كورد د ناڤبه‌را سه‌ربه‌خۆیی و وه‌لاتێن زلهێز و هه‌رێمی دا
هه‌كه ب كورتی، ئاماژێ ب قووناغێن پشتی، سه‌رهلدانا پیرۆزا جه‌ماوه‌ری یا بهارا (1991)ێ یا باشوورێ كوردستانێ بكه‌ین، ئه‌وا ب پێشه‌نگیا به‌ره‌یێ كوردستانی، و ته‌ڤایا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ و ب خوینا لاوێن هه‌ژارێن كورد، گه‌هشتیه ئه‌نجامه‌كێ باش و سه‌ركه‌فتن ل سه‌ر رژێما دكتاتۆرا گۆربه گۆر ب ده‌ستڤه ئیناین، دێ ب رۆنی خوه‌یا بیت، كا ژ ئه‌گه‌رێ به‌رژه‌وه‌ندیێن زلهێزان، یان ژی ژ به‌ر ئاسته‌نگیێن داگیركه‌ران، و زێده‌باری ناكۆكی و پارچه پارچه‌بوونا ناڤ مالا كوردی دره‌نگ هزر د سه‌رخوه‌بوونێ دا كریه!.
ب دیتنا من قووناغا پشتی سه‌رهلدانێ، وه‌لاتێن زلهێز ژ به‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه و دۆستانیا وان یا ب وه‌لاتێن هه‌رێمی و یێن داگیركه‌رێن كوردستانێ را، دۆزا ره‌وایا، نه‌ته‌وی و سیاسی یا كوردی، ل جهێ وه‌كو دۆزه‌كا نه‌ته‌وی ببینن و دانوستاندنێ دگه‌ل بكه‌ن، زێده‌تر وه‌كو پرسگرێكه‌كا مرۆڤی (انسانی) ته‌ماشه كریه و د ڤی واری دا، ژ ئالیێ رژێما عیراقێ یا وی سه‌رده‌می ڤه دپاراستن و ئه‌ڤ چه‌نده یا به‌رده‌وام بوو هه‌تا سالا (2003)ێ.
ب نێرینا من ئه‌و ژی بۆ چه‌ند فاكته‌ر و ئه‌گه‌ره‌كان دزڤریت، ژ وان دبلۆماسی و لۆبیا كوردی د ناڤ وه‌لاتێن زلهێزێن دا، ئه‌ندام د جڤاتا ئاسایشا ناڤنه‌ته‌وی دا، گه‌له‌ك یا لاواز بوو، یان ژی هه‌ر نه‌بوون، ژ به‌ر ڤان سه‌ده‌مان ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن كوردان، وه‌لاتێن خوه‌دی ده‌ستهه‌لات، به‌رژه‌وه‌نیێن خوه دگه‌ل داگیركه‌رێن كوردستانێ باشتر لێ كریه، و ژ به‌ر ڤاله‌هیا كو نوونه‌رێن راسته‌قینه‌یێن كوردان د قادا سیاسی و دبلۆماسی دا نینن گه‌لێ كورد گه‌له‌ك جاران وه‌كو كارته‌كا فشارێ ژی ل هه‌مبه‌ری، داگیركه‌ران هاتینه بكارئانین، هه‌لبه‌ت قووناغا كورد ل باشوورێ كوردستانێ، تێدا هاتینه د گۆره‌پانا سیاسی یا عیراق و ناڤنه‌ته‌وه‌یی دا، پشتی رۆخاندنا رژێما دكتاتۆرێ گۆر به گۆرا سه‌دام حسێن بوو، ئه‌و ژی ژ به‌ر خالا دیمۆكراسیه‌تێ، و پاراستنا مافێن كوردان د چارچوڤێ عیراقه‌كا فیدرالی دا. كو وی ده‌می هه‌موو هێزێن عیراقی یێن خوه وه‌كو ئۆپۆزسیۆن ددیت باوه‌ری ب ڤێ چه‌ندێ هه‌بوو.
