كارتێكرنا مۆزیكێ ل سه‌ر زارۆیان نیهادسه‌عدوللا
مۆزیك ل باخچه‌یێن زارۆیان
مۆزیك د ناڤ باخچه‌یێن زارۆیان دا ژ پرۆگرامێن نوو یه دهێته بكارئینا ل ده‌ف مه، ئانكو د ناڤ جڤاكێ مه‌دا، به‌لێ په‌یوه‌ندیا د ناڤبه‌را مۆزیكێ و په‌روه‌ردێ ژمێژه یه، بیروبۆچوون ل دۆر مۆزیكێ و كارتێكرن و كاریگه‌ریا وێ دگوهۆرن ل ده‌ف زانا و كه‌سانێن شاره‌زا د په‌روه‌رده و فێركرن و مۆزیكێ دا، ژ وان گوهۆرین و رولان رۆلێ ده‌روونى و یێ وژدانى و رۆلێ جڤاكى و یێ فێركرنێ، به‌لێ پتریا زانا و خودانێن فه‌لسه‌فا و زانایێن ده‌روونى یێن زارۆیان گرنگیه‌كا مه‌زن داینه ب كارتیكرنا مۆزیكێ و رۆلێ وێ د ناڤ په‌روه‌رد و فێركرنێ دا.
فه‌یله‌سۆفێ فه‌رنسى (جان جاك روسۆ)، ئه‌وێ كو ژیانا خوه ده‌سپێكرى وه‌ك مامۆستایێ مۆزیكێ ل فه‌ره‌نسا و سۆیسرا، ل دۆر گرنگیا هه‌ستێن زارۆیى ئاخفتیه، هه‌ستا گوهلێبوونێ ب یا مۆزیكێ ڤه گرێدایه، ژ دیتنێن وى بۆ فێركرنا مۆزیكێ بۆ زارۆى دبێژیت: دڤێت ئه‌م زارۆى فێربكه‌ین ئاوازا ژبه‌ر بكه‌ت و چێكه‌ت، ئه‌گه‌ر چ نه‌بیت هنده‌ك پارچێن ئاوازان ئه‌و بخو به‌رهه‌ڤ بكه‌ت، یان ژى دڤێت مامۆستا ل باغچه‌یان بتنێ تشتێ ره‌سه‌ن یێ زارۆان ب ده‌تێ.
هه‌روه‌سا(بستالوتزى) ئێك ژ گرنگترین زانا یان بویه یێن ده‌زگه‌هێ (ب ده‌ستڤه ئینانا حه‌ز و ڤیانێن ده‌روونى) كو دهێته هه‌ژمارتن باشترین ژێده‌رێن هزروبیرا ل دۆر په‌روه‌ردا زارۆیان، كو دۆپات دكه‌ن كو مۆزیكێ گرنگیا خوه یا تایبه‌ت یا هه‌ى د ناڤ پرۆگرامێن خواندنێ دا، هه‌روه‌سا دانپێدان كرى یه ب گرنگیا وه‌رارا سترانێ ل ده‌ف زارۆیان و كارتیكرنا خوه یاتایبه‌ت هه‌یه ل دۆر هه‌ڤسه‌نگیا كه‌سایه‌تیا زارۆى، هزرێن وى یین سه‌ره‌كى ل دۆر ڤان خالێن ل خوارێ رێزكرى بوویه.
1ـ ئارمانج ژ په‌روه‌ردێ وه‌راره نه‌ب تنێ فێركرنه.
2ـ زارۆ كاكلكا گرنگیى پێدانێ یه د كریارا فێركرنێ دا، و وه‌رارا وى ب شێوه‌یه‌كێ دروست ب جه نائێت تاكو سه‌قایێ ڤیان و دلۆڤانیێ و رێزگرتنێ نه‌هێته به‌رهه‌ڤكرن، چنكو ب ڤان رێیا زارۆ سیسته‌م و پێزانینا بده‌ستخوه‌ڤه دئینیت.
