قۆناغا ب دهولهت بونێ یا دهستپێكری
ههكه ئهم ئهڤرۆ تهماشهی خوه بكهین ل دهستپێكا سالا 2016ێ ئهم یێن چووینه د وێ قۆناغێ دا كو دهولهتا كوردی ههر دێ هێته دامهزراندن، و ئهم یێن ژ وێ قۆناغێ دهركهفتین كو ب رۆمانسی بهحسێ دامهزراندنا دهولهتا كوردی بكهین.
مه ب درێژاهیا سالێن خهباتا خوه دا دروشمێ دیموَكراتی و ئۆتۆنۆمی و فیدرالیێ بلند دكر، یا ئاشكرا و خوَیا بوو كو درۆشمێ نهبهلاڤكری یێ ههموو بزاڤا ئازادیخوازا مللهتێ كورد دامهزراندنا دهولهتا كوردی بوو. ژ لایێ پراكتیكی ڤه، مه پتر ل سهر ئێكودوو موزایده دكر ب وی رهنگی كو ئێك ژ یێ دی كوردتره.
ئهو ههستا مهزنا ل دهف سهروَك مهسعود بارزانی ههی بۆ دامهزراندنا دهولهتا كوردی بارهكێ گرانێ خستیه ل سهر ملێن وی وهكو بنهماله، ژبهر ڤێ چهندێ خهلكێ چاڤهرێ یه كو دهولهتا كوردی ب دامهزرینن و ژبهر چاڤهرێكرنا خهلكی بۆ دامهزراندنا دهولهتێ، سهرۆك وهسا دبینیت كو دڤێت پتر ڤی بابهتی بهرهب پێشڤه ببهت و بكهته كارێ خوه یێ ئێكێ، چنكو ئهو دوستایهتی و پهیوهندیێن وی ل گهل چهندین وهلاتان گرێدایین دهلیڤهكا پهیداكری كو ههكه ئهم ژی وی بهحسی نهكهین، ئهو وهلات یێن پێش مه ڤه دئاخڤن. و ههكه ئهم تهماشهی راگههاندنا بیانی بكهین ئهو ژ مه پتر بهحسێ دامهزراندنا دهولهتا كوردی دكهن.
نوكه یا ژ وێ چهندێ دهركهفتی كو ئهم خوه ژ دامهرزاندنا دهولهتێ ڤهكێشین ئان ڤهدزین. ل دهستپێكا سالا 2016 ێ سهرۆكێ ههرێما كوردستانێ یێ داخازا بهرنامهكێ پراكتیكی دكهت دا كو خوه بۆ ریفراندۆمێ ئاماده بكهین ژبهر ڤێ چهندێ نوكه دهمێ وێ پرسیارێ نهمایه كو بێژین دهمێ دامهزراندنا دهولهتێ هاتیه یان نه، نوكه دهمێ هندێ یه ل سهر پێنگاڤا بئاخڤین.
سهبارهت ب پرسیارا: ئایا ئهم د ناڤخوه دا ههتا چ راده د ئامادهینه، ئهز دگهل وان بوَچوونا نینم، ئهوێن هزر دكهن كو ئاستهنگا سهرهكی ل بهر مه نهبوونا شیان و مهرجێن دهولهتێ نه، چنكو گهلهك مللهت یێن بووینه دهولهت ئهو تشتێن مه نوكه ههین وان نهبووینه.
ئهو كهسێن دبێژن كورد نهشێن دهولهتێ ب دامهزرینن مه بۆ وان سهلماند كو ئهڤه چهندین ساله ئهم دشێین ب داهاتێ خوه، خوه برێڤهببهین و ههكه مه ئاستهنگهك ژی ههبیت ئهوه كو هزر و شێوازێ بیركرنا مه هێشتا یا كولتۆرێ بهری دهولهتبوونێ یه.
راسته دهمهكی دهنگێ نهرازیبوونێ دژی سهرۆك بارزانی پهیدا دبوو، ههر جارهكێ ئهوی بابهتێ دهولهتێ بهحس كربا، بهلێ پشتی 18/5/2015 ئهو دژیایهتی ژی نهما. ژبهر ڤێ چهندێ ئهو كهسێن دژایهتی دكر دێ ب ڕامانهكا دی دژایهتیا پرۆژێ دامهزراندنا دهولهتێ كهن و دێ بهرپێكا بۆ دامهزراندنا دهولهتێ دانن و دێ بێژن دهمێ هزرا دهولهتێ دكهین پێدڤیه مه دیمۆكراسیهت و یهكسانی ههبیت و گهندهلی د ناڤ مه دا نهمینیت لێ ب دیتنا من ئهڤه ههمی هێجهتن و ئێدی ئهو دهلیڤه بوَ وان نهمایه كو ب ئاشكرایی دیاری بكهن كو ئهو ناهێلن ل سهر دهستێ مهسعود بارزانی دهولهت بهێته دامهزراندن. ئهو دژایهتیا ههی ژی نهخوهشیهكا وی كولتۆرێ بهلاڤێ قۆناغا بهری دهولهت و نهتهوێ یه.