ئه‌و ئالی و كه‌ساتیێن پشتی رژێما هه‌رفتی هاتینه سه‌ر ده‌ستهه‌لاتێ، د ده‌مێ خوه دا پرانیا وان ئۆپۆزسیۆنا وێ رژێما كوردكوژ و مرۆڤكوژ بوون، هه‌كه باوه‌ریه‌كا راسته‌قینه ژی، ب عیراقه‌كا دیمۆكرات و فیدرال ژی نه‌با، لێ د هه‌مان ده‌م دا، نه‌چار بوون خوه دگه‌ل ده‌فاكتۆی بگۆنجینن، كو باوه‌ری ب ده‌مۆكراسیێ و فیدرالیه‌تێ و پێكڤه ژیانێ و مافێن كوردان هه‌بیت،
بێگومان د ڤێ خالێ دا،ژ لایه‌كی ڤه وه‌لاتێن زلهێز پشته‌ڤان بوون و ژ لایێ دی ڤه،ده‌ستهه‌لاتداریا باشوورێ كوردستانێ ب ئێك ده‌نگ د وێ باوه‌ریێ دا بوون، كو دێ ب ڤێ رێكێ مافێن خوه یێن نه‌ته‌وه‌ی و دیمۆكراتیك و چاند و كه‌لتوری د ڤی سیسته‌می دا، ب ده‌ست بێخن و ب رێكا قانوونێ ژی ب جیه كرن. كو كورد و خاكا كوردستانێ ئێدی نه‌هێنه داگێركرن و جینوسایدكرن، و لاپه‌ره‌كێ سپی هاته، ڤه‌كرن و ب دۆستانی و براتی دێ د گه‌ل نه‌ته‌وه‌یێن دی ژین..
هه‌لبه‌ت كوردان وه‌كو ئه‌كته‌رێن سه‌ره‌كی د ناڤ ڤان بوویه‌ر و گهۆرینان دا رۆلێ خوه د گێرا. لێ مخابن ئه‌ڤێ چه‌ندێ گه‌له‌ك نه‌ڤه‌كێشا ئه‌گه‌ر، و فاكته‌رێن ناڤخۆی و ده‌ره‌كی، بوونه هانده‌ر، كو كورد نه‌شیاین وان قانوون و بریارێن د به‌رژه‌وه‌ندا كوردان دا، د ده‌ستوورێ هه‌رده‌می یێ عیراقێ دا. بێخنه د وارێ پراكتیكێ دا. فاكته‌رێن نه‌یێنی یێن كو بووینه ئاسته‌نگ د رێكا ڤێ پرۆسێ دا، خوه ڤه‌دزین بۆ ژ ده‌ستوورێ عیراقێ و زالبوونا شۆفینست و نه‌ژادپه‌رستێن عه‌ره‌بێن شیعه و سونی، كو ژ بۆ دژاتیا مافێن كوردان ته‌مامكه‌رێن ئێك بوون، و زێده‌باری ئه‌و گه‌نده‌لی و بازرگانی و نه‌دادپه‌روه‌ریا به‌رپرسێن كورد، د گه‌له‌ك واران دا كه‌فتینێ و ل به‌غدا ل جهێ مافێن گه‌لێ خوه ب پارێزن خوه و كه‌س و كارین خوه، ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیا (حسابا) خوینا شه‌هید و یا پێشمه‌رگه و هه‌ژارێن وه‌لاتێ خوه ئه‌وێن ب ئومێده‌كا گه‌ش ده‌نگێن خوه هاڤێتنه د سندوقا ده‌نگدانێ دا، ده‌وله‌مه‌ند دكرن، هه‌تا كو گه‌هشتیه وێ خالێ، ئه‌وا كو مه ده‌ریایه‌كا خوینێ ل پێی وی ناڤی ژ بۆ وان ماف و ئارمانجان رژاندی،ئه‌و عیراقا مه دگۆت: دیمۆكرات و فیده‌راله، بودجه و مووچه و قویتێ ده‌ڤێ وه‌لاتپارێزێن كوردستانێ ژی ب یه‌ك جاری برین.
وه‌كو ئه‌م هه‌موو دزانین؟ پشتی ڤێ چه‌ندێ قه‌یران ل پێی قه‌یرانێ ل سه‌ر ئاستێ عیراق و ب تایبه‌تی كوردستانێ دورست بوون،و هه‌ر ئالیه‌كی ئالیێ دی تاوانبار دكر و تێخسته بۆسه‌یێ و هه‌ولێن خوه زێده‌تر لێ دكرن، و ده‌ستێ خوه دكره د ناڤ قویتێ خه‌لكێ هه‌ژار و به‌له‌نگازێن ڤی وه‌لاتی دا، و هه‌رچی رۆژا پاشتره،ئالیێن سیاسی گه‌نده‌ل و دزێن ده‌ورووبه‌رێن خوه قه‌له‌وتر لێ دكرن..و د ڤێ خالێ دا مه دیت خه‌لكێ شه‌ره‌فمه‌ند و وه‌لاتپه‌روه‌رێن كوردستانێ، هیڤی و ئومێدێن وان وه‌كو گول و نێرگزێن بێ ئاڤ ماین لێكرن،رۆژانه مرۆڤی گولێ د بوو كو گه‌له‌ك كه‌سان ژ كورد بوونا خوه ژ پێشمه‌رگاتیا خوه و ژ خوینا شه‌هیدێن خوه حاشاتی دكرن..
