڤه؟
شڤان محه‌مه‌د سه‌لیم نێروه‌یى
چو پێنه‌ڤێت دیاردا یاریا قومارێ، گه‌له‌ك ژمێژه ل جیهانێ دیارده‌كا به‌ربه‌لاڤه و هه‌ر وه‌لاته‌ك ل گۆر قانوونا وه‌لاتێ خوه سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل دكه‌ت.
ره‌نگه ل گه‌له‌ك وه‌لاتان، یاریا قومارێ نه تاوان بیت، لێ ل جڤاك و وه‌لاتێن ئیسلامى تاوانه ژ لایێ ئایینى و یاسایى ڤه.
ئه‌وا پتر ل پێشچاڤ، یاریا قومارێ یه ل شه‌ڤا سه‌رێ سالێ، ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یا وه‌لاتى و ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ ژى مینا وه‌لاته‌كێ وه‌كو ئه‌لمانییا و توركیا و قوبرس، ژبال هند كه‌س و به‌رپرس و بازرگانیێن وه‌لاتان ڤه.
بۆ نموونه ل سالیێن به‌رى قه‌یرانێ ل هه‌رێمێ، بازرگان و هند كه‌س هه‌بووینه هه‌تا (40 ـ 50) هزار دۆلار دده‌ن و ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یى و سه‌ره‌رایى قه‌یرانێ، لێ پاره‌كێ ب گۆژمه‌كێ باش ل قومارێ دهێته دان.
و ژ لایێ ئایینى ڤه ژى، چو پێنه‌ڤێت تاوانه و حه‌رامه، چونكى د ئایه‌تا قورئانێ دا هاتیه و به‌حس ل (میسر) هاتیه‌كرن، كو مه‌ره‌م و شرۆڤه ژێ یاریا قومارێ یه.
واته هه‌كه دو كه‌س یان چه‌ند كه‌س، یاریا قومارێ بكه‌ن، ئه‌ڤجا چو جۆرێ قومارێ بیت، ئێك یان دو فائیده ببن و یێن دیتر خوساره‌ت ببن.
ئه‌ڤ پاره و ماله ل گۆر ئایینى پیرۆزێ ئیسلامێ نه‌یا دروسته و یێ حه‌رامه و ل گۆر یاسایا سزادانا عیراقى ژى تاوانه و سزا بۆ هه‌یه.
ژ لایێ ده‌روونى ڤه ژى، یا دیاره ل گۆر زانستێ ساخله‌میا ده‌روونى، هه‌ر دیاره‌ك یان كریاره‌ك كو یا نه‌یاسایى و سروشتى و ره‌وا بیت.
جۆره‌كه ژ ئێشیێن ده‌روونى، پێدڤییه چاره‌سه‌ریا وێ بهێته‌كرن، ئه‌ڤجا ئه‌ڤ كه‌سێ یاریا قومارێ دكه‌ت، وه‌كو ئه‌م هه‌موو دزانین و گولێ بووینه.
كو گه‌له‌ك جاران ژ ئه‌نجامێ خوساره‌تیێ، هه‌موو سه‌روه‌ت و مال و ترومبێل دانایینه سه‌ر مێزا قومارێ، تا گه‌هشتیه وى راده‌ى كه‌یسیێن نامووسێ ژى هاتینه د ڤێ یاریێ دا؟
ژ لایه‌كێ دیتر ڤه، زیانه‌كا مه‌زن ب ده‌وله‌تێ دكه‌ڤیت، چونكى وه‌كو مه ل ده‌ستپێكێ گۆتى، كو پاره‌كێ خه‌یالى د قومارێ دهێته خه‌رجكرن.
چو پێنه‌ڤێت ئه‌ڤ پاره ژ وێ ده‌وله‌تێ دچیت بۆ ده‌وله‌ته‌كا دیتر، نه‌خاسمه وه‌لاته‌كێ مینا مه و ڤێ قه‌یرانێ؟
هه‌كه ئه‌و پارێ ل یاریا قومارێ دده‌ن، د ڤێ قه‌یرانێ دا بده‌نه خه‌لكێ هه‌ژار و ده‌ستكورت، یان پرۆژه‌یه‌كێ بدانن.
باوه‌ربكه‌ن دێ گه‌له‌ك ئاریشیێن جڤاكى پێ هێن چاره‌سه‌ركرن و زیان ژى ب هه‌رێمێ ناكه‌ڤیت، به‌لكو به‌روڤاژى دێ مفایه‌كێ مه‌زن هه‌بیت!
ژ لایێ یاسایى ڤه، وه‌كو مه گۆتى، جڤاكێ مه مینا جڤاكێن ئاینى، یاریا قومارێ ل گۆر ئاینى و یاسایێ تاوانه و سزا بۆ هه‌یه.