3ـ پێدڤى یه وه‌سا سه‌حكه‌ینه زارۆى كو ئه‌و یه‌كه‌كا ئێكانه‌یه یاڤه‌گره ژ شیانا ئه‌وێن كو خودایێ مه‌زن داینێ، و ل سه‌ر مامۆستا ئه‌وه رێزێ لێ بگریت.
4ـ ل سه‌ر كه‌رتێ په‌روه‌دێ ئه‌وه‌یه كو ڤان شیانا ره‌نجخۆری بكه‌ت یێن ل ده‌ف زارۆى، هه‌روه‌سا دڤێت وى سه‌قایێ بۆ به‌رهه‌ڤبكه‌ت یێ بشێت لێ ده‌ربرینێ لێ بكه‌ت، ئه‌ڤه هه‌مى ب رێكا هه‌لویستێن فێركرنێ و تێكه‌ل بكه‌ن دگه‌ل هه‌ستكرنا ب خۆشیێ.
5ـ باشترین كاودان ئه‌وێن په‌روه‌ردا باش بجه دئینن ئه‌وه یا ده‌لیڤێ دده‌ته زارۆیان ده‌ربرینێ ژ هه‌ست و هزرو بیرێن خوه بكه‌ن، بشێن بزاڤێن خوه یێن خوه‌یى بجه بینن، هزرێن خوه یێن كه‌سایه‌تى، و كارێ مامۆستای یێ گرنگ ئه‌وه وان كاودانا به‌رهه‌ڤ بكه‌ت.
6ـ پشتگه‌رمیا په‌روه‌ردێ ل گه‌ل زارۆى دڤێت ل دووڤ هێزا وى یا ناڤخوه‌ى بیت، پتر ژ هێزا وى یا ده‌رڤه‌ى، هه‌روه‌سا دڤێت به‌رده‌وام دڤه‌گوهاستنێ دابیت ژتشتێ هه‌ستپێكرى بۆ تشتێ بتنێ و ژ یێ ب ساناهى بۆ یێ ب زه‌حمه‌ت.
هه‌روه‌سا (فرۆیل)ى ژى ژلایێ خوه‌ڤه گرنگى ب ئاڤاكرنا باخچه‌یێن زارۆیان هه‌بوویه، ئه‌و ژى ئێك هه‌ڤالێن ده‌زگه‌هێ (ب ده‌ستڤه‌ئینانا حه‌ز و ڤیانێن ده‌روونى) بوویه، گرنگى ب سترانگۆتنێ دایه داكو ب بیته ده‌لیڤه‌ك بۆ زارۆى وه‌رارێ بكه‌ت وه‌راره‌كا سروشتى یا بێ كێماسى، ژ گرنگترین هزرێن وى یێن دڤى ب وارى دا:
1ـ ئارمانجا په‌روه‌ردێ ئه‌وه هاریكاریا زارۆیان بكه‌ت كو ده‌رگه‌هێن هێزێن خوه شیانێن خوه ڤه‌كه‌ت و شیانێن خوه پێشبێخیت.
2ـ گرنگیا باخچه‌ى ئه‌وه وه‌رارێ بێخیته لایه‌نێن ئاقلى و یێن ئه‌خلاقى و له‌شى و هه‌ستان ل ده‌ف زارۆى په‌یداكه‌ت.
3ـ راهێنان ب ئه‌ندامێن هه‌سپێكرنێ و لڤینا و وه‌رارخستنا هه‌ستێن گوهلێبوونێ ب رێیا ستران گۆتنێ و مۆزیكێ.
بكارئینانا یاریا د ناڤ په‌روه‌رده و فێركرنێ دا، چنكو مۆزیك د ناڤ په‌روه‌رده و فێركرنێ دا خۆشیێ و ئارامیێ ل ده‌ف زارۆیان په‌یدادكه‌ت، لایه‌نێن ئاقلى پێش دئێخیت و بیروباوه‌رێن ئه‌خلاقى ب ده‌ستخوه‌ڤه دئینیت.
