كوردستانیبوونا كه‌ركوكێ دلاپه‌رێن دیروكێ دا
كه‌ركوك باژێر و پاریزگه‌ها خودان تایبه‌تمه‌ندى یه ل عیراقێ و دبێژنێ ( باژێرێ زێرێ ره‌ش ) و یا ناسیار ب ( عیراقا بچیك ) ئانكو هه‌مى ئول و مه‌زهه‌ب و نه‌ته‌وه لدیف رێژا لـێ دژین, دكه‌ڤیته د مادێ ( 140 ) دا و ناكوكى لسه‌رن دناڤبه‌را میریا عیراقا فیدرال و میریا هه‌رێما كوردستانێ دا, به‌لێ ل ڤێره تنێ دێ مێژوویا كه‌ركوكێ دنه دیاركرن كا چه‌وا كه‌ركوك ژ كوردستانیه‌تا وێ هاتى یه ده‌رخستن لسه‌ر ده‌مێ ئوسمانیا و ئنگلیزیا و ده‌ستهه‌لاتێن عیراقێ و رژێما به‌عس و هاتى یه عه‌ره‌بكرن ژلایێ ئاخ و نه‌ته‌وه‌ى ڤه, لدیف ژێده‌رێن مسریان كو كه‌ركوك 3500 سالان پێش زاینى پایته‌ختێ ئیماره‌تا كورتیا بى و دگوتنێ ئه‌ره‌بخا, ل سالا 1595 هه‌تا سالا 1162 ى پێش زاینى لبن ده‌ستهه‌لاتا ( ممله‌كه‌ت كاردونیاش ) ڤه‌بى و تنێ هوزێن وێ كورد و عه‌ره‌ب بین, ل سالێن 700 پێش زاینى میدیا و سریانیا دگوتنه كه‌ركوكێ ( بیپ كرمای ) و پاشێ ساسانیا دگوتێ ( كه‌رمه‌كان ), ل سالێن 600 ێ پێش زاینى لسه‌ر ده‌مێ سومه‌ریا دگوتنێ ( كاركوك ), ل سالێن 550 پێش زاینى ژ سه‌ر ده‌مێ نه‌بوخوز نه‌سر هه‌تا نوكه ئاگر هله ل جهێن گازێ ل كه‌ركوكێ, ل سالا 331 پێش زاینى هاته داگیركرن ژلایێ مه‌قدونیان ب سه‌روكاتیا ئسكه‌نده‌رێ مه‌قدونى ڤه, ل سالا 312 پێش زاینى هاته داگیركرن ژلایێ سلجوقیان ب سه‌روكاتیا سلوقس ڤه, ل سالا 256 پێش زاینى هاته داگیركرن ژلایێ برسینیان ڤه, ل سالا ل سالا 227 پێش زاینى ل بن میریا ده‌وله‌تا ساسانى ڤه بى, ل سالێن هزارا ئێكێ پایته‌ختێ ئیماره‌تا ئه‌لئه‌تابه‌كى بى ب سه‌روكاتیا مزفردین كوكبورى, دناڤبه‌را سالێن 1872 – 1873 زاینى ئه‌ندازیارێ روسى یوسف جیرنیك دپه‌رتوكا قفقاز دكومه‌لا جغرافیا روسی دا ژمێریاریا كه‌ركوكێ دیار دكت وه‌كو باژێر ( 12000 – 15000 ) هزار كه‌سن ژوان 40 خێزان ئه‌رمه‌نن و یێن دى هه‌مى كوردن ), ل سالا 1881 گـه‌روكێن جیولوجـى یێن ئه‌لـمانى راگه‌هاندن كو زكێ ئـاخێ ل( كه‌ركوكێ ) ب ده‌ڤه‌ر ڤه ده‌ریا په‌ترولێ یه, ل سالا 1896 كه‌ركوك سنجقه‌كا سه‌ر ب شه‌هره‌زور ڤه بى لبن ده‌ستهه‌لاتا ئوسمانیان و رێژا كوردان 75% بى