ژ لایێ یاسایى ڤه ل سه‌ر تاوانا یاریا قومارێ، ل گور به‌ندێ (389) ژ یاسایا سزادا عیراقى، سزا ب (5) برگان ڤه ب شێوه‌یه‌كێ جودا هاتینه دانان.
1ـ دێ هێته سزادان نه زێده‌تر ژساله‌كێ، و ب دراڤى ژى نه‌زێده‌تر ژ سه‌د دیناران، یان ئێك ژ ڤان سزایان.
كو هه‌ر كه‌سێ مه‌حه‌له‌كێ یاریا قومارێ ڤه‌كه‌ت یان برێڤه ببه‌ت، به‌رهه‌ڤ بكه‌ت بۆچوونا مرۆڤان بۆ وى مه‌حه‌لى.
هه‌روه‌سا هه‌ر كه‌سێ رێكبێخیت یاریه‌كێ د ڤى ده‌رباره‌ی دا، د مه‌حه‌له‌كێ گشتیدا یان یێ ڤه‌كرى بیت بۆ خه‌لكى، یان یان خانیه‌ك بیت كو به‌رهه‌ڤ بكه‌ت بۆ ڤێ یاریێ.
2ـ ب هه‌مان سزایێ د بڕگا ئێك داهاتى، بۆ وى كه‌سێ بۆرسا مه‌حه‌لى قومارێ ڤه‌كه‌ت (صیارفه ا لمحل).
3ـ سزا ب حه‌بسكرنێ بۆ ماوێ نه‌زێده‌تر ژ ساله‌كێ، یان ب دراڤى نه زێده‌تر ژ (50) دیناران، بۆ وى كه‌سێ بهێته دیتن دئێك ژ ڤان مه‌حه‌لان دا، ئه‌ڤێن مه ئاماژه پێكرین د بڕگا ئێك دا ژ ڤى به‌ندى.
3ـ هه‌موو پاره و ئالاڤیێن، ئه‌ڤێن یاریا قومارێ پێ دهێته‌كرن، دێ ژێ هێته وه‌رگرتن و ده‌ركرن.
4ـ دادگه‌ه دێ وى مه‌حه‌لێ یاریا قومارێ گریت، بۆ ماوێ نه‌زێده‌تر ژساله‌كێ.
هه‌ژى ئاماژه پێكرنێ یه، یاسایا سزادانا عیراقى، د گه‌له‌ك به‌ندێن خوه‌دا پێدڤى ب هه‌مواركرنێ یه، نه‌خاسمه به‌ندێن گرێداى یاریا قومارێ ڤه.
چونكى ل ده‌مێ به‌ندێن هه‌ر قانوونه‌كێ دهێنه دانان، بۆ ده‌مه‌ك و جهه‌كێ دهێن دانان.
لێ ده‌مێ جڤاكێ وێ ده‌وله‌تێ وه‌رار و پێشكه‌فتنێ بخوه‌ڤه دبینیت، گه‌له‌كا پێدڤییه به‌ند و بڕِگیێن وێ قانوونێ بهێن هه‌مواكرن.
بۆ نموونه سزایێ كرنا یاریا قومارێ ب ته‌مامى ل گه‌ل ڤێ تاوانێ ناگونجن؟
ئه‌ڤجا پێدڤیه یاسادانه‌رێ كوردستانێ، هه‌موو به‌ندێن گرێداى تاواناكرنا یاریا قومارێ هه‌موار بكه‌ت و سزایێن گران و توند بدانیت و هند به‌ندێن نوو بدانیت.
چونكى نوكه یاریا قومارێ ب گه‌له‌ك شێوان دهێته‌كرن، وه‌كو ب جیهازى و ئه‌نترنێتێ و كارتا و پوكه‌رێ و تیمۆیێ…هتد؟
و یاسادانه‌رێ عیراقێ، ب تێر و ته‌سه‌لى به‌حسێ ڤان هه‌موو جۆرێن قومارێ نه‌كرینه، و ب راستیژى نه‌روونیه‌ك د ڤان به‌ندان دا هه‌یه؟
پێدڤى ب هه‌مواركرنێ یه، چونكى تا نها ئێكه‌م هه‌مواركرن هاتیه‌كرن ئه‌و ژى د بڕگا (2) دا بوو ل سالا 1985.
هه‌روه‌سا جهێ ئاماژه‌كرنێ یه و جهێ ده‌ستخۆشیێ یه، كو ئه‌نجوومه‌نێ پارێزگه‌ها دهۆكێ، ب فه‌رمى یاریا تیمۆیێ و ب رێیا جیهازان قه‌ده‌غه‌كریه به‌رى چه‌ند هه‌یڤان.
ئه‌وا گرنگ د ڤێ بریارێ دا، پێدڤیه جهێن په‌یوه‌ندیدار، ب رژدى و به‌رده‌وام دووڤچوونا ڤێ دیاردا پر مه‌ترسیدار بكه‌ن.
*یاساناس
