كه‌ڤۆكا د خوێنێ وه‌ربووی
عزه‌ت یوسف
په‌رتووكا ( ب خاترا ته كه‌ڤۆكا من )، ژ نڤێسینا (محه‌مه‌د سه‌لیم چوروككایا)، كو نڤیسه‌ر (به‌یارێ زاویته‌یی) وه‌رگێرایه سه‌ر زاراڤێ كرمانجی، په‌رتووكه‌كه كو راست و راست پرته‌كه گه‌ر نه‌بێژم كوپیه‌كه ژ ره‌نگڤه‌دانا خه‌باتا سالێن ناڤه‌راستا هه‌شتیان و ده‌ستپێكا سالێن نۆتان بێهنا خوینێ و خیانه‌تێ ژێ دفریت. بوویه‌رێن سه‌یر و حێبه‌تی تێدا هه‌نه كو ئاقل قه‌بوول ناكه‌ت. ره‌وشا كه‌سێن خاترا خوه ژ كه‌ڤۆكا خوه كوترا خوه تڤیركا خوه دخازن و دبیته خاتر خاستنا ئێكجاری و دوماهیێ.
ناڤه‌رۆكا په‌رتووكێ هه‌می تراژیدیا، كۆڤان، ئۆپه‌راسیۆن، خوه‌لیسه‌ری، بنچاڤكرن، تڕس، زێمار، هۆڤاتی، ره‌ڤاندن، كوشتن، ئه‌شكه‌نجه، بێبه‌ختی، خیانه‌ت، قڕكرن و كۆمكوژی …یه. ب ده‌هان ڕۆژ مانگرتنه د زیندانا دا و یاریا شه‌تره‌نجێ یه دگه‌ل مرنێ. ل گه‌له‌ك وه‌ستگه‌هێن په‌رتووكی مرۆڤ دجه دا ستۆپی لێدده‌ت و دبیته به‌ستی.
ڕه‌وشا ڕه‌شا ڕوودانێن ده‌وروبه‌رێن چیایێن ئارارات و چیایێ جودی بخوه ڤه دگریت، لێ لڤێره ژی راناوه‌ستیت هه‌تا دگه‌هیته دولا بیقاعێ ژی، جار شلقێن وێ دگه‌هنه باشوورێ كوردستانێ و جار ژی رێ و رێبوارێن وێ دگه‌هنه كوردستانا رۆژئاڤا.
د په‌رتۆكێ دا چ تشتێ سه‌مه‌ر هه‌یه؟ نه نه بلا بێژین چ تشتێ سه‌مه‌ر نینه! سه‌مه‌رترین تشت تێدا كو دیارده‌یه كوشتنا گه‌ریلای ب ده‌ستێ گه‌ریلای ب بێبه‌ختی ئه‌و ژی ل سه‌ر داخازا (خۆداوه‌ند ئامونی) یه.
ناڤێن گه‌له‌ك گوند و باژێر و باژێركێن كوردستانا باكور تێدا دهێنه خاندن كو هه‌ر ئێك ژوان بوویه‌را خوه یا تایبه‌ت هه‌یه (حه‌رانێ، ئاكباتانێ، قوسه‌رێ، دێركێ، ئێلهێ، گیخێ، سولاخانێ، مێرسینێ، جزیرێ، نسیبینێ، هێلوانێ، ئه‌ده‌نا، ئه‌روهێ، شه‌مزینان، پرسووسێ، شه‌رنه‌خ، مامه‌ك، گوندێ ده‌شتا لالو، گوندێ جنبرێ، …). گوندێ ده‌شتا لالو ل سه‌رێ چیایێ گابارێ هات بوو ئاڤاكرن، كه‌لهه‌ك دژی سته‌مێ، ساخله‌تێن وان ب وێ باوه‌ریێ هاتبوونه دروستكرن یا چیایێ گابارێ دایه وان، همبه‌ری دوژمن راوه‌ستیان و قاره‌مانه‌ك ب ناڤێ كاوه ژێ رابوو، كاوه ببوو فه‌رماندارێ گه‌ریلایان ل هه‌رێما چیایێ جۆدی، د گه‌له‌ك چالاكی و هێرشێن سه‌ر قه‌ره‌قۆلان به‌شدار بوو. ده‌وله‌ت ب هه‌می چه‌په‌لیا خوه دژی رابوون چ تشت نه‌ما بوو ده‌رحه‌قێ خێزانا وی و گوندێ وی و گوندیێن وی نه‌هاتینه ئه‌نجامداین، لێ هه‌ر ل سه‌ر خه‌بات و تێكوشینی سست نه‌بوو، درب و گورزێن دژوار ل له‌شكه‌رێ ده‌وله‌تێ ددان. به‌س چه‌وا كاوه هاته ته‌لافتن؟ د شه‌ره‌كی دا ب دژواری بریندار بوو، ب داربه‌ستێ گه‌هانده باشوور و پاشی رۆژئاڤا و دوماهیێ گه‌هاندنه دولا بیقاع. پاش ساخبوونا وی، ل ده‌مه‌كی پاش (نامتار)ی ل په‌یمانگه‌ها (مه‌عسوم كوركوماز) فه‌رماندێ ئێكێ بوو، ب بێبه‌ختیا تۆمه‌تا سیخۆریێ هاته گولله‌باران كرن.