و رێژا ماى ژ تركمان و عه‌ره‌ب و كلدان و ئاشورى و سریان و جوهیا و ئه‌رمه‌نیا پێكدهات, ل 7/5/1918 هێزێن ئنگلیزى شارێ كه‌ركوكێ داگیركرن و ئوسمانى ژێ ده‌ركه‌فتن و ل 25/9/1918 بته‌مامى كه‌فته لبن ده‌ستێ ئنگلیزیان ڤه, ل دیڤ نڤێسینێن ئوسمانیا ل سالا 1919رێژا كوردان 53% بى و رێژا مایى ژ تركمان و عه‌ره‌ب و كلدان و ئاشورى و سریان و جوهیا و ئه‌رمنا پێكدهات, ل سالا 1921 ئنگلیزیان د په‌رتوكێن خوه‌دا دیاركرن رێژا كوردا ل كه‌ركوكێ 49% یه و رێژا ماى ژ تركمان و عه‌ره‌ب و كلدان و ئاشورى و سریان و جوهیا و ئه‌رمنا پێكدهێت, ل سالا 1922 بو جارا ئێكێ عه‌ره‌بێن شێعه ل كه‌ركوكێ هاتنه ئاكنجى كرن, ل سالا 1924 لیژنا ئێكبونا ملله‌تان دیاركر رێژا كوردا 42% یه و رێژا ماى ژ توركمان و عه‌ره‌ب و كلدان و ئاشورى و سریان و جوهیا و ئه‌رمنا پێكدهێت و د هه‌مان سال دا ( دارا به‌گ ) سه‌روكێ هوزا داوودى یا كوردى هاته هه‌لبژارتن بو نوینه‌راتیا كه‌ركوكێ ل جڤاتا نوینه‌ران دا, ل سالا 1930 رێژا كوردان ل كه‌ركوكى بو َ51% و توركمان 21,5 % و عه‌ره‌ب20 % ، كلدان و ئاشورى و سریان و جوهى و ئه‌رمن دبنه 7,5 % , ل سالا 1935 فائق تالبانی بو نوینه‌رێ كه‌ركوكێ ل به‌غدا, ل سالا 1937 كه‌سایه‌تیێ كورد ئه‌حمد كه‌ركوكلى هاته هه‌لبژارتن بو نوینه‌رێ كه‌ركوكێ ل به‌غدا, ل سالا 1939 – 1943 ناڤدارێ كورد ئه‌مین رشید ئاغا سه‌روكێ هوزا هه‌موه‌ند بو نوینه‌رێ كه‌ركوكێ ل به‌غدا, ل سالا 1943- 1948 شێخ عبدولوه‌هاب شێخ حمید تالبانی بو نوینه‌رێ كه‌ركوكێ ل به‌غدا, ل 14/1/ 1945 بوریا گازێ ژ كه‌ركوكێ هاته كێشان, ل سالا 1953 كه‌سایه‌تیێ كورد محمد سعید قزاز بو نوینه‌رێ كه‌ركوكێ ل به‌غدا, ل سالا 1957 رێژا كوردان ل كه‌ركوكێ 48% وتوركمان 21,5 % و عه‌ره‌ب 28,5 % ، یێن دیتر 7,5 % بى, ل 14/3/1960 ل دیڤ راپورتا قوتابخانان ل لیوا كه‌ركوكێ رێژا قوتابیان ب ڤى ره‌نگى بى ( 13633 كورد,12407 توركمان,6571 عه‌ره‌ب ) بین ژبه‌ر كوچكرن و عه‌ره‌بكرنێ, ل سالا 1965 ئامارا كه‌ركوكێ ب 473626 كه‌سان پێكدهات و كورد 186346و عه‌ره‌ب 184535و توركمان 86958 + 5471 بتوركى دئاخڤتن و كلدان و سریان 1995و ئه‌رمه‌ن 1043و