كورد د و له‌یستۆكا به‌رژه‌وه‌ندیێن ناڤده‌وله‌تى، دوهى و ئه‌ڤرۆ
كورد د و له‌یستۆكا به‌رژه‌وه‌ندیێن ناڤده‌وله‌تى، دوهى و ئه‌ڤرۆ
ڕۆهنكرنه‌ك بۆ سیاسه‌تگێران و چه‌ند پرسیاره‌ك بۆ شرۆڤه‌كارێن سیاسى
محه‌مه‌د عامر دێرشه‌وى*
دوهى:
ستێڕا سۆرا ئێكه‌تیا سۆڤیێت، ژناڤ هێلینا ڕۆما ڕۆژهه‌لاتا كه‌ڤن و كه‌نیسا ئۆرتودوكسا شه‌رقى، ده‌ركه‌فت. په‌یدابوونا ئێكه‌تیا سۆڤێت، ل ڕۆژهه‌لات، بۆ مایێ وێ چه‌ندێ، كو ڕۆژئاڤا، ب سه‌ركێشییا ئنگلیزا، بكه‌ڤن مه‌ترسیان ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیا خوه، له‌وان ڕۆژئاڤا و ئنگلیزا سیاسه‌تا خوه ل به‌رامبه‌رى پاشمایێن ئۆسمانیان گوهه‌رت:
ل ده‌ستپێكێ، به‌رى ژ دایكبوونا ده‌وله‌تا سۆڤێتێن به‌لشه‌فى، سیاسه‌تا ڕۆژئاڤا و ئنگلیزان، سیاسه‌تا چێكرنا ده‌وله‌تێن بچووك بوو، ل سه‌ر خاكا ئۆسمانیان (سایكس بیكۆ و سیڤه‌ر). واته: ده‌وله‌ته‌ك بۆ كۆمكرنا پاشمایێن ئۆسمانیان (تركیا) و ل دۆر ڤێ ده‌وله‌تا پاشمایێن ئۆسمانیان، چه‌ندین ده‌وله‌تێن دیتر یێن بچووك. مه‌به‌ست ژ ڤان ده‌وله‌تێن بچووك ئه‌وبوو، كو ئه‌ڤ ده‌وله‌ت، ب هاریكاریا ڕۆژئاڤا و ئنگلیزان، بشێن ده‌وله‌تا ئۆسمانیان دۆرپێچ بكن و مه‌ترسیا ئۆسمانیان هه‌تا هه‌تاهه‌تا ب دووماهی بینن.
په‌یدابوونا سۆڤێت، وه‌كو ڕكابه‌ره‌ك ب هێز، دژى ڕۆژئاڤا و به‌رژه‌وه‌ندیێن وان، مه‌ترسى ل ده‌ڤ ڕۆژئاڤا په‌یداكر، ئه‌گه‌ر ده‌وله‌تێن بچووك ل سه‌رخاكا ئۆسمانیان بهێن چێكرن، نه‌كو هنده‌ك ژ ڤان ده‌وله‌تان بكه‌ڤن فه‌له‌كا سۆڤێت. ل شوونا ده‌وله‌تێن بچووك بۆ دۆرپێچكرنا ئۆسمانیان، پێدڤیا ب ده‌وله‌تێن مه‌زنتر، بۆ دۆرپێچكرنا سۆڤێت، هات پێش. د ئه‌نجامدا، جیران و ڕكابه‌رێن به‌رێ یێن ڕۆسیا، واته كوڕێن ئۆسمانیان، بوون خودان ده‌وله‌ته‌ك مه‌زن و ب هێز (لۆزان). ئه‌ڤ ده‌وله‌ت، ده‌وله‌تا تركیا، هات خودانكرن و پشته‌ڤانیكرن ژ لایه‌ن ڕۆژئاڤاڤه؛ بۆ سینگلێگرتنا ژ ئێكه‌تیا سۆڤیێت.
ئه‌م كورد ژ ڤێ له‌یستۆكا به‌رژه‌وه‌ندیێن ناڤده‌وله‌تى ب خوسارى ده‌ركه‌فتین: سۆزێن ده‌وله‌ته‌ك ل سلێمانیێ، ئێك ل ڕۆژئاڤا، ئێك ل مووسل و ب كێماسیڤه ده‌وله‌ته‌ك ل باكۆرێ كوردستانێ هه‌موو ژناڤچوون. هه‌روه‌سا یۆنان ب خوساریڤه ژناڤ له‌یستۆكا به‌رژه‌وه‌ندیێن ناڤده‌وله‌تى ده‌رچوو: تراقیا و ڕۆژئاڤایێ ئه‌نازۆلێ نه‌گه‌هشتن یۆنانستانێ. ئیتالیا ژى مینا یۆنانێ، ئه‌و ژى نه‌بوو خودانا ئه‌نتالیا و باشۆرێ ئه‌نازۆلێ. ژبه‌ركو فره‌نسیان ڤه‌شارتیێن پلانێن ئه‌نگلیزان نه‌دزانین، ئنگلیزا فه‌ره‌نسا ژى نیڤ خوسار دا لایه‌كێ و فه‌ره‌نسا نه‌بوو خودانا ویلایه‌تا مووسل یا زه‌نگین ب په‌ترۆلا خوه‌ڤه.