ئهم یێن گههشتینه وێ قووناغێ كو ههبوونا دهولهتێ یا خوه ل سهر مه د سهپینیت، راسته دامهزراندنا دهولهتێ گیرۆبوو، بهلێ ئهڤه دهلیڤا دووماهیێ یه بۆ دامهزراندنا دهولهتێ، چنكو بوویهرێن رۆژانه كاودانهك پهیداكر كو ئهم بشێن خوه ل سهر ئاڤا بكهین و بهێنه قهبوولكرن ژ لایێ جۆگرافی و ئابووری و سیاسی ڤه ژبهر ڤێ چهندێ كارێ پێدڤیه خهلك و راگههاندن و رهوشهنبیر دوور ژ هزرا حزباتیا هشك و بهرنامێ خوه یێ حزبی كار بۆ دامهزراندنا دهولهتێ بكهن.
داخازیا ههبوونا دهولهتا كوردی وهكو تشتهكێ رۆمانسی ب دووماهی هاتیه ژبهر ڤێ چهندێ پێدڤیه ئهم پلانهكێ دانین بۆ دامهزراندنا دهولهتێ، بهلێ ئهو پلان بارهكێ مهزن دێ ئێخیته سهر رهوشا سیاسی و رهوشهنبیریا كوردی.
پێدڤیه ئهم ژ لایێ خوه ڤه رێك بكهڤین و ڤێ دهلیڤێ ژ دهست نهدهین بۆ دامهزراندنا دهولهتا كوردی، بوَ ڤێ چهندێ ژی، چهند پێهنگاڤێن گرنگ پێدڤی نه، ئهو ژی ئهڤه نه:
1- رێككهفتن ل سهر پێناسه و سروشتێ ڤێ قۆناغێ كو ب دیتنا مه قۆناغا ئامادهكاریا یه بوَ راگههاندنا دهولهتا كوردی. ئهڤه دێ دووماهیێ ب وان ههلویست و بوَچوونێن زِڤڕین بوَ بهغدا و رێككهفتن دگهل بهغدایێ ئینیت.
2- رێككهقتن و رازیبوون ل دوور دهستنیشانكرنا سهركردایهتی یێ ژبهر ڤێ چهندێ پێدڤیه پڕهك د ناڤبهرا مه دا ههبیت ل دۆر دهستنیشانكرنا پێكهات و شێوازا سهركرداریا قۆناغا بهێت: كا دێ چا وا بیت و ب چ ڕهنگ بریار دێ هێنه وهرگرتن.
3- ههر دهمێ ئهم ل سهر ڤێ پرۆسێ رێككهفتین، پێنگاڤا دی ئهوه ههر ئالهكێ سیاسی خوه هندی مهزنی و گرانی و شیانێن خوه ببینیت و ب وی قهبارهی بهشدار بیت. وی دهمی دێ ب ساناهی دێ دیار بیت پشكا ههر لایهكی چهنده. ههكه كورد شیان ڤێ پێنگاڤێ دهربازبكهن و بێژنه ههڤدوو تو ژی یێ ههی و ئهز ژی یێ ههیم و ل ڤان دوو سالان ئهز ڤی كاری بكهم دێ بیته پشكداریا من د دامهزراندنا دهولهتا كوردی دا، وێ گاڤێ دێ قۆناغهكا درێژ بڕین. بهلێ هێشتا ئهم وهكو لایهنێن سیاسی و سهركرده و گرۆپ د ئاماده نینین خوه هندی قهبارێ خوه ببینین و ئهڤه ژی رامانا وێ چهندێ یه كو ئهم دیمۆكراسیهتێ قهبوول ناكهین دهمێ شهرێ مه ل سهر هندێ بیت كا كێ دێ چ پۆست و رۆل ههبیت.
4- پێدڤیه بۆ پرۆژێ دامهزراندنا دهولهتێ ئهم دهستا ژ وێ چهندێ بهردهین كو هزر بكهین دامهزراندنا دهولهتێ د بهرژهوهندیا پارتی یان مهسعود بارزانی دایه و پێدڤیه ئهم هوسا هزر بكهین كا مه دهولهت بۆ چ دڤێت و ههكه مه ب ڤی ڕهنگی هزركر دامهزراندنا دهولهتێ دێ د بهرژهوهندیا ههموو كهس و لایهنا دا بیت و كارێ ژ ههموویان ب زهحمهتر بۆ دامهزراندنا دهولهتا كوردی دێ ب سانههی بیت.
5- ههكه ئهم شیاین ل سهر ڤێ چهندێ سهربكهڤین، ئهڤه دێ مه بهته قۆناغا دانان و دارشتنا پلانهكا پراكتیكی كو پێك تێت ژ پێنگاڤێن پێدڤی ههتا دامهزراندن و برێڤهبرنا دهولهتێ.
ل دیماهیێ پێدڤیه ئهڤه ژی بهێته گوتن، كو ل سهر ملێ مه ههموویا یه، نهخاسمه رهوشهنبیر و ئهكادیمست و میدیاكارا، ب توَندی بهرسینگا ههر بوَچوون و ههلویستهكی بگرین بهروَڤاژی پروَژا دهولهتێ بیت. راسته قۆناغا دهێت دێ یا ب زهحمهت تر بیت و دوور نینه ئالوَزی و ئاستهنگ و ئاریشێن گرێدای ب ژیانا روَژانه ڤه ژی دگهل خوه بینیت، بهلێ ما كهنگی پروَسهكا مینا دامهزراتدنا دهولهتێ بێ ئاستهنگ بوویه؟
