كورد د ته‌ڕازیا تڕامپ و بایدن ی دا
ئیسماعیل عه‌لی
بێگومان سه‌ركه‌فتنا سه‌رۆكێ ویلایه‌تێن ئه‌مریكی یێ هه‌لبژارتی جۆ بایدن بۆ ڤان چار ساڵێن داهاتی ل جهێ دۆناڵد تڕامپی، ده‌نگڤه‌دان و ڕه‌نگڤه‌دانه‌كا مه‌زن و به‌رچاڤ خستیه د ناڤ میدیا كوردی دا، چ ب ڕێیا سۆشیال میدیایێ، یان كه‌ناڵێن ته‌له‌فزیۆنی، یانژی ڕۆژنامه‌یێن ئه‌لیكتڕۆنی و كاغه‌زی.
بێگومان سه‌ركه‌فتنا سیاسه‌تڤانێ كه‌ڤن و خودان سه‌ربۆڕ جۆ بایدنی جهێ دلخۆشیا پڕانیا گه‌لێ مه‌یێ كورد بۆ مینا پتریا جیهانێ ژی هه‌كه ئه‌م ب گشت وه‌ربگرین، چ ته‌خا ڕه‌وشنبیران بیت، چ سیاسه‌تڤان و ده‌سهه‌ڵاتدارا بیت، چ ژی جڤاك ب ره‌نگه‌كێ گشتی. ئه‌رێ هۆكار چ بوون؟ بۆچی ب ڤێ رێژا مه‌زن بایدنی هند پتر پشته‌ڤانیا خوه هه‌بوو؟! ئه‌رێ تو بێژی ب شاره‌زاییا بایدنی یه؟ یان چاكیێن وی بۆ كوردان كرین؟ یانژی هه‌ر كه‌سێ ل جهێ بایدنی ژی با، بلا خه‌لكێ مه چ ژ سیاسه‌تا دیمۆكڕاتان نه گه‌هشتبا ژی دا هه‌ر پشته‌ڤان بن دژی تڕامپی ئه‌و ژی ژبه‌ر نه‌باشیا ترامپی ب كێشه‌یا كوردی ڤه؟!
به‌لێ ب نێرینا من ژی هه‌كه ژ خالا دووماهیێ ده‌ستپێبكه‌م كو هه‌ڤسۆزیا خه‌لكێ مه بۆ بایدن، هه‌ر پتریا وێ دزڤریته نه دبلۆماسیه‌تا سه‌رۆك ترامپی و د دووڕیاتیا وی بۆ پشته‌ڤانیا پێشمه‌رگه‌هێن كورد ڤێ چه‌ندێ دسه‌لمینیت هه‌كه بایدن چ ده‌سكه‌فتێن باش بۆ گه‌لێ كورد نه‌كربیت ژی. دا جاره‌كێ ژ ترامپی ده‌ستپێبكه‌ین هه‌ر چه‌نده بایدن دیرۆكه‌ك درێژخایه‌ن د سیاسه‌ت و كۆچكا سپی دا هه‌یه و ژ تڕامپی ژی درێژتره ژی، لێ هه‌ر چاوا بیت ترامپی به‌ری وی ده‌ست ب سه‌رۆكاتیا ویلایه‌تێن ئه‌مریكا كر.