ئه‌ڤرۆ:
ئه‌ڤه ڕۆسیا پۆتین هات پێش. پۆتین به‌هرا قه‌یسه‌ران یا جاران دڤێت، ئه‌و به‌هرا ڕۆژئاڤا دوهى ڕۆس ژێ مه‌حرۆم كرین، پۆتین ئه‌و به‌هر دڤێت و ژ وێ به‌هرێ پتر دڤێت.
ئه‌ڤرۆ، ئه‌ڤه ته‌نینێ (دێوێ)، سروشت ئارامێ چینێ، سه‌رێ خوه هلداڤه و چین مژووله، هێدى هێدى ڕێیا ئاڤرمیش، و ئه‌ڤ جار ب هه‌ماهه‌نگی ل گه‌ل ڕۆسیا، به‌ر ب ئه‌ورۆپا بكێشیت. چینا شاره‌زا و به‌رنیاس ب نه‌رمیا خوه‌ڤه، ل دۆر هنده‌ك ده‌وله‌تان دزڤریت (ئیران وه‌كو نموونه)، كو ڕۆژئاڤا، ب هه‌ردو به‌شێن خوه‌ڤه؛ به‌شێ ئه‌ورۆپى و به‌شێ ئه‌مریكى، ڤان ده‌وله‌تان ب حه‌لالێ خوه دزانن.
ئه‌ڤرۆ ئه‌ورۆپا ژى جیاوازه ژ دوهى: فه‌ره‌نسا و ئه‌لمانیا دۆستن و پێكڤه كاردكن، نه‌ك نه‌حه‌ز و نه‌یار. هه‌ردو پێكڤه هه‌ول دده‌ن، جۆره جه‌مسه‌ره‌ك سه‌ربخوه دابمه‌زرینن.
پرسیار:
ئه‌رێ، ئه‌ڤ جاره دێ له‌یستۆكا ڕێكه‌فتنا به‌رژه‌وه‌ندیێن ناڤده‌وله‌تى چاوا بیت؟
ئه‌رێ، ته‌نین و پۆتین وێ یه‌كتر پشته‌ڤان بكن و ل ئالیێ دى هه‌ردو به‌شێن ڕۆژئاڤا، و جاره‌ك دى سیسته‌مێ دو پۆلى (دو قوتبى) ل دونیایێ ڤه‌دگه‌ریت؟
ئه‌رێ، یا كه‌س نه‌دیتى دێ هێته پێش و هه‌ردو ڕۆمایێن شه‌رقى و غه‌ربى، ئۆرتۆكس و كاسولیك، ئمپریالیست و سۆسیالیست، ڕۆژئاڤا و ڕۆسیا دچن یالا یه‌ك؟
ئه‌رێ مه‌ترسیا ترامپى نه ئه‌و بیت، كو چین و ڕۆسیا و ئه‌ورۆپا، بێ ڤیانا وى، ل ئێك نێزیك ببن؟
ئه‌رێ، تركیا ئه‌ردۆگانى دێ چ لێهێت؟
ئه‌رێ، ئیران دێ ل كیڤه مینیت؟
ئه‌رێ، ملله‌ته‌ك، وه‌كو ملله‌تێ مه، دێ به‌ر ب كیش پاشه‌ڕۆژێڤه چیت؟
له‌یستۆكا به‌رژه‌وه‌ندیێن ناڤده‌وله‌تى له‌یستۆكه‌ك مه‌زنه و ئالۆزه، پێدڤیه، شرۆڤه‌كارێن سیاسى، ل شوونا لۆمه‌یان ژ سیاسه‌تگێرێن كوردستانێ، ب وردى و ب كوورى و ب دوورى هزر بكین، شرۆڤه بكین. پێدڤیه، ل شوونا خوه مژوولكرن ب جوانیكرنا ڕۆخسارێ پارتێن خوه یێن سیاسى، شرۆڤه‌كارێن كورد ڕۆناهیه‌كێ ژ سیاسه‌تگێرێن خوه‌ڕا به‌رده‌ین ل سه‌ر كاغه‌زان. پێدڤیه سیاسه‌تگێرێن كوردستانێ شرۆڤه‌كاران ژ پێزانینێن، ل پشت په‌ردێ، بێبه‌هر نه‌كه‌ن، ئه‌ڤجا سیاسه‌تگێر كاغه‌زێن نڤیساندى ب ڕه‌هه‌ند وه‌ربگرن.
*(ئه‌كادیمیێ ڕۆژهه‌لاتناسى و زانستێن سیاسه‌تێ)
