كارگه‌ها دویێ یا شه‌رابێ ل جیهانێ ل دهۆكێ هاته دیتن
دهۆك، نه‌وزاد هلۆری:
رێڤه‌به‌ریا شینوارێن دهۆكێ ب هه‌ڤكاریا چوار تیمێن زانكۆیێن نیڤده‌وله‌تی كار ل سه‌ر هژماره‌كا ڤه‌كولینان ل سه‌ر جهێن شینواری ل ده‌ڤه‌رێن جودایێن پارێزگه‌ها دهۆكێ دكه‌ن، دوهی تیمه‌ك ژ وان تیما ئه‌نجامێن ڤه‌كولینا خوه راگه‌هاندن كو ئه‌و ژی سێ گرنگترین شینواربوون و دیرۆكا وان دزڤریت بۆ دوو هزار و 700 سالان به‌ری نوكه، رێڤه‌به‌رێ شینوارێن دهۆكێ ژی هوركاریێن وان شینواران د دیداره‌كا رۆژناما ئه‌ڤرۆ دا به‌حس دكه‌ت.
د.بێكه‌س بریفكانی، رێڤه‌به‌رێ شینوارێن دهۆكێ دیاركر كو ئه‌و تیما كو ئه‌نجامێن ڤه‌كولینا خوه یا شینواری راگه‌هاندی ل رێكه‌فتی 19/8/2021ێ ده‌ست ب كارێن خوه كربوون و ل 25/10/2021ێ داوی بكارێن خوه ئینان و بۆ ئه‌ڤرۆ گۆت: (ژبه‌ركو هه‌رێما كوردستان ب گشتی و پارێزگه‌ها دهۆكێ ب تایبه‌تی ل ده‌ڤه‌ره‌كا چیایی دایه و كه‌شوهه‌وا گورانكاری ب سه‌ردا دهێن له‌وا ڤه‌كولین و لێگه‌ریانێن مه ژی ب تنێ دوه‌رزێ هاڤینێ دا دهێنه‌كرن و ل وه‌رزێن دن چالاكی دهێنه راگرتن و كێمتر دهێنه‌كرن، دده‌ما دوو هه‌یڤێن بوری دا چوار تیمێن تابه‌تمه‌ند ل زانكۆیێن توبنگن یا ئه‌لمانی و فرایبورگ یا ئه‌لمانی و زانكۆیا ئه‌دینی ب دوو تیمان هه‌ڤكاری ل گه‌ل رێڤه‌به‌ریا گشتی یا شینوارێن هه‌رێما كوردستان و رێڤه‌به‌ریا شینوارێن دهۆكێ ل چه‌ند ده‌ڤه‌رێن جودایێن پارێزگه‌ها دهۆكێ ده‌ست ب ئه‌نجامدانا چه‌ندین ڤه‌كولینان كریه و سوپاس بۆ خودێ پشتی هه‌ول و بزاڤ و خه‌باتێن زۆر د لێگه‌ریان و كارێ هه‌لكولینێ دا ئێك ژ وان تیمان كارێن خوه دوماهی ئینان و ئه‌نجامێن وێ بۆ رایا گشتی هاتنه راگه‌هاندن).