ب هزرا من قووناغا زێرین پشتی بهارا عه‌ره‌بی و سه‌رهلدانا كوردان ل پارچێن دی یێن وه‌لاتی و دگه‌ل هاتنا ده‌وله‌تا تیرۆرستی یا داعش،و ب ئاوایه‌كێ زالمانه كو هێرش كرینه سه‌ر هه‌ردوو پارچێن وه‌لاتێ مه باشوور رۆژئاڤا و باشوورێ كوردستانێ،و ب پشته‌ڤانیا چه‌ندین وه‌لاتێن عه‌ره‌بی و هه‌رێمی،هێرش كرینه سه‌ر خه‌لكێ سڤیل و بێ گونه‌ه ب تایبه‌تی ل هه‌ردوو باژارێن شنگال و كۆبانێ،،كو ب مه‌سترین فه‌رمان و جینوساید ل سه‌ر ده‌مێ ده‌ستهه‌لاتداریا كوردی تێنه ل قه‌له‌مدان.
هه‌رچه‌نده پێدڤی بوو وه‌لاتێن زلهێز و ده‌مۆكرات و ئازادیخواز هه‌ر ل ده‌ستپێكا هاتنا ده‌وله‌تا تیرۆرستیا داعش هاتبانه سه‌ر خه‌تێ و ده‌ستێ هاریكاریێ بۆ حكومه‌ت و گه‌لێ كورد ل هه‌ردوو پارچه‌یان درێژكربا. لێ پشتی به‌رژه‌وه‌ندیێن وه‌لاتێن زلهێز كه‌فتینه د مه‌ترسیێ دا و شه‌رێ تیرۆرێ گه‌هشتیه به‌ر ده‌رگه‌هێن، وه‌لاتێن وان و كریارێن تیرۆرستی گه‌هشتینه د مالێن واندا، و گه‌له‌ك ژ خه‌لكێ وان ژی بووینه قوربانێن ده‌ستێن ده‌وله‌تا تیرۆرستیا داعش،هه‌گه‌ر دره‌نگ ژی هاتبنه سه‌ر خه‌تێ لێ دیسان گاڤه‌كا وێره‌كانه هاڤێت، و ب شته‌ڤانیا وان یا چه‌ك و هه‌ڤكاریێن، له‌شكه‌ری و هێزا ئه‌سمانی، بۆ هێزا پێشمه‌رگه‌ی و شه‌رڤانان، هه‌تا كو شیاین رێكێ ل پێشره‌ویێن ده‌وله‌تا تیرۆرستی یا داعش بگرن،و به‌ره‌و نه‌مان ببه‌ن.لێ د ڤی چارچوڤه‌ی دا گۆمانه‌ك ل جه‌م مرۆڤی چێ دبیت، كو تۆ بێژی: ئه‌ڤان وه‌لاتا كورد وه‌كو كارته‌كێ ب كار نه‌ئینا بن؟ و هه‌ر ده‌ما كارێ وان پێ ب داوی بهێت پشتا خوه ب ده‌نێ،؟لێ ل سه‌ر ئه‌ردی تاكه هێزا كاریگه‌ر و خوه‌دی شیان كو ئستۆل و جه‌وهه‌رێ داعشێ شكاندی هێزێن پێشمه‌رگه و شه‌رڤانان بوون كو داستانێن قاره‌مانه‌تیێ ژ بۆ روومه‌تا هه‌موو مرۆڤاتیێ تۆمار بكه‌ن، رۆژانه جانگۆری و شه‌هید د گه‌هشتنه مالێن مه..
ئاها د ڤێ ده‌مێ دا بوو دۆزا ره‌وایا كورد ببوو مژارێن سه‌ره‌كه یێن هه‌موو كۆم جڤینێن وه‌لاتێن زلهێز و ب ئاوایه‌كی،كو ب ده‌هان كۆمپانیێن ناڤدار ناڤێ كوردستانێ و ئالایێ كوردستانێ و ناڤێ پێشمه‌رگه‌ی و شه‌رڤانان ب كارتینا ژ بۆ فرۆتنا ئالاڤ و كه‌لوپه‌لێن خوه و ژئالیێ دی ڤه ژی وه‌كو پشته‌ڤانیه‌كا ووره‌ی و بلندكرنا مۆرالێن هه‌موه‌لاتێێن خوه..
هه‌رچه‌نده ئه‌ڤ هه‌ڤكاریێن هه د وارێن له‌شكه‌ری دا د به‌رده‌وامن،و هه‌تا ل باشوورێ وه‌لاتی پرۆتۆكۆله‌كا ب هه‌ڤرا كاركرنێ ل دژی ده‌وله‌تا تیرۆرستیا داعش د ناڤبه‌را وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌ی و وه‌زاره‌تا به‌رگریا ئه‌مه‌ریكا دا هاتیه واژوو كرن، هه‌تاكو ده‌وله‌تا تیرۆرستیا داعش مابیت دێ ب هه‌ڤرا ل دژی ده‌وله‌تا ناڤبری ب جه‌نگن.
