كه‌سایه‌تیا شه‌هید د.سلێمان و تێگه‌هێَن سایكۆلۆژى
سایكۆلۆژیا تژى وان تێگه‌ه و زاراڤه و ئایدیۆم و وشه‌یانه‌یێن ژ ئالیێ هژماره‌كا ده‌روونناسان و بۆ مه‌به‌ستى شرۆڤه‌كرنا گه‌له‌ك لایه‌نێن گرێداى ب كه‌ساتى و ره‌فتار و هزر و بیرو بۆچوون و مێنتالیته و فه‌لسه‌فا ژیانێ و جیهانبینێ و كریارێن مرۆڤان هاتینه ڤه‌دیتن و داهێنان و بكارئینان. مرۆڤایه‌تى قه‌ردارى وان زانایانه. ڤیكتۆر فرانكل (1905-1997)، زانا و فه‌یله‌سۆفێ جوهى ئێكه ژ وان كه‌سان. ڤیكتۆر ئێكه ژ وان قوربانیێن تیرۆرزما نازى كو ژ هۆلاكۆستێ قۆرتال بووى، ل ده‌مه‌كى كو ده‌یك و باب و خووشك و برایێن وى ل ئۆردیگایێن هیتله‌رێ دكتاتۆر د كوورخانێن قه‌لاندن و سۆتنا مرۆڤان هاتینه ژناڤبرن. ڤیكتۆرى د پرتووكه‌كا ب ناڤ و ده‌نگ دا ل بن ناڤ و نیشانێ ” گه‌ڕهان ل دووڤ ڕامانێ” ئه‌زموون و سه‌ربۆرا خوه یا ته‌حل و وان ڕۆژێن دژوار د زیندانا نازیسما دڕنده دا، به‌رچاڤ دكه‌ت، دا مرۆڤایه‌تى و خوانده‌ڤان تیرۆرزمێ باش بنیاسن. ژ تێگه‌هێن وى شكۆداركرن یان به‌رز و بلند و سافیكرن (تسامی یان تصعید یان sublimitation) كو مه‌به‌ست ژێ گهۆڕینا ئاراسته‌یا هێز و وزه‌یه‌كێ یه ژ ڕه‌نگه‌كێ نه‌جڤاكى و به‌لكو ب زیان بۆ تشته‌كى په‌ژراندنى و هه‌ژى و ب مفا. ب گۆتنه‌كا دی مه‌به‌ستا وى بكارئینانا وى زاراڤه‌ى ڕێنماییكرنا مرۆڤه‌كێ خودان ئێش و ئازارێن ده‌روونی یه بۆ كار و به‌رهه‌م و داهینان و خزمه‌تكرنێ بگهۆڕیت دا بشێت ڕامان و واتایه‌كا جوانتر و هه‌ژیتر بده‌ته ژیانا خوه و هه‌م ژى به‌رهه‌مه‌كى پێشكشى جڤاكێ خوه بكه‌تن. و دبیت ئه‌و كه‌س مرۆڤه‌ك ئاسایى و ده‌روون دروست ژى بیت.
گه‌له‌ك كه‌سێن هه‌ین ڤى كارى دكه‌ن. شه‌هیدێ به‌هشتى د.سلێمان ئێكه ژ هزاران نموونێن وه‌سا. وى دگه‌ل هاتنا تیرۆرستێن داعش بۆ سه‌ر كوردستانا پیرۆز سه‌رێ خوه شۆر نه‌كر و نه‌ما ل هیڤیا خه‌لكى بچن به‌ڕه‌ڤانیێ ژ ئاخ و نیشتمان و (كه‌رامه‌ت) و زارۆك و خووشك و برایێن وى بكه‌ن، به‌لكو هه‌مى ئه‌و خۆشى و ته‌ناهى هێلان و قه‌ستا سینگێ جه‌بهه‌ى كر. شه‌هید سلێمان مه‌زنترین به‌لگه‌نه دسه‌لمینن ئه‌و تێگه‌هێ ڤیكتۆر فرانكلى بكارئیناى جهێ خوه د سایكۆلۆژی یا ناخ و ده‌روونێ هنده‌ك مرۆڤان دا هه‌بوونا خوه یا هه‌ى. شه‌هید د.سلێمان دشیا ل ئورۆپا پالده‌ت و پێیه‌كى ل سه‌ر پێ دى دا بهاڤێژیت و نه‌ل منێ نه‌ل ته‌یێ بكه‌ته فه‌لسه‌فا ژیانا خوه، به‌لێ خیره‌تا وى (قه‌بیل) نه‌كر. ئه‌وى، وه‌ك فرانكل حه‌ز دكه‌ت، ڕامان و واتایا ژیانا خوه د واتا و ڕامانا ژیان و مانا خه‌لكێ كوردستانێ دا ددیت. هزاران مرۆڤ ل كوردستانێ و جیهانێ هه‌ژینه گۆرى پێلاڤا د.سلێمان ببن. گه‌نده‌لچى، دز و جه‌رده، نه‌یار و ئاژاوه‌گێڕ و…هتد. د.