گوندێ جنبڕێ ژی كاره‌ساتا خوه هه‌یه، مرن هه‌با و ئه‌و رۆژ نه‌با،. ل سپێده‌یه‌كێ دوژمنی ب سه‌ر گوندی دا گرت، گوندی ب زۆریا قۆنتاغێن تڤه‌نگان برنه ده‌شتا مه‌زن یا به‌ر ب گوندی، ل وێرێ ژن و زارۆك برنه ئالیه‌كی و زه‌لام برنه ئالیه‌كێ دی، زه‌لام فه‌لاقه‌دان، ژنان ده‌ست ب لۆراندنێ كرن و زارۆیان پێكڤه كرنه گری و هه‌وار، هه‌می زه‌لام نه چار كرن پیساتی پێ دانه‌خوارن، هه‌تا گه‌هشته وی رادده‌ی ده‌مێ ئێكی گۆتبا ئه‌ز خه‌لكێ گوندێ جنبرێ مه، دابێژنێ ها ئه‌و گوندێ پیساتی پێ دایه‌خوارن؟.
چیایێن(سیپانێ، جودی، گابار، سپی، مه‌تینا، كاتۆ، ئه‌لایێ، ئاگری، گێلێ، ) هه‌ر ئێكێ چیرۆكا خوه هه‌یه.
ناڤێ بالنده و گیانه‌وران (تڤیرك، پۆر، قه‌له‌ره‌شك، چه‌كچه‌كیله، سڤوره، هرچ، گورگ، خفش، كێریشك، په‌زكووڤی، ژیژی، كه‌و …)، تێدا هاتینه هه‌روه‌كی دبێژیت به‌س ئه‌ڤه دیده‌ڤانێن گه‌له‌ك چالاكیانه، دهه‌ڤده‌م دا گه‌له‌ك بێبه‌ختیانه ژی.
ب خاترا ته كه‌ڤۆكا من، خودانێ ئه‌ڤێ نامه‌یێ د گۆتنێ (دكتۆر مونزور) به‌ری كۆلیژا نۆژداریێ ب دوماهیك بینیت، حه‌زا چیا و گه‌ریللا خوه ل سه‌ری دا و نه‌شیا خاندنێ ب دوماهیك بینیت، ب هه‌ر حال ب ڕێیا مرنێ و قه‌چاغ دلدارا خوه، كه‌ڤۆكا خۆ هێلا و ئاڤ و ده‌راڤ و روبار و ده‌ریایێن توركیا و یونان شه‌قاند و خوه گه‌هانده یوگۆسلاڤیا و ل وێری جاره‌كا دی ب قه‌چاغی هنده‌كان گه‌هانده شامێ و پاشی دولا بیقاع. مرادا وی بجه هات كو دێ راهێنانێن له‌شكه‌ری و وانه‌یێن ئه‌كادیمی وه‌رگریت و دێ بیته گه‌ریلایه‌كێ په‌یت و خۆرت و ره‌وانه‌ی كودستانا باكور كه‌ن.
ل دولا بیقاعێ ب ته‌نێ ناڤێ (نامتار)ی هه‌یه، كو هه‌رده‌م یێ نه‌رازی بوو، هه‌می دانێ پشتی نیڤرۆ رۆژانه وانه ددانه 500 گه‌ریلایان. نامتار كه‌سه‌كێ مریت تڕش، بری بلند و درێژ، دفن په‌حن، دێم گرتی، حه‌فك ستویر، چاڤ بچویك و ویڕ، زك مه‌زن و لام ته‌بقی بوو، ده‌مێ دهاته هۆلا وانه‌گۆتنێ هه‌می خوێندكار دا رابنه سه‌رپێیان كه‌نه گازی: (بژیت نامتارێ مه‌زن، بژیت نامتارێ مه‌زن، بژیت نامتارێ مه‌زن).
ل ئێكه‌م وانه‌یا نامتاری هه‌می خه‌ون و هیڤیێن دكتۆر مونزوری بوونه هه‌لم. ل ئێكه‌م وانه‌یا دولا بیقاعێ كه‌له‌ژانا وی شكه‌ست ده‌مێ د گۆت دێ چمه چیا و دێ وێره‌كیا چیا وه‌رگرم، دێ بم رۆناهی تاریێ شۆم، دێ ل سه‌رێ چیایێن جۆدی و ئاراراتی وه‌كی رۆژێ ده‌ركه‌ڤم و قه‌ره‌قولێن داگیركه‌ران ب سه‌رێ وان دا هه‌ڕفینم. ل ئێكه‌م وانه هیڤیێن وی په‌رچقین ده‌مێ د ناما خوه دا نڤێسی بوو ل به‌ندا من به كه‌ڤۆكا من، ل به‌ندا من به! ئه‌ز دێ سپێده‌هیه‌كێ دگه‌ل ئه‌لندا رۆژێ ل سه‌ر كۆمتێن چیایێ ئاگری ده‌ركه‌ڤم و هێم.