زێده‌تر گۆت: (ئه‌و چوار تیمه ئێك ژ وان ل ده‌ڤه‌را ئاسنگه‌ران ل ده‌ڤه‌را به‌رده‌ره‌ش كار دكه‌ت، تیمێن دن ژی ل پارێزگه‌ها دهۆكێ ل ده‌ڤه‌را شێخان و ده‌ڤه‌را سێمێلێ كار دكه‌ن، ل ده‌رئه‌نجامێ تیما زانكۆیا ئودینی یا ئیتالی سێ گرنگترین شینوار نوو نه‌ك ب تنێ ل كوردستانێ به‌لكو ل سه‌رانسه‌رێ رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست و جیهانێ گرنگی هه‌یه، كو پێكدهێن ژ سێ ده‌ستكه‌فتێن هه‌ری گرنگ، ئێك ژ وان شینواران دیتنا جویا فه‌یدیێ یه ب درێژاهیا نه‌ه كیلومه‌تران كو ئه‌و ژی نكراندنا چیایێ ده‌كا بویه ب شێوازه‌كێ هه‌ری پێشكه‌فتی و گرنگ ل سه‌ر وان جویان دا 12 نه‌خشێن نكراندنی هاتنه دیتن ب قه‌بارێن جودا ب شێوه‌یه‌كێ گشتی ب درێژاهیا چوار مه‌تر و نیڤ، دوو مه‌تر و نیڤ ژی بلنداهی، ل سه‌ر وان نه‌خشه‌یان وێنه‌یێ پاشا سه‌نحاریب و حه‌فت خواوه‌ند و كورێن وی ل سه‌ر بوون دیاره كو كورێن وی ژی پاشابوون، دیروكا وان دزڤریت بۆ دوو هزار و 700 سالان به‌ری نوكه، شینوارێ دوویێ دیتنه‌ڤا مه‌زنترین كارگه‌ها چێكرنا شه‌رابێ بویه ل رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست كو دبیته دووه‌م مه‌زنترین كارگه‌ها چێكرنا شه‌رابێ ل جیهانێ، ئه‌ڤ كارگه‌هه ل ده‌ڤه‌را خه‌نه‌س ل سنورێ قه‌زا شێخان هاتیه دیتن، پێكدهێت ژ 14 جهێن چێكرنا شه‌رابێ، ئه‌ڤ جهێن كارگه‌ها شه‌رابێ ب شێوازێ چوار گوشه‌یی هاتینه چێكرن، ب قه‌بارێن دوو مه‌تر ب دوو مه‌تری، وه‌سا دیاربوو كو د هنده‌ك ژ وان چوار گوشان دا تری تێدا هاتیه كومكرن و پاشان ب پیا چوینه سه‌رێ هه‌تاكو ئه‌و تری هه‌رشی و وه‌كو ئاڤێ لێ هاتی، ده‌رگه‌هه‌ك بۆ چونا ئاڤا تری هه‌یه كو پێشتر ئه‌و تری ل جهه‌كێ هاتیه خه‌مراندن هه‌تاكو به‌رهه‌ڤ بیت بۆ گڤاشتنێ ب رێیا پیا، پاشان ئه‌و ئاڤ دناڤ گوسكێن تایبه‌ت دا هاتینه هه‌لگرتن و پاراستن، ئه‌ڤ شه‌رابه بۆ پاشایی و وان كه‌سان هاتیه دروستكرن كو سه‌ره‌دانا پاشایی دكر، زێده‌باری ڤێ یه‌كێ هه‌تا خوه ئه‌و شه‌راب بۆ بابه‌تێن وه‌كو بارزگانی و فروتنێ ژی هاتیه بكارئینان ل وی ده‌می دا، جهێ سێیێ و شینوارێ سێیێ كو تیما زانكۆیا ناڤبری و رێڤه‌به‌ریا شینوارێن دهۆكێ دیتی و ئه‌نجامێ وێ راگه‌هاندنی دیتنه‌ڤا قه‌نته‌ره‌كا شینواری بویه كو ئه‌و ژی هه‌روه‌كو قه‌نته‌را شینواری یا جه‌روانه‌یه ل نێزیكێ قه‌زا شێخان، به‌لێ تنێ بچوكتره، ئه‌ڤ قه‌نته‌ره بۆ ڤه‌گوهاستنا ئاڤێ ل رووبارێ خه‌نه‌س بۆ نه‌ینه‌وا هاتیه بكارئینان، ئانكو بۆ ڤه‌گوهاستنا ئاڤێ ژ ده‌ڤه‌را خه‌نه‌س بۆ پایته‌ختێ ده‌وله‌تا ئاشووری ل وی ده‌می، ئه‌ڤ قه‌نته‌ره بۆ مه‌ره‌ما چاندنێ ب هه‌موو جورێن خوڤه هاتیه بكارینان، هه‌موو ئه‌ڤ شینوارێن نوو هاتینه دیتن دیرۆك و شارستانیا وان دزڤریت بۆ به‌ری دوو هزار و 700 سالان، بێگومان ئه‌ڤ یه‌ك ژی ده‌ستكه‌فته‌كێ هه‌ری مه‌زن و نایابه ل كوردستانێ و دهۆكێ ژی).