سلێمان و پێشمه‌رگێ قه‌هره‌مانێ كوردستانێ و فه‌رماندێ وان یێ گشتى جه‌نابێ سه‌رۆك بارزانى و شه‌هیدێن كوردستانێ هێمایێ جوانترین تێگه‌ه و زاراڤه و شه‌یێن جوانێن مرۆڤایه‌تى و زانستێ نه‌و هه‌لگرێن ئالایێ “ویستا ڕامانێ” (اداره المعنى)نه، كو سایكولۆژیا شانازیێ ب هه‌مبێزكرنا وى تێگه‌هى د ناڤ خوه دا دكه‌ت. ده‌مێ مرۆڤ كوور هزرێ تێدا دكه‌ت ل مرۆڤێ دمینیته حێبه‌تى: باشه چه‌وا هنده‌ك مرۆڤێن پایه بلند د ڤى ئاستێ هزرى و مێنتالیه‌تا جوان و مرۆڤ دوستانه و نیشتیمانپه‌روه‌ریێ دانه و هنده‌كێن هه‌ین ڕامانا ژیانا خوه د تێكدانا مرۆڤایه‌تى و كوردستانێ و ئاژاوگێریێ و هه‌مى ڕه‌فتارێن دوور ژ هه‌ستا به‌رپرسیاره‌تیێ و كوردایه‌تیێ دا دبینن؟ باشه ما مرۆڤ چ تشته؟ خوزى یان هه‌مى مرۆڤ فریشته بانه و یان هه‌مى ئبلیس! دا جیهان یان ببیته شاما شه‌ریف یان ژى ب جاره‌كێ وێران ببیت و مرۆڤ ژى وه‌كى ده‌یناسۆر و فیلێن مامووت نه‌مابان و (فه‌نا) ببانه! سه‌یره د. سلێمان ژ كوردستانا باكوور و ژ وه‌لاتێ ئه‌لمانیا بهێت و بگه‌هیته ڤى ئاستێ به‌رپرسیاره‌تیێ و ڕه‌وشتى، و هنده‌كێن دی ژى ژ وى جهى بێن و وه‌سا نه‌بن، و ژلایه‌كى ڤه هه‌لگرێ ئالایێ لیچنینێ مه‌غۆل و نه‌ڤیێ چه‌نگیزخانى، و ئه‌نگلس و ماركسێ خودێ نه‌نیاس و ستالینێ گۆرجیێ دیكتاتۆر و شیوعى بن و ژلایه‌ك دی ڤه ل بن عه‌بایێ مه‌لایه‌كێ وه‌كى خوه مێینیێ مۆسلمان ڤه، یێ كو تنێ ساله‌كێ به‌رى هینگێ مزگینیا هه‌ڕفتنا دیوارێن شیوعیه‌تێ و ماركسیزم-لێنینیزمێ دده‌ته موسكۆ، ده‌واتێ بۆ تێكدانا كوردستانێ بكه‌ن؟ چ بوونه‌وه‌ره‌ك هندى مرۆڤى یێ سه‌یر و سه‌مه‌ڕ نینه. به‌لێ پا هندى فریشته‌یێن وه‌كى شه‌هید د. سلێمانى و پێشمه‌رگه‌ى هه‌بن و فه‌لسه‌فا ژیانا وان ئه‌و بیت یا ئه‌م دبینین و ئه‌و بهایێ ژیان و گیانێ خوه د خزمه‌تا جڤاكێ كوردستانێ دا دبینن، دێ ئه‌هریمه‌ن په‌رێست و دكتاتۆر و تیرۆریست و گه‌نده‌لكار و ئاژاوه‌گێڕ و پڕبێژ و نیشتیمانپه‌روه‌ر و دوژمنێن كوردستانێ سه‌رشۆڕ و دامایى دمینن. شه‌هید سلێمان ئه‌م فێركرین مرۆڤه‌كێ ڕاسته‌قینه و ده‌روون دروست و ڤاله ژ ئێش و ئازار و نه‌ساخى یێن سایكۆلۆژى تنێ ئه‌و كه‌سه یێ ل ڕاستایا مرۆڤایه‌تى و كوردستانیان هه‌ست ب به‌رپرسیاره‌تیێ هه‌بیت و ژیانا ڕۆژه‌كێ ب مێرخاسى و ئازادى ب سه‌د سالێن بن ده‌ستى و سه‌رشۆڕى ناهێته گهۆڕین. مه‌زناهى بۆ خودایێ ئه‌هوه‌رامه‌زدا، و سه‌رفه‌رازى بۆ كوردستانێ و به‌هشتا به‌رین بۆ سلێمانى و ته‌ڤایا شه‌هێدێن كوردستانێ بیت، چونكى ئه‌وان فه‌لسه‌فا دروست یا د ژیانێ دا هه‌لبژارتى و د ئه‌نجام دا ئه‌و فه‌لسه‌فه گۆپیتكا ساخله‌مییا ده‌روونى ل نك وان نیشان دده‌ت.
* بسپۆرێ ئه‌كادیمى د زانستێن سایكۆلۆژى و پێداگۆگى/ زانینگه‌ها زاخۆ