ل ئێكه‌م وانه‌یا خۆ ده‌مێ نامتار ب ژوور كه‌تی هه‌می رابوونه ڤه و درویشمێ هه‌رجار ڤه‌گێران. یا نامتاری گۆتبا ئایه‌ت بوو ئه‌ڤ ره‌خ و ئه‌و ره‌خ نه‌بوون. نامتار وه‌ك هه‌رجار یێ تۆڕه بوو و گۆت: (هنده‌ك خوه ل سه‌ر مه دسه‌پینن و تێكڤه‌دانێ دكه‌ن، ئه‌ڤه نابیت، ما خانا ده‌وارانه! هوون سه‌لیم، میدیا، ساكینا و جاهیدا ده‌ركه‌ڤنه ژ ده‌رڤه).
پاش چار ده‌مژمێران وانه ته‌واو بووی، ژۆرا دكتۆر مونزوری یا تایبه‌ت بوو ل گه‌ل دكتۆره‌كێ دی پرسیار ژێكر ئه‌ڤه چ بوو؟ دكتۆرێ دی گۆتێ نابیت تۆ باخڤی، نابیت چ پرسیارا بكه‌ی. لێ نه‌شیا خۆ جاره‌كا دی هه‌مان پرسیار ژێ كر، گۆتێ ئه‌ڤێن خوه د سه‌پینن و تێكڤه‌دانێ و سیخۆریێ دكه‌ن ب فه‌رمانا نامتارێ مه‌زن دهێنه گولله‌بارانكرن. ل گه‌لیێ ئالیێ چه‌پێ یێ ئاڤاهیێ ئه‌م تێڤه بكێمی ته‌رمێ هزار سیخۆران لێ هه‌نه.بۆ نموونه سالا بۆری نامتاری گه‌له‌ك سیخۆر ئاشكه‌را كرن، هه‌تا فه‌رمادێ گه‌ریللا ژی كاوه ده‌ركه‌ت سیخۆر و هاته ژناڤبرن.
دوكتۆر مونزوری ئه‌و چار كه‌سێن ژ هۆلی هاتینه ده‌رێخستن دزانین كینه، ئه‌و كه‌س نێزیكی ده‌ه سالان د زیندانا ئامه‌دێ دا بوون، ئه‌و كه‌س بوون یێن به‌رخوه‌دان د زیندانا دا ده‌ست پێ كرین، ب به‌رگریێن خوه یێن سیاسی، ب په‌رتووكێن خۆ یێن وان نڤێسین، ب مانگرتنێ ڕۆژێن مرنێ ده‌مێ بێده‌نگیێ كوردستان ب دوماهی ئینا بوو، دیرۆكه‌كا پاقژ هه‌بوو، ب بهانه‌یا كو تێڤه‌دانێ دكه‌ن، بێی كو ئێك په‌یڤ ژی بێژن ب سڤكاتی هاتنه ده‌رێخستن و ب مست و قۆنتاغان به‌رێن وان دانه چۆلێن دولا بیقاعێ. .
وه‌سا .. دولا بیقاعێ بێ دادگا و دیده‌ڤان ببوو قاده‌كا كوشتنا هه‌ڤالێن خه‌باتێ و زیندانێ.
ره‌وشا گه‌ریلایێن سه‌رێ چیا ژی ب كوشتنا غه‌در و ژ پشتڤه ژ كوشتیێن دولا بیقاعێ باشتر نه‌بوو. ب هه‌مان ده‌رد ل دول و چیایێن سه‌ركه‌شێن كوردستانێ ب گولله‌یێن غه‌درێن ل پاتكێ ب فه‌رمانا نامتاری و ب ناڤێ سیخۆریێ دكتۆر مۆنزور و چه‌كدار و شه‌مۆ و شێخۆ و ده‌هان كه‌سێن دی هاتنه ژناڤبرن.
وه‌سا.. دوعا و لاڤه‌یێن كه‌ڤۆكێ همبه‌ری (دوزگون بابا)ی كرین قه‌بوول نه‌بوون.
وه‌سا.. چه‌نگه‌كێ كه‌ڤۆكێ ل دولا بیقاع و چه‌نگی دی ل كومتێن چیایێن بلند شكه‌ست و بۆ نێچیرا ئه‌لهۆیان.
د گۆتن چیا جهێ هیڤیانه، لێ بێبه‌ختی كه‌فت بوو ناڤ چیا ژی، چیایان ئێدی بێهنا نێرگزا نه‌دزانی، ل مله‌كی بێهنا بوسه‌یا ل مله‌كی ژی بێهنا خیانه‌تێ.
ب خاتراته كه‌ڤۆكا من، ئه‌ڤه دوماهیك نامه‌یا منه بۆ ته، ده‌مێ تۆ ڤان رێزكان دخوینی ره‌نگه ئه‌ز گه‌هشتبمه سه‌رێ چیایێن بلند.
هه‌یهۆ، چه‌ند چوونه وێ رێ ب دلخوه‌شی لێ ب دلخوه‌شی نه‌هاتنه‌ڤه، یان هه‌ر نه‌هاتنه‌ڤه.