رێڤه‌به‌رێ شینوارێن دهۆكێ د درێژاهیا ئاخفتنێن خودا دیاركر ژی كو ده‌مێن داهاتی دێ ئه‌نجامێن ڤه‌كولینێن تیمێن دن ژی هێنه راگه‌هاندن و گۆت ژی: (تیمه‌ك ژ وان چوار تیمان ل گرێ باستكێ كارێن خوه به‌رده‌وام دكه‌ت و هنده‌ك شینوارێن هه‌ری گرنگ هاتینه دیتن و پاشان دێ د كونگره‌ییه‌كێ دا هێنه راگه‌هاندن، دیسان تیمه‌كا دن ژی ل گرێ موقبلێ كارێن خوه به‌رده‌وام دكه‌ت و ئه‌و ژی شینوار و ده‌ستكه‌فتنێن هه‌ری گرنگن).
د.بێكه‌س بریفكانی، رێڤه‌به‌رێ شینوارێن دهۆكێ دیاركر ژی كو ئه‌وان هه‌تا نوكه چوو ئاریشه و كێشه نینن و گۆت ژی: (پارێزگه‌ها دهۆكێ و وه‌زاره‌تا باژێرڤانی و پولیسێن پارێزگه‌ها دهۆكێ و تیمێن وان هه‌موو د كاردانن بۆ وێ یه‌كێ ب زوترین ده‌م ئه‌و تیمێن كو نوكه كار دكه‌ن هه‌مبه‌ر دیتنا شینوارێن كو هه‌تا نوكه نه‌هاتینه دیتن و لێگه‌ریان یا به‌رده‌وامه، من دڤێت بێژم كو دده‌ما بوری دا پتری 150 ده‌لیڤێن كاری بۆ گه‌نجان و خه‌لكێ وان ده‌ڤه‌ران هاتینه دیتن كو شینوار ل ده‌ڤه‌رێن وان هاتینه دیتن كو ئه‌ڤ یه‌ك ژی كاره‌كێ گرنگه، دیسان رۆژانێن داهاتی و ده‌مێن داهاتی ژی دێ مه پێدڤی ب زێده‌تر كرێكار و خه‌لكی بیت و ده‌لیڤێن كاری بۆ وان هێنه‌دان كو ل گه‌ل تیمێن مه كار بكه نبۆ دیتنا شینوارێن نوو، كوما گشتی یا ئه‌و كار و چالاكیێن مه ئه‌نجامدای و به‌رده‌وامن ژی د ئه‌نجامدانێ دا دێ روویه‌كێ گرنگ ده‌ت دیروك و شارستانیا كوردستانێ ب گشتی و پارێزگه‌ها دهۆكێ ب تایبه‌تی، له‌وا دخوازین كو جهێن شوله‌ژێ و خه‌لك ژی زێده‌تر ل گه‌ل مه هاریكاربن داكو ئه‌نجامێن باشتر ده‌ستخوڤه بینین، نوكه پشكه‌ك ژ تیمێن مه به‌ردوامن ل سه‌ر چێكرنا په‌رژان و سیمه‌یی ل ده‌ردورێن شینواران داكو دووباره جاره‌كا دی بهێنه پاراستن ژ ناڤچون و به‌رزه‌بوونێ و ده‌ستكاری و ده‌ستدرێژیان و زێره‌ڤان ژی ل به‌ر داناینه، دیسا ندێ ژلایێ ستاف و فه‌رمانبه‌رێن مه تێستا باران و كه‌شوهه‌وای بۆ هێته‌كرن بزانین كا تا چه‌ند دێ گورانكاریێن كه‌شوهه‌وای و باران كارتێكرنێ ل سه‌ر وان شنیواران كه‌ت داكو بشێن ب پارێزین).