ئاشورى 7278, ل 6/11/1975 رژێما به‌غدا قه‌زا كفرى ژ كه‌ركوكێ ڤه‌كر و دا دگه‌ل پارێزگه‌ها دیالا, ل 29/1/1976 رژێما به‌غدا ناڤێ پارێزگه‌ها كه‌ركوكێ كره ( التامیم ), ل سالا 1977 د ژمێریاریا كه‌ركوكێ دا كورد 37,33% و تركمان 16,31% و 46.36% عه‌ره‌ب و كێمنه‌ته‌وێن دیتر بین, ل 20/1/1981 رژێما به‌غدا بریارا ژماره (1391) دا بو مشه‌ختكرنا هزاران كوردا ژ كه‌ركوكێ و عربا بینیته جهێ وان, ل سالا 1986 رژێما به‌غدا ل دویڤ بریارا تایبه‌ت یا ژماره ( 42 ) گه‌له‌ك كورد ژ كه‌ركوكێ مشه‌ختكرن, ل هه‌یڤا 8/1989 رژێما به‌غدا ب بریارا ژماره ( 529 ) بریار دا هه‌ر كه‌سێ نه كورد بت ماف هه‌یه ل زێده‌ى جهێ لـێ ئاكنجى پارچه زه‌ڤیێ وه‌ربگرت ل كه‌ركوكێ ژ بلى عه‌ره‌بێن ( دیالا و میسل ), ل 20/3/1991 بو ئێكه‌م جار كه‌ركوك ( دلێ كوردستانێ ) هاته رزگار كرن, ل 27/3/1991 رژێما به‌غدا جاره‌كا دى و ب هه‌مى جورێن چه‌كى ڤه هێرش كره سه‌ر كركوكا ( دلێ كوردستانێ ) و داگیر كر ڤه و ئومێدا كوردا ڤه‌مراند, ل هه‌یڤا 5/1991 وه‌زیرێ ده‌رڤه یێ عیراقێ ( تارق عزیز ) ل ده‌ما دانوستاندنان دا دگه‌ل وه‌فدا كوردى ل به‌غدا گوت كه‌ركوكێ ژبیر بكن وه‌كى عه‌ره‌با ئه‌ندولس ژبیر كرى, ل سالا 1999 نوینه‌رێ تایبه‌تمه‌ندێ نه‌ته‌وێن ئێكگرتى د راپورتا خودا دیاركر بو لیژنا مافێن مروڤ ل ئورپا كو ( 300.000 ) كه‌س نه‌خه‌لكێ كه‌ركوكێ نه و عه‌ره بن هاتینه كه‌ركوكێ و ده‌وروبه‌را, ل 3/5/2000 به‌رپرسێ ئێكێ یێ پارتا به‌عس ل كه‌ركوكێ( عه‌تیه شنداخ ) بریاردا دیڤچون لسه‌ر رێژا بهێته كرن و كورد و توركمانێن كه‌ركوكێ دڤیا ببنه عه‌ره‌ب یان ژى د ڤیا ژ كه‌ركوكێ بێنه مشه‌ختكرن, ل 10/9/2000 سه‌ركردێ به‌عس ( عزت ئیبراهیم ئه‌لدوری ) دگه‌ل پارێزگه‌هێ كه‌ركوكێ ( فریق صباح نوری علوان ) بریاردان هه‌ر كورده‌كێ ل كه‌ركوكێ دشێت ب بیته عرب و دێ ئێته خه‌لاتكرن, ل 9/4/2003 رژێما به‌غدا هاته روخاندن و كه‌ركوكا دلێ كوردستانێ بو پارچه‌ك ئازادكرى ژ هه‌رێما كوردستانێ,
ژێده‌ر:- چه‌ند په‌رتوكێن گرێدایى ب مێژوویا كوردستانێ ڤه – روژنامێن كوردى – كه‌نالێن كوردى – بابه‌تێن نڤێسه‌ران – سایتێن ئه‌نترنێتێ ( په‌یچ و مونته‌دى ).