ل گۆره‌ی كێشه‌یا كوردی ل هه‌می كوردستانا مه‌زن، دۆناڵد تڕامپ پشتی كلیلێن ده‌سهه‌ڵاتا كۆچكا سپی وه‌رگرتین، هه‌ر ژ پاییزا 2016 و هه‌تا نوكه، ژ گرێ و گرفتارا زێده‌تر بۆ ملله‌تێ كورد ب ده‌ست نه‌خستینه، ژ خاسله‌تا هه‌میێ خراپتر دوڕیاتی بوو، ژ لایه‌كی په‌سه‌نا پێشمه‌رگه‌هان كر و عه‌گیدی و مێرخاسیا وان ل دژی داعشێ و ژ لایه‌كێ دی مه‌زنترین درب ل كوردان دا، خیانه‌ت ل وان كر. هه‌ر ترامپ بوو پشتا خوه دایه كوردان، دا د هه‌وایا ریفراندۆمێ دا، دووڤرا هه‌ر ترامپ بوو پشتی ب بلندی هێزێن پێشمه‌رگه‌ی نرخاندین، د كۆنفرانسه‌كێ رۆژنامه‌ڤانی دا گۆتی: ئه‌و حه‌ز ژ كوردان ناكه‌ت، بێگومان ئه‌ڤ ئاخفتنه ل سه‌رده‌ڤێ شیره‌تكارێ ئاسایشا ناڤخوه‌یی جۆن بۆڵتون ژی هاتبوو ڤه‌گوهاستن. دیسا ترامپ چوو وێ به‌هانه‌یێ كو كوردان ل سه‌رده‌مێ شه‌ڕێ جیهانا ئێكێ پشتا خوه دا ئه‌مریكا و ئه‌ڤه ژی ناسناما وی باش دیار دكه‌ت كو ترامپ نه‌كه‌سه‌ك شاره‌زایه د وارێ دیرۆك و سیاسه‌تێ دا و تنێ مرۆڤه‌ك ئاگه‌ه ژ په‌رژه‌وه‌ندیێن خوه یێن بازرگانی هه‌یه، یا سه‌رنجراكێشتر ئه‌وه كو ترامپی ژ ڤێ بهانه‌یێ زێده‌تر نه‌بوو، به‌رگریێ ژ خوه بكه‌ت د ڤه‌كێشانا سه‌ربازێن خوه یێن ئه‌مریكی دا ل ئۆكتۆبه‌را 2019 ده‌مێ خیانه‌ت ل هێزێن یه‌په‌كێ كرین و ڕێ دایه ئه‌ردوگانی بچیته ناڤ رۆژئاڤای ل باكۆرێ سووریا و تاڵانه‌ك دیا مه‌زن ب سه‌ر كوردان بێت.
بێگومان ئه‌ڤان بۆیه‌ران هه‌ڤسۆزیا گه‌لێ كورد بۆ جۆ بایدن زێده‌كر، نه‌خاسمه هه‌ڤخه‌میا بایدن ژ كه‌ڤندا بۆ دۆزا گه‌لێ كورد ئه‌گه‌ر تنێ ژلایێ مۆڕالی ژی بیت. ژ وان دبیت ب گه‌له‌ك بۆیه‌رێن سه‌خت دا دۆزا كوردی ئێك ژ گرنگیێن وی بوو و ره‌خنه ل سیاسه‌تێن وه‌ڵاتێن ده‌ردۆر گرتیه تایبه‌ت توركیا. بایدن پشته‌ڤان بوویه د شه‌ڕێ 2003 بۆ خستنا سه‌ددامی. هه‌ر چه‌نده نه ل گه‌ل شه‌ڕێ كه‌نداڤی یێ ئێكێ بوو ل 1991 چونكی وی دزانی دێ عیراق كه‌ڤیته د ئه‌زمۆنا ئه‌ڤرۆ یا سه‌خت دا. بایدن ئێك ژ وان سیاسه‌تڤانان بوو كو د وه‌ختی دا ل دووڤ شیانێن خوه گه‌ف ل سیاسه‌تا ئه‌مریكا دكرن بۆ پاراستنا گه‌لێ كورد ژ سته‌میا سه‌ددام حوسێنی. بهێزترین پشته‌ڤانیا سێناتۆر بایدن ل 2003 وه‌ختێ ژ سنوورێ توركی چوویه ناڤ ئاخا هه‌رێما كوردستانێ و وه‌كو نوكه ژی ڤیدیۆیه‌ك هه‌یه، بایدن بۆ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ل هه‌ڤلێرێ هاته مێهڤانكرن و ب گه‌رمی هاته پێشوازیكرن. ل وێ رۆژێ نوونه‌رێن په‌رله‌مانی گۆتنێ: ب تنێ چیا هه‌ڤاڵێن كوردانه، لێ وی ره‌تكر و گۆته وان واشنتۆن ژی بوویه پشته. بایدن كوردستانا عیراقێ وه‌كو پوڵه‌ندا رۆژهه‌لاتا ناڤین ل خامه‌دا. هه‌ر پشتی كه‌تنا سه‌ددامی و وان ئاژاوه یێن ناڤ شیعه و سوننان دا روودایین، هه‌ر بایدن بوو پێشنیازكری بۆ دانانا سێ هه‌رێمێن شیعی و سوننی و كوردی د چارچووڤێ عیراقێ دا و هه‌ر هه‌رێمه‌ك ل دووڤ دستوورێن فیدرالی خوه برێڤه ببه‌ن.