دچارچوڤێ راگه‌هاندنا ئه‌نجامێن تیما ئودینی یا ئیتالی كو بسپور و تایبه‌تمه‌ندێن زانكۆیا ناڤبری به‌رهه‌ڤببون دیاربوو كوپ رانیا وان شینوارێن هاتینه راگه‌هاندن هه‌موو ئه‌و بوون كو گرێدای بابه‌تێن ئاینی بوون ب تایبه‌تی ئه‌وا ل ده‌ڤه‌را فه‌یدیێ هاتیه دیتن كو ئه‌و ژی پاشایی سه‌نحاریب و كورێن وی و حه‌فت خوداوه‌ندبوون كو ل سه‌ر پشتا ئاژه‌لێن جودا بوون.
ل بارا مفایێن وان شینوارێن نوێ هاتینه دیتن بۆ پارێزگه‌ها دهۆكێ و كوردستانێ ژی، رێڤه‌به‌رێ شینوارێن دهۆكێ گۆت: (ئه‌ڤ شینوارێن كو نوكه و به‌ری نوكه و ئاینده ژی دهێنه دیتن كومه‌كا مفا و ده‌ستكه‌فتان ل گه‌ل هه‌نه ب تایبه‌تی بۆ پارێزگه‌ها دهۆكێ، ژ وان گرنگترین مفایان ئه‌وه كو دێ ده‌نگێ كوردان گه‌هیته جیهانێ كو ئاخا كوردستانێ د به‌رێ دا خودان ناڤ و ده‌نگی و شارستانیه و دبیت تیم و بسپورێن زێده‌تر قه‌ستا كوردستان و دهۆكێ ژی بكه‌ن بۆ وێ یه‌كێ كار و چالاكی و ڤه‌كولینێن زێده‌تر ل جه و ده‌ڤه‌رێن جودایێن كوردستانێ بكه نبۆ ئه‌نجامدانا ڤه‌كولینان و شینوارێن نوو بهێنه دیتن، ژلایه‌كێ دنڤه دیتنه‌ڤا ڤان هه‌موو شینواران دبیته ئه‌گه‌ر كود یروك و شارستانی و ناسناما كوردستانێ بۆ جیهانێ ئاشكرا بیت و جیلێ نوو ژی ل سه‌ر وان شارستانیان بهێته په‌روه‌رده‌كرن، هه‌ر دیسان ئێكا دن ژ مفایێن دیتنه‌ڤا شینوارێن نوو ل كوردستان و پارێزگه‌ها دهۆكێ ئه‌وه كو دێ ژ روویێ گه‌شتوگۆزاری و سه‌یران و گه‌ریانان خزمه‌ته‌كا باش بۆ كه‌رتێ گه‌شتوگۆزاری كه‌ت و هزاران وه‌لاتیان ل جیهان و ده‌ورۆبه‌ر و كوردستانێ ژی بۆ وان جهان راكێشیت، ئه‌ڤه زێده‌باری كو دێ قوتابیێن زانكۆ و په‌یمانگه‌هێن كوردستان و جیهانێ ژی قه‌ستا وان شینواران كه‌ن بۆ وێ یه‌كێ ڤه‌كولینێن خوه‌یێن ده‌رچۆنێ دروست بكه‌ن و ببنه په‌رتوك و بكه‌ڤنه به‌ر ده‌ستێ خواندڤانان، ده‌ما ڤه‌كولینان ژی دا هژماره‌كا زۆر یا قوتابێن قوناغێن بنه‌ره‌تی و ئاماده‌ی و زانكۆ و په‌یمانگه‌هان و كه‌سانێن دانعه‌ر و جودا كو پێكهاته‌یا جودایێن جڤاكی بوون ژ نێزیك سه‌ره‌دانا وان شینواران كر، دیسان نوكه كار ل سه‌ر كومكرنا پێزانینێ، وان شینواران دهێته‌كرن كو ب رێیا نڤیسین یان ژی تومار بكه‌ڤن به‌رده‌ست داكو ب ساناهی تر بكه‌ڤنه ده‌ست وه‌لاتیان و خه‌لكی، ئه‌ڤه زێده‌باری هه‌موو ئه‌و زانیاری و پێزانین ب زمانێن جودایێن جیهانی هاتینه نڤیسان و به‌لاڤكرن ل رۆژنامه و گوڤار و زانكۆیێن جیهانی ژی كو ئه‌ڤ یه‌ك ژی تشته‌كێ هه‌ری گرنگه ب تایبه‌تی بۆ قوتابێن پشكێن نیگار و نكراندنێ).