ل سه‌رده‌مێ سه‌رۆك ئۆبامای ژی بایدن رۆله‌ك هه‌بوو پشتی داگیركرنا داعش بۆ سه‌ر مووسلێ و ئێك ژ پشته‌ڤانێن سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی بوو د شه‌ڕێ دژی داعش دا بۆ سه‌ر شنگالێ و جاره‌ك دی رزگاركرنا وێ.
به‌لێ ژبیر نه‌كه‌ین، دڤێت هه‌رده‌م جوداهیێ بێخینه دنێڤبه‌را په‌یوه‌ندیێن هه‌ڤاڵینی و ئه‌وێن نێڤده‌ولی ل گه‌ل ته‌ڤ جیهانێ ئه‌وا سیاسه‌تا ئه‌مریكا دخوازیت، له‌وا بۆ ڤان چار ساڵێن بایدن ژی دبیت چ بۆ دۆزا گه‌لێ كورد نه‌هێته‌كرن، تایبه‌ت ئه‌م دزانین بایدن كه‌سه‌ك ب ته‌مه‌نه و ساخله‌میا وی ژ ده‌ست ناده‌ت زێده‌تر ژ چار ساڵان بمینته ل كۆچكا سپی، زێده‌باری د ساڵێن بۆری دا د سه‌ر په‌یوه‌ندیێن وی یێن پۆزه‌تێڤ دا ل گه‌ل بارزانی، به‌لێ نه‌شیا پشته‌ڤانیا ریفراندۆمێ بكه‌ت. وه‌ختێ پرسیار ژێ هاتیه‌كرن بۆچی؟ به‌رسڤا وی ئه‌و بوو كو ئه‌گه‌ر كورد سه‌ربخوه ببانه دا تورك و عه‌ره‌ب فارس كوردان ب ساخی داعویرن.
تێدا چوو و گووتبوو: هه‌ڤكاری دنێڤبه‌را عیراقێ و هه‌رێمێ دا دێ قووناغه‌كا باش بیت بۆ ئارامیا سیاسی و ئابووری.
به‌لێ ل ئۆكتۆبه‌را 2019 بایدن ره‌خنه ل ترامپی كر ده‌مێ سه‌ربازێن خوه ژ باكۆڕێ سووریێ ڤه‌كشاندی، به‌لێ چ ره‌نگڤه‌دان نه‌بوو. ژ لایێ ئیرانێ ژی، مه نه دیتیه ب دروستی د سه‌ر دوژمنكاریا ئیرانێ بۆ گه‌لێ كورد بایدن چ ره‌یاكشن دژی وان هه‌تا نوكه هه‌بیت. ئه‌ڤه ژی یا دیاره بایدن نه‌شیایه مافی بده‌ته خوه بۆ به‌ره‌ڤانیكرن ژ دۆزا كوردی، چونكی دێ دلێ چار ووڵاتان ژ ئه‌مریكا هێلیت ژ بۆ گه‌لێ كورد. لێ ب هه‌ر حالێ بیت ژبه‌ر ئه‌زمۆنا وی یا درێژ د سیاده‌تێ دا و هه‌ر ژ ساڵێن حه‌فتیا وه‌ك په‌رله‌مانتاره‌ك جۆ بایدن چوویه د ناڤ جموجۆڵێن سیاسه‌تێ و هه‌ڤركیێن وێ و هه‌ڤالینیا وی بۆ كوردان ده‌ردێن مه‌یێن بێ ده‌رمان باش دزانیت به‌روڤاژی ترامپی، لێ یا گرنگ ده‌رمانان بۆ ده‌ردێن مه كوردان ببینیت، هه‌كه دێ هه‌ر چیا هه‌ڤاڵێن مه بن، به‌روڤاژی ئاخفتنا وی كو نه تنێ چیا بۆ مه دۆستن. یا ئێكێ و دووماهیێ ژی ئه‌گه‌ر كورد بخوه ده‌رمانێ ده‌ردێن خوه نه‌بینن، دێ هه‌ر مینین ده‌ردێ بێ ده‌رمان.