د.بێكه‌س بریفكانی، رێڤه‌به‌رێ شینوارێن دهۆكێ دیاركر ژی كو نوكه جاره‌كا دی هه‌موو ئه‌و شینوارێن هاتینه دیتن دووباره جاره‌كا دن هاتینه نخافتن و بن ئاخكرن ڤه و گۆت ژی: (مه هه‌ماهه‌نگی ل گه‌ل رێڤه‌به‌ریا گشتی یا گه‌شتوگۆزاری ل پارێزگه‌ها دهۆكێ هه‌یه كو ب رێیا نه‌چاری و دروستكرنا پوسته‌ر و بروشه‌ر و ریكلام و راگه‌هاندنێ ژی گه‌شتیاران و گروپێن گه‌شتیاری نه‌چار بكه نكو قه‌ستا جهێن شینواری بكه‌ن، دیسان ئه‌م ژی موزه‌خانه‌یا دهۆكێ بكه‌ینه ناڤا وان گروپان داد اكو زێده‌تر بۆ خه‌لكی بهێته نیاسین و هه‌ڤده‌م رێژا گه‌شتیاران ژی بۆ جهێن شینواری زێده‌بیت، هه‌ر چه‌ند دده‌ما دوو سالێن بوری دا ژ ئه‌گه‌رێ قه‌یرانا دارایی و په‌ژیكا كۆرۆنایێ ژی سه‌ره‌دانا وه‌لاتی و گه‌شتیاران بۆ جهێن شینواری وه‌كو پێدڤی نیه به‌لێ ب ره‌نگه‌كێ گشتی د نوكه دا رێژا گه‌شتیاران بۆ جهێن شینواری دزێده‌بوونێ دایه و دیتنا خه‌لكی هاتیه گوهرین، ب گوره‌ی هنده‌ك ئاماران مه سالانه پتری دوو هزار گه‌شتیار قه‌ستا جهێن شینواری ل پارێزگه‌ها دهۆكێ دكه‌ن، ئه‌ڤه زێده‌باری وان گه‌شتیارێن كو سه‌ره‌دانا مه‌زه‌خانا دهۆكێ یا شینواری دكه‌ن ژ وانان پتری 120 كه‌سانێن بیانی بوون بۆ وه‌رگرتنا پێزانین و داتایێن گرێدای شینوارێن پارێزگه‌ها دهۆكێ).
ژبلی راگه‌هاندنا ده‌رئه‌نجامێن تیمێن ڤه‌كولینان ب رێیا كونفرانسه‌كێ، هه‌ڤده‌م ب رێیا رونشتن و دانوستاندن ل گه‌ل جهێن شوله‌ژێ و كونفرانس و كوربه‌ندان ژی چه‌ندین جاران پێزانین و داتایێن وان شینوارێن نوو هاتینه شرۆڤه‌كرن داكو گرنگی وان زێده‌تر بۆ جهێن شوله‌ژێ دیار بیت.
